Duikende IJsvogels fotograferen

Ik heb de afgelopen tijd een paar keer kunnen proberen om duikende ijsvogels vast te leggen. Hiervoor heeft Glenn Vermeersch een mooie opstelling gemaakt in Kalmthout bij zijn zgn. multisoortenhut. Deze hut is tegen betaling een dag te reserveren en er kunnen 2 mensen in, of wel 3 of 4 als niet iedereen tegelijk voor hetzelfde raam (doorkijkspiegel) wil fotograferen, wat een probleem kan worden als er voor een van de ramen iets bijzonders gebeurd.

Uitzicht op de grote vijver vanuit Hut 1, met het aquarium
Nikon D90 met 70-200mm @ 70mm

Op ruim 5 meter van de hut is een aquarium geplaatst waarin een aantal visjes rondzwemmen. De lokaal aanwezige ijsvogels hebben door dat het vangen van vis hier makkelijker is dan in een slootje en dus is het voor hen aantrekkelijk om hier te komen.

Eind September 2015 heb ik samen met Michiel hier een dag doorgebracht. Voor 6 uur 's ochtends van huis, om 7 uur ter plaatse en dan maar wachten op de dingen die komen gaan. Dat was die dag bar weinig, pas rond kwart voor 5 's middags kwam de ijsvogel langs. De natuur laat zich niet dwingen dus dit hoort erbij. We hebben ons in de tussentijd vermaakt met wat Spreeuwen en Waterhoen, verder was er niet veel die dag.

IJsvogel op takje om 17:34u
Nikon D600 met 300mm f/2.8
ISO 800, f/4, 1/200e

De hele dag heb ik klaar gezeten om het duiken in het aquarium vast te leggen maar toen zij (het is een vrouwtje) zich eindelijk vertoonde was het meeste licht al verdwenen. De paar duiken die uitgevoerd werden leverden geen bruikbare actiefoto's op, wel een paar standaardbeelden met de vogel op een takje. Daar was ik ook blij mee, maar het is niet waar ik voor kwam.

Begin 2016 was het zover: tijd voor de herkansing. Zo midden in de winter is er veel minder licht op een dag maar de weersverwachting was redelijk gunstig: bewolking (mooi zacht licht) met opklaringen (meer licht/minder zacht). Weer samen met Michiel, nu gelukkig pas om 8.15u ter plaatse. En hoe anders kan het gaan: nu kwam onze vriendin voor 9u al langs en pakte direct met succes 2 visjes. Helaas was het nu nog te donker voor goede foto's, maar ik had al meer dan vorige keer en mijn geduld werd minder op de proef gesteld.

ISO 3200, f/2.8, 1/250e

ISO 3200 is op moderne camera's steeds beter bruikbaar, maar als ik kritisch naar dit beeld kijk dan mankeert er van alles aan. Het is om te beginnen niet scherp. Dat valt hier minder op, maar als ik dit op 100% bekijk dan zat de scherpstelling er naast. Het scherptedieptegebied bij deze instellingen en afstand tot het onderwerp is slechts 5 cm. Het diafragma dichtknijpen is geen optie omdat de ISO dan nog verder omhoog moet en/of de sluitertijd omlaag, terwijl beide al op het randje zijn. Het was dus wachten op een herkansing bij meer licht. Dat kan even duren, want mevrouw heeft net twee visjes op en voorlopig geen honger.

Gelukkig bleek er voldoende afleiding rond de hut zodat we ons niet hoefden vervelen. Merels, Spreeuwen, Roodborst, Houtduif, Grote Gele Kwikstaart en Koolmees hielden ons bezig.

Waterral

De Waterral die in de buurt van de hut vertoefd vertoonde zich ook aan ons. Het wolkendek was inmiddels opengebroken waardoor het een heel stuk lichter was geworden, zonder dat er keihard licht was, ideaal voor fotografie.

ISO 800, f/8, 1/200e
600 mm brandpuntsafstand

Door een 2x teleconverter te gebruiken heb ik mijn 300mm-objectief als een 600mm kunnen inzetten waardoor ik een aantal prachtige plaatjes heb kunnen maken van de IJsvogel op een van de takjes. Het nadeel hiervan is dat ik bij het duiken geen teleconverter wilde gebruiken waardoor ik regelmatig zat te wisselen. Dit heeft me een aantal kansen op actiefoto's gekost.

ISO 800, f/8, 1/200e
600 mm brandpuntsafstand

De actie heb ik dan weliswaar niet kunnen vastleggen, ik heb hierdoor wel een paar prachtige beelden van IJsvogel met vis kunnen maken. Ragscherp (zie bijvoorbeeld de druppels op de borst), met prachtige kleuren en geen uitgebeten partijen door het goede licht. De achtergrond is riet in de verte.

Hoe blij ik ook met bovenstaande foto ben, ik wilde toch meer actiebeelden. Dus vanaf dit moment heb ik de teleconverter eraf gehaald, het diafragma verder geopend (tot f/4 om de scherptediepte iets groter te maken) en de sluitertijd aanzienlijk kunnen verkorten.

Landende IJsvogel
ISO 1600, f/4, 1/1600e, 25% crop

Het was me opgevallen dat de IJsvogel af en toe achter in de vijver op een takje ging zitten om na verloop van tijd weer terug te vliegen. Door al scherp te stellen op de tak heb ik met succes geprobeerd om de landing vast te leggen. Vooral de houding ben ik tevreden over.

Uiteindelijk heb ik bij de vangst van het zevende en laatste visje uit het aquarium de beste opnames weten te maken.

De duik van de ijsvogel in 8 foto's
ISO 1600, f/4, 1/1000e
Alle foto's zijn hier ongecropt getoond

Dit zijn alle foto's van de laatste duik in de bak. Met 5,5 beelden per seconde duurt dit nog geen anderhalve seconde. Het is ook zo dat de IJsvogel op de tak bij de bak gaat zitten en dan ieder moment kan duiken, maar het kan ook een kwartier duren. Bij de serie hierboven duurde het een paar minuten waardoor ik het begin van de actie heb gemist. De foto's zijn redelijk scherp en goed van kleur en de beweging is goed bevroren. Het kan beter, met name de scherpte, maar niet heel veel.

Detail van de zevende foto uit de reeks

Tenslotte heb ik de actiefoto's nog in één foto samengebracht, iets wat in Photoshop vrij snel te doen is:

Reeks duikbeelden samengevoegd tot 1 beeld

Ik heb 3 foto's in bovenstaande samenstelling weggelaten omdat zij te veel overlapten met andere foto's. Dit resultaat ben ik erg blij mee.

Het zit in mij om altijd op zoek te gaan naar verbeteringen. Wat zijn de de mogelijkheden om met betere opnamen thuis te komen? Een aantal dingen:

• Ik had de camera met objectief op een laag statief vlak voor het raam staan. Op deze afstand is net niet het hele aquarium in beeld, op de foto boven mist een stukje rechts. Dit is op te lossen door net iets meer afstand te nemen. Dit heeft mij een paar mogelijkheden gekost waarbij de vogel in het rechterdeel van het aquarium dook. Of de vis moet worden verzocht niet in de hoeken te komen, dat kan ook.
• Mijn Nikon D600 haalt 5,5 beelden per seconde. Dat is redelijk, maar bij dit type fotografie is een hogere snelheid gelijk aan meer kansen. De zojuist aangekondigde maar voor mij onbereikbare D5 of één van de voorgangers (D3, D4) is ideaal voor dit werk. Of een tegenhanger van een ander merk.
• Een serieuze overweging zou een cropcamera met hoge snelheid zijn, zoals de eveneens net aangekondigde Nikon D500 of de Canon 7D mk II. 10 beelden per seconde geeft meer kansen. Bijkomend voordeel is dat door de cropsensor de scherptediepte waarmee gewerkt kan worden groter is. Als 300mm op een full frame camera het juiste beeld oplevert is 200mm op een crop camera voldoende. Voor mij zou dat een 70-200mm objectief betekenen. En dan de D600 ernaast houden met de grote lens met teleconverter om detailopnamen te kunnen maken, wat een luxe!
• Een grotere scherptediepte kan ook bereikt worden door het aquarium wat dichterbij te plaatsen. Dit gaat momenteel nog niet, daarvoor zouden aanpassingen gemaakt dienen te worden, maar het zou helpen.
• Het aquarium stond niet waterpas. Hierdoor moet er rekening gehouden worden met de rand van de bak en met de waterspiegel. Het zou fijn zijn als die twee samenvallen.

Al met al was de tweede dag met de IJsvogel zeer bevredigend. Heerlijk om dit van dichtbij te kunnen meemaken.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Vergelijk Nikon D600 met de Nikon D7200 + Sigma 150-600 f/5.6-6.3 Sports

Enige tijd geleden kreeg ik een vraag van Eric of ik met hem wilde meedenken wat voor nieuwe camera voor hem het meest geschikt is. Dit is natuurlijk persoonlijk, maar het proces in het kort kwam neer op het beantwoorden van een paar vragen:

• Vraag 1: Wat voor soort fotografie ga je doen? Antwoord: met name vogelfotografie. Dus een zo lang mogelijke telelens. Bovendien is een cropcamera dan eigenlijk ideaal omdat het lijkt alsof er met een langere lens gewerkt wordt dan feitelijk het geval is.
• Vraag 2: Zijn er al objectieven in huis, waardoor de keuze beperkt wordt tot een bepaald merk omdat van merk overstappen zeer kostbaar is? Antwoord: nee. Mooi, dat biedt ruimte.
• Vraag 3: Budget? Antwoord: het mag wat kosten, maar niet de hoofdprijs. Dure prime teleobjectieven vallen af.

Uiteindelijk zijn we uitgekomen op een Nikon D7200 met een Sigma 150-600mm objectief. 

Nikon D7200

Sigma 150-600mm f/5.6-6.3 Sports

Over de camera:

De Nikon D7200 lijkt erg op mijn eigen D600. Als ze naast elkaar liggen is er bijna geen verschil. Belangrijkste verschil is dat de D7200 een crop camera is, terwijl de D600 een full frame-sensor heeft. Het zijn beide semi-professionele 24-megapixelcamera's voor de enthousiaste amateur. Hieronder een overzichtje met verschillen:

Verschillen Nikon D600 en D7200
Groen = beter

De D7200 is later geïntroduceerd dan de D600 en dat is in de specificatie terug te vinden. Bovendien is de prijs op dit moment 400€ lager van de D7200 dan van de D610, wat de opvolger is van de D600. Welke van bovenstaande punten belangrijk zijn is persoonlijk. Ik licht er een paar toe:

• De sensor van de D600 is groter, 2.35* groter zelfs. Grotere pixels betekent een betere beeldkwaliteit in omstandigheden met weinig licht. Voor mij is dat zeer belangrijk, omdat ik regelmatig die omstandigheden aantref. Alle professionele objectieven van Nikon zijn gemaakt voor Full Frame en met een dito sensor wordt daar optimaal gebruik van gemaakt. 
• De processor is recenter, dus sneller. De camera zal foto's sneller verwerken. 
• ISO-bereik is groter op de D7200, maar 51200 en 102400 zijn alleen in zwart-wit te gebruiken. Dat voegt niet veel toe vind ik, belangrijker is de ruisprestatie op hogere ISO-waarden.
• AF-gevoeligheid is groter, wat betekent dat de camera minder problemen zal ondervinden om scherp te stellen in situaties met weinig licht.
• Aantal sensoren dat bij f/8 nog werkt is veel meer bij de D600. Dat is alleen belangrijk indien er gewerkt wordt met een 2x teleconverter i.c.m. een f/4-objectief. Het kleinst bruikbare diafragma is dan f/8. Dit zal voor bijna niemand doorslaggevend zijn.
• Kortste flits synchronisatietijd is bijna gelijk.
• Burst rate, het aantal opnames per seconde is nagenoeg gelijk.
• Ingebouwde WiFi en NFC kan heel handig zijn. Er is echter ook een externe module voor WiFi op de markt (Wu-1a). Minder handig dan ingebouwd, maar het is op te lossen.

Conclusie is dat de D7200 geavanceerder is dan de oudere D600. Maar hoe zijn de prestaties, is het ook echt een betere camera? DxO-mark is de website waar ik naar kijk voor testen in een gecontroleerde omgeving. De scores zijn als volgt:

DxO-Mark scores D600 en D7200

Op het gebied van kleurdiepte (vooral belangrijk bij portretfotografie) en dynamisch bereik (denk aan landschapsfotografie) zijn de verschillen beperkt. Het grote verschil zit in de ISO-scores in situaties met weinig licht. Met name belangrijk bij sport- en wildlifefotografie.

Over het objectief:

Eric gaat zoals gezegd zijn D7200 gebruiken met een Sigma 150-600 f/5.6-6.3 Sports-objectief. Heerlijk om een zoomlens  te  hebben in het telebereik. Dit is een relatief nieuwe ontwikkeling: tot voor kort was er geen fatsoenlijke telezoomlens op een acceptabel prijspunt beschikbaar. 

De lichtsterkte is weliswaar een stuk minder dan dat van de grote jongens (f/2.8 of f/4), maar de flexibiliteit is een grote toegevoegde waarde. Er hoeft niet of nauwelijks van lens gewisseld te worden. Dit scheelt kostbare tijd en de sensor zal schoner blijven.

De lagere lichtsterkte heeft bovendien tot voordeel dat het objectief een stuk lichter is. Ideaal als er een flink stuk mee gewandeld dient te worden.

Tenslotte is er de prijs. Dit is een semi-professioneel objectief dat zeker niet goedkoop is, maar de professionele alternatieven zijn tussen de 5.000 en 12.000€. Dan valt de 1750€ voor deze lens enorm mee.

Pas als de lichtomstandigheden uitdagend worden, zoals in de schemer, zal dit gemerkt worden. Er kan geen groot diafragma gebruikt worden en de ruisprestaties bij hogere ISO-waarden zijn minder, aldus DxO-mark. De verwachting is echter dat het gebruik voornamelijk bij redelijke lichtomstandigheden zal zijn, in het veld (draagbaarheid is belangrijk). Ik denk dat op dit moment dit een van de beste opties is. Veel plezier ermee, Eric!

In een volgend artikel zal ik wat resultaten laten zien van foto's gemaakt met deze combinatie.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Foto aansprekend maken in de nabewerking

Onlangs heb ik een halve dag in de Lepelaarhut in de buurt van Almere gezeten in de hoop een IJsvogel mooi voor de lens te krijgen. Uiteindelijk is dat gelukt, maar die IJsvogel zit niet de hele dag te poseren op een takje dichtbij. Zo werkt het niet, er is veel geduld bij nodig. Dat betekent ook dat er uren voorbij gaan zonder IJsvogel. Daarin houd ik altijd de omgeving in de gaten in de hoop dat er toch iets interessants gebeurd, zoals:

• Andere aanwezige vogels. Deze waren er wel. Uniek voor mij was dat er Knobbelzwanen, Wilden Zwanen en Kleine Zwanen in de buurt aanwezig waren, maar fotografisch op een niet interessante afstand. Ik heb wel af en toe gecontroleerd of er toch eentje dichterbij zou komen maar dit is niet gebeurd. 
• De IJsvogel zelf zat redelijk veel in de buurt van de hut, dat geeft ook de mogelijkheid om een plaatje van de vogel in zijn natuurlijke biotoop te maken, dat is weer eens wat anders dan vol in beeld op een takje.
• Er zit daar in de buurt een koppel Zeearenden. En het gebeurt af en toe dat er een overvliegt of zelfs op een eiland voor de hut landt. Dat zijn buitenkansen en reden om te blijven opletten.
• Bovendien zaten er twee reigers op redelijke afstand, een Blauwe en een Grote Zilverreiger. Vrij regelmatig vloog een van beiden een paar meter verder, vrijwel direct gevolgd door de ander. Dat gedrag viel op en het gaf ook kansen. 

Dit laatste resulteerde in deze foto:

Landende Grote Zilverreiger

Het is niet makkelijk om een witte vogel die vol in het zonlicht staat vast te leggen zonder dat hij overbelicht raakt. Dit had ik bij een eerdere opname al geconstateerd en ik had daarom een stop onderbelicht, waarmee het wit net niet overbelicht werd. Bijkomend voordeel is dat het hoekje waar ze af en toe gingen staan vrij donker was, dat werk nu nog donkerder. Toch vind ik bovenstaande foto niet geweldig: de Blauwe Reiger leidt enorm af en de Zilverreiger staat dicht voor de achtergrond wat onrustig is. De houding van de Zilverreiger vind ik wel mooi, de foto is zeer scherp en de opspattende waterdruppels geven wat dynamiek aan het beeld. De reflectie in het water voegt zeker iets toe. Kortom: goed, maar niet goed genoeg naar mijn smaak. Weggooien wilde ik ook niet. Een beter beeld had ik hier niet van, dus wat nu? Uiteindelijk heb ik mijn toevlucht gezocht in Photoshop. In de nabewerking is het ook mogelijk om een beeld aan te passen aan de wens van de fotograaf. Dit gebeurde een eeuw geleden al in donkere kamers, nu kan dat softwarematig.

Resultaat:

Landende Zilverreiger in de herkansing

Ik heb het volgende aangepast:

• Het meest opvallende is natuurlijk de afwezigheid van de Blauwe Reiger. Deze heb ik geselecteerd en met Content-Aware Fill weggepoetst. De reflectie niet vergeten, heel belangrijk.
• In Bridge heb ik de donkere partijen (zwart en schaduw) donkerder gemaakt.
• Met Burn (NL: tegenhouden) heb ik in de achtergrond de hooglichten nog wat donkerder gemaakt.
• Tenslotte de achtergrond geselecteerd en de verzadiging flink teruggeschroefd. Door de vogel hierin niet mee te nemen blijft de snavel wel lekker felgeel. De blaadjes in de rechterbovenhoek worden hierdoor minder opvallend. Dat is belangrijk, want zij moeten de aandacht niet pakken.

Het resultaat is een minder natuurlijk beeld, maar wel veel sterker. Persoonlijk spreekt mij dit veel meer aan en nu ben ik tevreden mee. 

Conclusie: als de foto niet is geworden zoals van tevoren verwacht, kan er misschien in de nabewerking toch iets moois van gemaakt worden. 

Weggooien kan altijd nog.

Bedankt weer voor het lezen.

Robert van Brug

Drijfhutfotografie

Samen met mijn fotomaatje Wim heb ik onlangs kennisgemaakt met fotografie vanuit een drijfhut. Een drijfhut is feitelijk een groot stuk U-vormig materiaal met een groot drijfvermogen, voorzien van een aansluiting voor de schommel- of statiefkop. Hiermee wordt bereikt dat er op ooghoogte opnames gemaakt kunnen worden van watervogels, of ze nu zwemmen of langs de rand van het water foerageren. Om dichtbij de vogels te kunnen komen wordt de constructie afgemaakt door een stuk tentdoek en camoeflagenet over wat gebogen buizen te spannen.

Drijfhut in actie

Deze zaken zijn niet kant-en-klaar te koop voor zover ik weet, dus het is allemaal zelfbouw. De voortstuwing komt voor rekening van de fotograaf. Het makkelijkste is dan ook een plas water van 1-1,5 meter diep zodat er makkelijk in gelopen kan worden. Zodra het dieper wordt moet tot zwemmen worden overgegaan, wat nog tegenvalt. Bovendien is de camera dan buiten bereik. Als het water ondieper is moet gekropen worden.

Om enige tijd in het water te vertoeven zonder onderkoeld te raken is een wetsuit een goede oplossing. Als het nog kouder wordt kan overgegaan worden tot een drysuit of een waadpak. Een waadpak heeft als nadeel dat het aan de bovenzijde open is, waardoor water naar binnen kan lopen. Bovendien is hierdoor de maximale diepte van het water beperkt.

Ik verkeerde in de luxe omstandigheid dat wij dit in de binnenlanden van Portugal gedaan hebben, in de maand Juli. Warm genoeg om in alleen een zwembroek te water te gaan. Hierdoor had ik na afloop wel pijnlijke knieën van alle stenen op de bodem.

Genoeg over de achtergrond, de resultaten:
Alle foto's: Nikon D600 met Nikkor 300 mm f/2.8 + 2x TC III, vanuit drijfhut, met Naturestuff schommelkop.

Juveniele Lepelaar rekt zich uit

Steltkluut foerageert langs de oever

Purperreiger wacht geduldig op een visje

IJsvogel

 Met de IJsvogel was ik erg blij. Al jaren fotografeer ik vogels met veel plezier, en regelmatig hoor of zie ik ijsvogels. Maar altijd in de verte, de bekende blauwe flits. Nu was deze man zo vriendelijk op een paar meter afstand naast mij op een paaltje te gaan zitten in avondlicht.

Juveniele Steltkluut

Slechts de helft van de lengte van een volwassen exemplaar, maar wat een mooi verenkleed.

Wie bovenstaande foto's bekijkt ziet een paar opvallende verschillen, die vooral in de achtergrond zitten:

• De ijsvogelfoto is naar boven toe gemaakt waardoor alleen blauwe lucht in de achtergrond zichtbaar is. Wat fraaie vegetatie buiten het scherptedieptegebied was wellicht mooier geweest, maar dit was het hoogst haalbare.
• De Purperreiger stond relatief dicht voor de begroeiing. Hierdoor is deze behoorlijk aanwezig. Ook hiervoor geldt dat het niet anders kon omdat de reiger in een hoekje stond. 

Tip is namelijk om langs de oever te fotograferen en niet vanaf het water naar de oever toe. Dit oogt natuurlijker, interessanter en levert een rustiger beeld op. Bij de Juveniele Steltkluut is dit goed gelukt. Bij de Lepelaars bijvoorbeeld niet, maar daar was de begroeiing relatief ver weg.

Conclusie: erg leuk om te doen, een actieve manier van vogelfotografie, hoewel het waarschijnlijk beter was geweest om meer op 1 plaats te blijven en de vogels naam mij toe te laten komen, dan om bijna 4 uur lang door het meer te verplaatsen. Ik ben zeker van plan om dit in de Benelux nog eens te doen, maar dan in wetsuit. Als iemand tips heeft voor een locatie, dan hoor ik die graag!

Bedankt weer voor het lezen,

Robert van Brug

Vogelfotografie: 10 redenen om een foto niet mooi te vinden

Recentelijk heb ik een aantal keer in een vogelhut gezeten om vogels op zo mooi mogelijke wijze vast te kunnen leggen. Het grote voordeel van een hut is dat de omstandigheden optimaal zijn voor het maken van mooie foto's: aantrekkelijke soorten, laag standpunt en vogels komen op slechts een paar meter afstand. Toch lukken zeker niet alle foto's die in een dergelijke hut gemaakt worden. De kleine vogels zijn extreem beweeglijk waardoor de pose vaak niet mooi of interessant is. Door veel foto's te maken is dit deels op te lossen. Door te werken met een telelens is de scherptediepte heel beperkt, wat gecombineerd met de beweeglijkheid veel foto's doet mislukken. In dit artikel bespreek ik een aantal foto's die ik allemaal in dezelfde hut heb gemaakt op 1 dag en waarom deze niet goed genoeg zijn. En dat afgezien van belichting en compositie.

Ter illustratie: na een bezoek aan een vogelhut had ik laatst 1500 opnames gemaakt. Dit artikel geeft aan wat ik gebruik om een vrij snelle selectie te maken uit deze berg.

Alle foto's zijn gemaakt met een Nikon D600 met 300 mm f/2.8-objectief vanaf statief, soms met een teleconverter.

1. Bewegingsonscherpte

Er zijn verschillende soorten onscherpte, dit is bewegingsonscherpte veroorzaakt doordat de Appelvink snel bewoog.

2. Niet de juiste instellingen gebruikt

Dit is een ander typisch voorbeeld. Net op het moment dat je een foto wil maken van de Appelvink die mooi op dat takje zit, vliegt hij weg. Die foto mislukt vaak omdat de sluitertijd te lang is. In het voorbeeld hierboven is 1/320e seconde gebruikt (bij f/2.8, iso 200) en dat had zeker 1/1000e moeten zijn. Door de ISO naar 800 te verhogen had dat gekund. Het punt is dat hier bewust over nagedacht moet worden: wat wil je vastleggen en welke instellingen passen daar bij?

3. De vogel staat er niet helemaal op

Deze foto is ook nog bewogen (ik was de Gaai drinkend aan het fotograferen toen deze opvloog), maar het gaat er hier om dat de vleugelpunt ontbreekt op de foto.

4. Aangeboden voer zichtbaar

De Appelvink is een prachtige verschijning en hier zat hij extreem dichtbij met ook nog een rustige achtergrond. Helaas knaagde hij net wat lokvoer weg. Dit ziet er niet uit!

Hier hetzelfde probleem. En niet alleen heeft de Gaai een nootje in de snavel, maar er is op het stammetje ook voer zichtbaar. Let hier op.

5. Reflectie niet helemaal zichtbaar.

Dan staat de vogel er zelf helemaal op, maar de reflectie niet, zonde. Soms kan dit gered worden van de prullenbak door dan de reflectie er maar af te snijden. Hier vond ik dat niet de moeite waard omdat de pose niet bijzonder is en de achtergrond erg onrustig. Maar mocht dit nou de enige foto zijn die ik van een bepaalde soort heb, dan is dat de redding.

6. Geen mooi standpunt

Deze foto is van onderaf genomen en dat is duidelijk zichtbaar. Dat gebeurt ook als een fotograaf in het bos gaat rondlopen en foto's gaat maken van de aanwezige vogels op de takken. Het is niet mooi, op ooghoogte is veel aantrekkelijker.
Aan de andere kant is ook een foto van een vogel op de grond, vanuit een hoger standpunt genomen, ook niet fraai.

7. Hard licht

Hard licht zorgt voor scherpe contrasten. Het dynamisch bereik van de camera is niet groot genoeg om hier zowel de donkere als de lichte partijen vast te leggen. Doordat de opname in RAW is gemaakt kan er nog heel veel gered worden, maar het punt is dat het een prettiger beeld oplevert als de contrasten minder sterk zijn. Fotografeer daarom bij voorkeur bij sluierbewolking.
Als de zon echter net die ene dat dat je in zo'n hutje zit volop schijnt dan zul je het ermee moeten doen. Werk dan in ieder geval in RAW en probeer de vogels vast te leggen als ze in de schaduw zitten.

8. Geen ogen zichtbaar

De vogel kijkt hier weg van de camera, de ogen zijn niet zichtbaar. Dat is nagenoeg altijd reden de foto weg te gooien. En dat terwijl het een mooi beestje is op een prima plek met een fraaie achtergrond. Maar zo werkt de foto niet.

9. Er staat iets voor

Een takje blokkeert het zicht op de Boomklever. Deze kan ook weg.  Bovendien is deze ook nog aan het eten, zie punt 4.
In het verlengde van dit punt kan er zich ook iets naast of achter de vogel bevinden. Dan is de vogel wel goed in beeld, maar het plaatje is toch minder aantrekkelijk.

10. Etensresten zichtbaar

Spechten zijn gek op vet. Nadeel hiervan is dat het enorm blijft plakken waardoor ze op alle foto's met vieze snavels staan, duidelijk afkomstig van lokvoer.
Maar deze foto heeft veel sterke punten wat het de moeite waard maakt er wat meer tijd in te steken:

1. Mooi licht. Vogel zit in zacht licht/in de schaduw
2. Ruimte in de kijkrichting. Dit heb ik nog niet behandeld, maar de vogel kijkt naar rechts en daar is in de foto ook ruimte, hij kijkt niet tegen de rand aan. Dat vindt men doorgaans aantrekkelijk.
3. Boterzachte bokeh. Deze komt extra mooi uit omdat daar ook zon opstaat.
4. Aantrekkelijke ondergrond. Een met mos begroeid takje doet het altijd goed.

Bewerken in Photoshop levert dit op:

Ik heb 4 dingen aangepakt:

1. Met het kloonstempel heb ik de snavel schoongemaakt.
2. Het oog heb ik iets lichter gemaakt 
3. De achtergrond heb ik een tikkeltje zachter gemaakt d.m.v. Gaussiaans vervagen (Gaussian Blur)
4. In de achtergrond boven zijn kop zit in het origineel een witte vlek. Deze stoorde mij. M.b.v. Content-aware Opvullen (Fill) dit weggehaald.

Als deze 10 punten voorkomen worden is het nog geen mooie vogelfoto! Compositie en belichting komen ook nog om de hoek kijken. En de scherpte moet op het juiste deel van de vogel liggen, nl. het oog. En dan zijn we er nog niet. Als aan deze zaken voldaan wordt kan het resultaat een saaie foto zijn. Dat was ook niet in de insteek van dit artikel, ik heb hier 10 dingen genoemd die ik als selectiecriteria gebruik. In deze fase sneuvelt doorgaans 75% van de foto's. In de fase erna selecteer ik dan welke beelden ik echt de moeite waard vindt en die ga ik nabewerken.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Vogelhutfotografie: Hut 4 Han Bouwmeester

Recentelijk heb ik weer een tijd in een vogelkijkhut gezeten. Na Hut 1 van Han Bouwmeester bezocht te hebben heb ik nu, weer samen met Wim Werrelman, Hut 4 bezocht. Dit is ook een boshut, maar nu betreft het een loofbos in plaats van een naaldbos. Bovendien is de lokale vogelwerkgroep hier niet direct in de buurt aanwezig, dus geen vogels met fel gekleurde ringen om de pootjes.

De administratieve afhandeling verliep weer prima, de routebeschrijving klopte en we konden op eigen gelegenheid de hut goed vinden. Het interieur van de hut is ongeëvenaard: een ruime hut van meer dan manshoogte. Er kan zelfs een beetje geijsbeerd worden in de hut. De hut is voorzien van 3 luikjes waar een dikke telelens probleemloos doorheen kan. Dan is er ook nog ruimte om te manoeuvreren en er zelf overheen te kijken. Om te voorkomen dat de vogels de fotograaf goed kunnen zien is de binnenzijde van de hut zwart geschilderd en hangt er bovendien een camouflagenet (niet voor de lens natuurlijk).
Het zitten is comfortabel op in hoogte verstelbare krukken. Ideaal is de aanwezigheid van schommelkoppen, 1 per kijkgat. Deze zijn van Benro, type GH2. Bovendien staan deze gemonteerd op een rail, waarmee de hele constructie soepel en geruisloos zijwaarts verplaatsbaar is. Een perfect systeem.

Voor de hut is een ruime waterbak waar op ooghoogte met de vogels naar gekeken wordt. Dit komt doordat de hut ingegraven is. Ooghoogte met het onderwerp is essentieel is voor de mooiste resultaten. Er staan diverse fotogenieke takken en stronken langs en rond de waterbak waar vogels op kunnen plaatsnemen. Om dit uit te lokken wordt er een zakje vogelvet meegeleverd wat op de stammen gesmeerd kan worden. Dit weten de vogels en ze beginnen het al te eten terwijl je er nog naast staat.

Kenmerkend voor deze hut is de moeilijke lichtval: het is een redelijk donker stukje bos waar lichtstralen door de open plekken in het bladerdak vallen. Dit zorgt voor een afwisselende lichtsituatie. Genoeg reden voor mij om alles in Manual mode te schieten.

Zeker in het begin van de dag, wij waren er voor 8 uur, is er nog weinig licht. Te weinig voor een f/8 combinatie, dus de 2x-teleconverter heb ik moeten vervangen voor een 1.4x, dat scheelt ruim een stop.
Dit leverde echter wel problemen op. De waterbak is namelijk behoorlijk groot, maar begint ook pas op 2 meter van de hut. Tot de achterzijde is het wel 7 meter, wat met 420 mm op een Full Frame body met vooral kleine vogeltjes erg ver is. Het is mij een raadsel waarom het zo gebouwd is, die afstand is echt een paar meter te veel van het goede. En niet alleen voor mij, ook 500 mm was niet voldoende.

Maar waar het om gaat is wat voor moois te zien valt. En dat viel nog het meeste tegen. Niet alleen hebben wij niet één speciale soort (Sperwer, Havik, Groene Specht) gezien, maar het was de hele tijd erg rustig. Ook de gewonere soorten als Koolmees en Merel waren niet veel aanwezig, er gingen hele perioden voorbij waarin letterlijk niets te zien was, ik heb het nog nooit zo rustig meegemaakt.

Uiteindelijk hebben we de volgende soorten gezien:

1. Koolmees
2. Pimpelmees
3. Merel
4. Vink
5. Roodborst
6. Glanskop
7. Heggenmus
8. Boomklever
9. Tjiftjaf
10. Muis. Geen vogel, maar wel leuk om rond te zien rennen.

Naast de voornoemde Sperwer en Havik had ik toch wel een Grote Bonte Specht verwacht, of een Eekhoorn, maar helaas.

Het aantal opnames dat ik uiteindelijk gemaakt heb valt tegen. Maar er zitten toch wel een paar tussen die ik de moeite waard vindt:

Opvliegende Tjiftjaf

Juveniele Roodborst

Vink

Muis

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Vogelhutfotografie: Hut 1 Han Bouwmeester

Midden Maart 2014 heb ik samen met Wim Werrelman een dag in een fotohut doorgebracht. Dit keer een hut van de bekendste verhuurder van fotohutten in Nederland: Han Bouwmeester. Zijn hutten zijn gesitueerd in het mooie Twente. Han verhuurt al geruime tijd een aantal hutten en dat is te merken: de organisatie is prima, iedere stap in het proces klopt. Een aantal zaken die ik als prettig heb ervaren op een rijtje:

• Duidelijke afspraken
• Prettige en snelle communicatie
• Goede documentatie. Wel erg veel, ik kreeg in totaal een stuk of 20 pagina's.
• Redelijke prijs, zeker gezien de kwaliteit.
• Goede service: zo had ik een geheugenkaartje in de hut laten liggen en dat wordt opgestuurd.

De hut zelf is goed. Wat er fijn aan is:

• perfect laag standpunt, op ooghoogte met de vogels, vlak over het water wat mooie reflecties mogelijk maakt. Dit is essentieel.
• goed in open plek in bos gelegen zodat er redelijk veel licht doorkomt
• mooie stammetjes langs de rand van de vijver
• keurig aarde/mosrandje aan het einde van de vijver
• heel veel lege ruimte achter de vijver waardoor een mooie rustige achtergrond wordt bereikt
• geen spiegelglas. Voor sommigen is dit een nadeel (beweging en geluid van de fotograaf is waarneembaar voor de vogels), maar ik zie meer voordeel (scheelt ongeveer een stop licht)
• Materiaal om van alles te organiseren in kist achter de hut aanwezig (schepnet, pikhaak, schop, etc.)
• Gordijntjes/camouflagenet om inkijk verstoring vanuit de hut te minimaliseren
• Logboekje waarin bijgehouden kan worden wat er zoal waargenomen is.
• Kachel. Kost extra en is niet altijd nodig, maar op hele koude dagen geweldig. Wij hebben er geen gebruik van gemaakt.
• Ruim genoeg opgezet, al onze spullen konden er prima in.
• De hut is standaard voorzien van 2 Benro schommelkoppen. Met behulp van een snelkoppeling (type Arca Swiss) is montage snel en goed mogelijk.
• Nog beter dan de schommelkoppen is dat deze op rails staan waardoor zij heel soepel van links naar rechts verplaatsbaar zijn. Dit werkte fantastisch.
• Er zijn een aantal stammetjes aanwezig die gebruikt kunnen worden om neer te zetten.
• Er is een waterreservoir van waaruit het waterpeil eventueel verhoogd kan worden.

Er zijn altijd een aantal verbeteringen mogelijk. Dit viel Wim en mij op:

• De barkrukken bieden weinig steun en zijn wankel. Ergste is echter dat zij enorm piepen en kraken, dit verstoort wel degelijk.
• Er hangen een aantal gordijnen/camouflagenetten. De gordijnen zouden eigenlijk allemaal camonetten moeten zijn. Er zijn drie luiken aanwezig, waarbij alleen voor de buitenste twee een mooi mechanisme aanwezig is om ze vast te zetten.

Uitzicht vanuit de hut
Foto gemaakt met Samsung Galaxy S3 smartphone

Hut 1 heeft een nadeel ten opzichte van de andere hutten: er worden niet veel bijzondere soorten waargenomen. Mede hierom is de huur lager. Wat hebben wij dan wel gezien?

Dit beeld riep bij mij meteen deze bewerking op.
Voor het eerst heb ik een foto zo 'mishandeld', maar ik kon het niet laten. 

Koolmezen, heel veel koolmezen. Ik heb ze ook dagelijks in mijn tuin, maar daar kan ik er niet zulke mooie foto's van maken. Ook zijn het vrolijke vogeltjes die mogelijk meer gewilde soorten aantrekken.

Boomklever

Deze opname toont een andere tekortkoming voor vogelfotografen: de meerderheid van de vogels rond deze hut is geringd. En niet 1 keer met een subtiel metalen ringetje, maar overdadig, soms met 4 felgekleurde ringen rond de pootjes. Zonde en het heeft menige opname verpest die verder prachtig was. Dit is trouwens van tevoren netjes gecommuniceerd, maar het viel me toch tegen.

Merel (vrouw)

Deze pose vond ik wel leuk. Het opwippende staartje is volledig onscherp door de relatief lange sluitertijd. Ook deze dame is geringd overigens, maar niet overdreven.

Houtduif

Ook de Houtduif zie ik dagelijks in mijn achtertuin, maar door de vijver, het extreem lage standpunt, de vage achtergrond en het fotogenieke stuk boomstronk wordt dit toch een fraaie opname. En door de pose zijn de ringen niet zichtbaar.

Woelmuis

Deze Woelmuis was helemaal gewend aan de gang van zaken rond de hut. Hij snoepte van het aanwezige vogelvoer en schrok niet van de aanwezige vogels. Heel rap schoot hij heen en weer, tussen stammetjes door en onder en over obstakels heen. Hoogtepunt was dat hij op zijn achterpootjes ging staan om de hut in te kijken, hij zat op 20 cm van mijn gezicht. Maar maak er maar eens een foto van, hij is zo beweeglijk. Ik heb op een gegeven moment gezien dat hij dit tunneltje van schors in dook en heb er op gegokt dat hij er ook weer door terug zou komen. En dat deed hij. Leuke afleiding.

Glanskop

De Glanskop is het meest zeldzame dat we die dag gezien hebben. Met ring, dat wel. Hier zat hij prachtig op een bemost stuk boomstronk op slechts een paar meter. Dit is de hele opname, dus het detail dat zichtbaar is is enorm.

Eekhoorn

Naast de Woelmuis hadden we nog een zoogdier, deze fraaie Eekhoorn die af en toe kwam kijken.

De omstandigheden die dag waren redelijk uitdagend: bewolkt en dus behoorlijk donker. Dat betekent automatisch een groot diafragma, maar tegelijk zoveel mogelijk millimeters. Ik heb een tijd met 300 mm op f/2.8 gewerkt wat ik normaal niet doe omdat de brandpuntsafstand te kort is, maar in een kijkhut gaat het. Wát een fantastisch objectief is het dan. Overigens is bewolking voor fotografie een vloek en een zegen tegelijk. Een vloek omdat er weinig beschikbaar licht is, een zegen omdat het licht mooi diffuus is.
Zodra er iets meer licht kwam heb ik de 1.4x teleconverter ertussen gezet. En bij nog iets meer licht de 2.0x. Gelukkig kan de ISO-waarde zonder veel ruis op te leveren een stuk omhoog. Bij ISO 800 en zelfs 1600 is geen ruisonderdrukking nodig.
Er waren momenten dat het een beetje opentrok zodat ik zelfs heb kunnen experimenteren met teleconverter stacking. Dankzij de opstelling met goede ondersteuning door de schommelkop en nauwkeurig handmatig scherpstellen (AF doet het wel, maar niet snel/nauwkeurig) komen daar heel behoorlijke foto's uit:

Koolmees
@840 mm (300 mm f/2.8 + 2x + 1.4x TC), f/11, 1/ 100e sec., ISO 1600
Ongeveer 100% crop

Dit is ook nog een kleine uitsnede. De absolute scherpte ontbreekt hier, maar het is bruikbaar. Voor scherper resultaat is het beter om geen teleconverters te stacken en na afloop wat meer te croppen. Maar het experiment zelf was ook leuk om uit te voeren.

Ergens in Juni zit ik weer een dag in een boshut is de planning. Dit keer hut 4 waar meer bijzondere soorten waarneembaar zijn. Ik kijk er naar uit.

Bedankt weer voor het lezen,

Robert van Brug

Fotografie vanuit een boshut

Ik heb weinig geduld. En ik kan ook niet heel erg goed stil zitten. Dan weet u dat.
Het verklaart ook mijn voorkeur om foto's te maken terwijl ik zelf in beweging ben; ik loop graag rond, spul op de schouder en zie ik iets leuks dan schiet ik er lustig op los.
Al enige tijd echter zie ik foto's die vanuit schuilhutten zijn gemaakt en die zijn toch wel heel erg mooi. Tot nu toe heb ik me kunnen bedwingen om dat toch een keer te gaan proberen, maar afgelopen weekend was het dan toch zover: ik sloot mezelf een dag lang op in een kleine ruimte in een poging mooiere vogelfoto's te maken. En daar heb ik nog voor betaald ook. En om het nog wat spannender te maken: ik heb dit niet alleen gedaan, maar samen met mijn vaste fotomaatje Wim.

Deze hut bevindt zich in België, in Ravels (bij Turnhout).

Buitenzijde van de hut. 

Wat op de bovenstaande foto opvalt is dat er twee telelenzen uitsteken. Veel modernere hutten hebben tegenwoordig een eenrichtingsspiegel waar doorheen gefotografeerd kan worden. Dit heeft als nadeel dat er lichtverlies optreedt (ongeveer een stop, de helft van alle licht dus!) en de lichtkleur verandert zodat dit na afloop gecorrigeerd moet worden. Voordeel is dat de vogels niet doorhebben dat er een mens achter de ruit zit en je ongestoord je gang kunt gaan.
Deze hut is meer traditioneel van opzet met als voordeel dat alle licht de lens kan bereiken.

Binnenzijde van de hut. 

Het oppervlak bedraag 80 (de breedte!) bij 120 cm (de diepte). Het is net hoog genoeg om rechtop in te zitten. Dit is voor twee volwassen kerels erg krap. Als het wat warmer wordt in de middag en je begint wat te zweten... Voor iemand alleen is het echter prima!

2 Grote kijkgaten staan ter beschikking. Maar wat steek je daar doorheen?
Wim een full frame camera met 500 mm f/4 lens. En een 70-200 f/2.8 ernaast op een 1.5x cropfactor body. Past net door 1 gat, maar niet ideaal.
Ik zat met een 300 mm f/2.8 op een cropfactor body.
Nogmaals: als je alleen zit is twee lenzen met twee body's ideaal en werkt prima.
Meer lengte is niet nodig. Zelfs de kleinste vogeltjes kwamen groot in beeld.

Zoals op bovenstaande foto te zien is ligt de camera bijna op schoot, heel laag dus. Om nu een hernia te voorkomen is een hoekzoeker een belangrijk accessoire. Gelukkig hadden we die bij ons en die hebben de hele dag op de camera's gezeten.

En dan begint het lange wachten. Na een kwartier heb je het idee dat je het uitzicht al zou kunnen dromen. Er verandert de hele dag niets, dat is heel gek, iedere keer dat je opkijkt zie je hetzelfde. Enige variatie vormen de vogeltjes die al dan niet in het beeld zitten.

Met zijn tweeën heeft dus nadelen, maar ook belangrijke voordelen. Ten eerste is het een stuk gezelliger, je kunt samen genieten als er iets moois gebeurt, maar het belangrijkste is dat er maar één iemand hoeft op te letten. En pas als die wat ziet meld hij dit aan de ander. Ik had een e-reader meegenomen en we hebben ons die dag vermaakt met "De hommel en andere beesten", door Midas Dekkers. Lekker luchtig leesvoer. Om beurten wat lezen en observeren.

 Uitzicht voor een hele dag...

De bovenstaande foto is van net naast de hut gemaakt, de hut kijkt wel recht hier op uit.

Maar dan natuurlijk de belangrijkste vraag: was het de moeite waard? Oordeel zelf.

Kuifmees, de mooiste onder de mezen

Staartmees, de schattigste onder mezen

Grote Bonte Specht.

Hier was een doorkijkspiegel ideaal geweest: 1 klik van een camera en de spechten zijn verdwenen.

Fitis, uitschuddend na een badje

Appelvink, de grootste vinkensoort, uitgerust met indrukwekkende snavel.

Glanskop, een voor mij nieuwe soort, dat is altijd leuk

En verder:

• Groene Specht
• Koolmees
• Pimpelmees
• Zanglijster
• Boomkruiper
• Boomklever
• Gaai (gezien de lokatie een Vlaamse Gaai)
• Bonte Vliegenvanger
• Eekhoorn (ok, het is geen vogel, maar toch leuk om te zien)

Maar de hoofdattractie van de hut, de reden dat de hut gebouwd is, is de Havik. En die hebben we niet gezien. Toch was het de moeite waard.

Naarmate je langer ergens mee bezig bent komt de lat steeds hoger te liggen. Er moeten steeds mooiere/betere foto's gemaakt worden. Nu laten vogels zich niet als modellen over de catwalk dirigeren dus dit is lastig. Een van de belangrijkste factoren in deze vorm van fotografie is de vraag hoe je dichtbij een wild dier(tje) kunt komen. Met een kijkhut lukt dat. Op slechts 4-5 meter van vogels moet het lukken om aansprekende foto's te maken. 

De keerzijde is dat de foto's er gekunsteld uit kunnen zien. Deels is dit op te lossen door alleen natuurlijke materialen (uit het omringende bos) te gebruiken bij de aanleg van de hut. En door er rekening mee te houden bij het maken van de foto. De foto hierboven van de specht zal niet makkelijk in de vrije natuur gemaakt worden. Foto's van een perfect stil vijvertje met een drinkend/badend vogeltje erbij doet al snel kunstmatig aan. Maar ja, het is wel mooi. Oordeel zelf of dit mooi is of niet. Ik heb alleen willen laten zien hoe zo'n hut eruit ziet en wat de mogelijkheden zijn. 

Hopelijk weer tot een volgende keer. Bedankt voor het lezen.

Robert van Brug