maandag 29 oktober 2012

Belichtingscompensatie [+/-]

Alle moderne camera's hebben een belichtingscompensatiefunctie. Dit zit onder een knopje met een +/- symbool. Ook op alle compactcamera's zit deze functie. Op mobiele telefoons met camera kan het ingesteld worden.
Wat doet dit eigenlijk? Is het slim om deze te gebruiken? Daar ga ik het vandaag over hebben.

Eerst maar een voorbeeldfoto van een niet al te boeiend onderwerp (een stuk van de bank in mijn zithoek, beetje muur en een stuk van het schilderij boven de bank).
Nikon D90 + 18-200 mm @ 18 mm. A-stand,
f/8, ISO 400, 1/30e seconde, 
uit de hand, minimaal nabewerkt.

Wat gebeurt er als ik met een digitale camera van iets een foto neem:
  1. er valt licht op het onderwerp
  2. het onderwerp reflecteert dat licht
  3. het gereflecteerde licht gaat door de lens en belandt op de beeldsensor van de camera
  4. de camera is kleurenblind. Door middel van een ingewikkeld raster van rode, groene en blauwe filters (pixels) berekent de camera welke kleur het beeld moet hebben.
  5. wat de beeldsensor wel goed kan meten is lichtintensiteit. Het deel van de sensor dat veel licht ontvangt is het lichtere deel van het beeld.
Terug naar mijn saaie foto. In werkelijkheid voor de camera nog vrij lastig. Donkere partijen, lichte partijen, een stuk met felle kleuren. Hoe gaat een camera hier mee om? Het antwoord is dat de camera van ieder beeld een gemiddelde maakt, hij gaat ervan uit dat alles dat voor de lens komt redelijk neutraal is. 18% Grijs heet dat officieel, middengrijs ook wel. Dus in mijn voorbeeldfoto bekijkt de camera het contrast tussen het donkere (zwart) en lichte (wit) deel, kijkt hoeveel van alle lichtintensiteiten voorkomen en vertaalt alles naar een te verwachten gemiddelde. Twee dingen zijn hierbij belangrijk:
  1. kleur is totaal onbelangrijk: de camera kijkt alleen naar licht en donker.
  2. verreweg de meeste situaties blijken in de praktijk aan de 18%-grijs theorie te voldoen. Dus gewoon lekker er op los klikken en het komt goed. Vaak. Maar niet altijd!
Nu ga ik het de camera een stuk moeilijker maken, alleen een stukje witte muur:
Nikon D90 + 18-200 mm @ 18 mm. A-stand,
f/8, ISO 400, 1/20e seconde, 
uit de hand, minimaal nabewerkt.

Wat is hier aan de hand, die muur is toch wit? Ja, die is wit, maar de camera zal het beeld proberen te vertalen naar middengrijs.

Nog een poging, een foto van de zwarte bank:
Nikon D90 + 18-200 mm @ 18 mm. A-stand,
f/8, ISO 400, 1.6 seconde, 
uit de hand, minimaal nabewerkt.

En ook dit is middengrijs geworden. En het lijkt zelfs sprekend op de witte muur, even licht, alleen de structuur is anders.

Als het resultaat achter op de display van de camera bekeken wordt zal duidelijk zijn dat de laatste twee foto's niet goed zijn! Natuurlijk kan in een bewerkingsprogramma dit gecorrigeerd worden, maar dat kan niet zonder kwaliteitsverlies. Vooral het lichter maken van onderwerpen levert ruis op. Daarom is het altijd beter te zorgen dat de foto al zo goed mogelijk is bij opname.

Concreet: hiervoor is die +/- knop die op iedere camera zit. Vaak kan er in stapjes van 1/3e gecompenseerd worden. "+" wil zeggen: lichter en "-" wil zeggen donkerder. En dan is het een kwestie van proberen maar. Ik kwam op het volgende uit:

De bank:
Nikon D90 + 18-200 mm @ 70 mm. A-stand,
f/8, ISO 400, 1/5e seconde, 
uit de hand, minimaal nabewerkt.
3 stops onderbelicht (-)

De muur:
Nikon D90 + 18-200 mm @ 18 mm. A-stand,
f/8, ISO 400, 0.4 seconde, 
uit de hand, minimaal nabewerkt.
3 stops overbelicht (+)


Dat ziet er een stuk beter uit! 3 volle stops onder- of overbelichten is extreem, maar dat is een witte muur en een zwarte bank ook. Beide opnamen zijn juist belicht, binnen de grenzen van het histogram, geen dichtgelopen zwart en uitgebeten wit.

Het lijkt misschien onzinnig om zoiets te gaan fotograferen maar het is wel degelijk belangrijk.

Nikon D90 + 18-200 mm @ 200 mm. F/5.6, ISO 800, 1/2000e sec. 
Uit de hand, vanuit een boot.
Belichtingscompensatie: +1.

Hier is een volle stop toegevoegd om het beeld lichter te maken. De lucht is namelijk veel lichter dan de vogel, dus zou dit niet zijn gebeurd dan wordt de lucht prachtig donkerblauw en de vogel veel te donker. En het ging nou net om die vogel!

Onthoud:
  • Licht onderwerp: overbelichten.
  • Donker onderwerp: onderbelichten.
Pas op: dit is contra-intuïtief! Maar dat maakt eigenlijk ook niet zoveel uit: controleer na elke foto het display achter op de camera. Ziet de foto, en dan vooral het hoofdonderwerp er niet goed uit, pas dan de belichting aan met de +/- knop.

Het is ook handig te begrijpen wat er gebeurd bij gebruik van de belichtingscompensatie?

De belichtingscompensatie doet feitelijk niets anders dan diafragma (in P/S-stand) en/of sluitertijd (in P/A-stand) aanpassen. In M-stand heeft de fotograaf zelf volledig controle hierover en dus werkt belichtingscompensatie hier niet.

Ter illustratie terug naar mijn foto's van de witte muur (beide in A-stand):
  • neutraal belicht: 1/20e seconde sluitertijd.
  • 3 stops overbelicht: 0.4 seconde sluitertijd. 
3 stops, dat is 8 keer zoveel licht, 1/20e * 8 = 8/20e = 4/10e = 0.4 seconde. Klopt als een bus.

De bank dan (ook deze allebei in A-stand):
  • neutraal belicht: 1.6 seconde sluitertijd.
  • 3 stops onderbelicht: 1/5e seconde sluitertijd. 
3 stops, dat is 8 keer minder licht. 1.6/8= 0.2 = 1/5e seconde. Ook dit klopt.

De A-stand is hier door mij gebruikt: 3 stops overbelichten? OK, sluitertijd 3 stops = 8x zo lang.

In de S-stand een stop overbelichten levert een zelfde sluitertijd op, maar een stop groter diafragma (bijvoorbeeld f/5.6 ipv f/8).

In de P-stand kan het een combinatie van beide zijn.

In de M-stand werkt het niet! De fotograaf heeft de volledige controle over zowel diafragma als sluitertijd en moet met deze twee zelf de juiste instelling maken. Het komt natuurlijk op precies hetzelfde neer. Het zal van de persoonlijk voorkeur van de fotograaf afhangen wat hij gebruikt.

Mocht iemand zich afvragen wat ik gebruik, dan is dat meestal de A-stand. Met een vaste ISO-waarde, die ik dan manueel aanpas. Ik gebruik heel veel de belichtingscompensatiefunctie.
Als de omstandigheden echt lastig worden dan ga ik naar de M-stand.
Bij binnenfotografie waarbij ik moet flitsen ga ik naar de S-stand, maar dat is voor een andere keer.

Het belangrijkste blijft: dat schermpje achter op je camera zit er niet voor niets, maak er gebruik van. Controleer na iedere foto/serie foto's en pas eventueel iets aan. 

Tenslotte is het mogelijk dat je door deze functie in de problemen komt. De foto van de witte muur bijvoorbeeld heeft in neutrale toestand een sluitertijd van 1/20e seconde. Op 18 mm is dat niet heel gek, maar het is wel lang. Bij 3 stops overbelichten wordt de sluitertijd 0.4 seconde, dat is gekkenwerk uit de hand. Dat betekent dus een statief gebruiken óf de ISO omhoogschroeven, ook met een factor 8 dus, wat in dit geval 400 * 8 = 3200 betekent. Dat is wel heel veel ruis dan....

Robert van Brug

woensdag 24 oktober 2012

Macro 5: de buitenstudio

Ik had laatst met Michiel en Nelleke Snijders afgesproken om samen macrofotografie te gaan doen. Moeder en zoon zijn redelijk fanatiek in fotografie maar ook heel enthousiast en gezellig.

Gedrieën zijn we naar het Eckartbos in Eindhoven gereden, spullen uitgepakt en na een paar honderd meter lopen konden we aan de slag. Hun werkwijze voor macrofotografie week nogal af van de mijne, het een is niet beter dan de ander, maar verschillend genoeg om er een artikel aan te wijden.

Ik heb een soort ingebakken afkeer van statieven (had ik zelfs in de auto laten liggen, niet slim in een donker bos), maar ook van flitsen. De familie Snijders dacht daar duidelijk anders over, Michiel voorop.
Michiel in actie, languit op de bosvloer.

Op bovenstaande foto staat naast Michiel en zijn camera ook nog een statief, daarop (!) een flitser met diffusor, met een kabel is de flitser verbonden met de camera. Bovendien heeft Michiel zijn mobiele telefoon als zaklamp ingezet om een schaduwpartij op te lichten. Dit tafereel was voor mij ter plaatse al aanleiding voor een blog. Het zou nooit in mijn hoofd opgekomen zijn om buiten zo'n studiosituatie te gaan bouwen.

De vraag is natuurlijk wat het effect is van al dit materiaal. Michiel was zo vriendelijk om wat resultaten te delen voor dit blog, bedankt! 

Alle foto's hieronder (c) Michiel Snijders. Alle gemaakt met een Canon EOS 40D, 100 mm f/2.8 macro, statief en een 580EX flitser.
f/2.8, ISO 800, 1/50e sec.
Geen flitser gebruikt.
f/4, ISO 800, 1/125e sec.
Geflitst, met -1 1/3e stop belichtingscompensatie op de flitser.

De kleuren op de ingeflitste foto zijn een stuk prettiger. De nabewerkingen zijn van mijn hand en natuurlijk zijn die volkomen gelijk voor beide foto's.

Nog een voorbeeld:
f/4, ISO 800, 1/80e sec. Geflitst vanaf statief.
f/4, ISO 800, 1/100e sec. Geflitst vanaf statief.
Bovendien extra belicht met zaklamp op mobiele telefoon.
Dit is het resultaat van de opstelling op de eerste foto.

Zowel de flits als het zaklampje lijken behoorlijk verschil te maken. Natuurlijk is het zo dat met fotobewerkingssoftware deels hetzelfde resultaat bereikt kan worden, maar dat is toch niet hetzelfde. Hoe beter het beeld bij de opname vastgelegd wordt des te beter het eindresultaat. En macrofotografie leent zich bij uitstek voor het opbouwen van een buitenstudio: de paddenstoelen/bloemen gaan nergens naartoe.

Nou heb ik laatst iemand ontmoet die bij een vogelhut in het bos twee grote softboxen opstelt omdat het er zo donker is en de vogels zijn inmiddels gewend aan het flitsen in het bos, dus ook dát kan. Maar terug naar de paddenstoelen.

Nog een voorbeeld, nu weer een foto van mij, maar wel uit hetzelfde bos:
Nikon D300s + Nikkor 105 mm Micro-Nikkor f/2.8 lens. 
F/11, iso 200, +2 EV belichtingscompensatie, 2.5 seconden, vanaf rijstzak.
Michiel en ik waren beiden verbaasd over elkaars techniek en instellingen en kijkend naar de instellingen zit er ook veel verschil in:
  • wel flitsen tegenover niet flitsen
  • hoge ISO (800) tegenover lage ISO (200)
  • oplichten schaduw of niet
  • groot diafragma (f/4 of f/2.8) tegenover f/11.
  • korte sluitertijd (rond de 1/100e) tegenover lange sluitertijd (2,5 seconde)
Nog maar een resultaat:
Nikon D300s + Nikkor 105 mm Micro-Nikkor f/2.8 lens. 
F/16, iso 200, +2 EV belichtingscompensatie, 2 seconden, vanaf rijstzak.
Fotograferen vanaf statief of rijstzak maakt dat er geen enkele noodzaak is voor korte sluitertijden. Persoonlijk zou ik dan ook niet de instellingen van Michiel gebruiken. Canon heeft bij mijn weten altijd een basis ISO-waarde van 100, die zou ik gebruiken bij dit werk.
Het diafragma zou ik wat verder dichtzetten, om nog wat meer scherptediepte te krijgen. F/4 of 2.8 waarom? Bij f/8 wordt de achtergrond nog steeds onscherp en zien we meer scherp van het onderwerp zelf.
Deze twee gecombineerd resulteert in 32* langere sluitertijd als ik het zo snel goed heb uitgerekend. Maar dat kan prima!

Los daarvan en dat is het belangrijkste punt: een buitenstudio is een prima idee, waarom niet als je die spullen toch hebt? En anders met enkele simpele hulpmiddelen. Neem een spiegel mee om de onderkant van paddenstoelen te kunnen fotograferen. Een klein zaklampje om donkere partijen op te lichten. Een vuilniszak om op te liggen op de vochtige bosgrond. En zo nog alles wat je kunt bedenken dat misschien van pas kan komen. Ik hoor graag het raarste voorwerp dat jij altijd meeneemt bij een fotoshoot. Veel plezier!

Robert van Brug


maandag 22 oktober 2012

Fotograferen in het binnenzwembad

Een (binnen)zwembad is een omgeving waar velen van ons wel eens komen. Om zelf een baantje te trekken, om te kijken bij de zwemles van kind/kleinkind, een dagje uit, tijdens een verblijf in een vakantiehuisje van bijvoorbeeld Center Parcs of Landal. En dan heb je kans dat je er een foto van wilt maken omdat het zo gezellig is, je een aandenken wilt van het diplomazwemmen van je kind of wat dan ook. En heel vaak eindigt dat in een teleurstelling. Hiervoor zijn een aantal oorzaken:
  1. mensen in het water bevinden zich voor het overgrote deel onder water, een stukje hoofd boven water is het maximaal haalbare, maar hoe interessant is dat?
  2. De vochtige omgeving is vijandig voor de apparatuur. Er zijn inmiddels een paar waterdichte camera's op de markt maar voor de meeste is het game over als ze in contact komen met water. En er is een serieus probleem met het ontstaan van condens op en in lenzen.
  3. Wil je zelf zwemmen én fotograferen dan loop je het risico dat iemand zich jouw apparatuur toeëigent.
  4. In een binnenbad is in mijn ervaring het licht ontzettend slecht. In de zin dat er slechts een minimale hoeveelheid aanwezig is. Onze ogen zijn zo goed dat die zich hierop aanpassen en het niet als probleem ervaren, maar camera's daarentegen hebben het zwaar.
Typisch een beeld dat kan ontstaan in een subtropisch zwemparadijs: een beslagen lens. Niet gaan wrijven, geduld hebben werkt beter.

Tot zover de problemen. Nu de oplossingen:
  1. Maak niet alleen een foto van mensen in het water. Ook lopend op de kant, duikend vanaf een startblok, springend vanaf de duikplank. Hiermee laat je meer van de mensen zien dan alleen een stukje hoofd.
  2. Ik neem af en toe een camera, geen waterdichte, mee naar een zwembad. Die laat ik dan een tijdje in de cameratas zitten om daar op temperatuur te komen. Als ik condens zie ontstaan stop ik, dan moet er nog iets langer gewacht worden. Ga niet wrijven, het komt vanzelf goed.
  3. Diefstal van je dure spullen zou de dag verpesten. Dus neem ik een aantal foto's en op het moment dat ik zelf wel weer wil gaan zwemmen doe ik de cameratas in een apart kluisje. Gelukkig zijn deze gemeengoed geworden inmiddels.
  4. Dit is het moeilijkste punt om op te lossen. Er is heel weinig licht in het gemiddelde zwembad en het is natuurlijk het leukste om een actieplaat te maken: een sprong vanaf een startblok of wat dan ook. Maar dat dan zonder een torenhoge ISO-waarde want we willen niet veel ruis. Laten we hier wat dieper op ingaan. 
Dit kan een hele dure grap worden. Een zeer lichtgevoelige lens kan duizenden Euro's kosten. In combinatie met een camera die goed presteert bij wat hogere ISO waarden wordt het erg kostbaar. Natuurlijk, als je die apparatuur hebt gebruik die dan. Maar er zijn meer oplossingen, gelukkig.

Ten eerste: flits! Ik ben geen voorstander van het gebruik van flitslicht, maar met een flits krijg je, zeker in combinatie met iets hogere ISO-waarden ook op afstand redelijk goede resultaten.
Mijn dochter Eline plonst van de glijbaan in het water. 
Direct geflitst (opzetflitser SB600), afstand een meter of 7.
ISO 400, f/5, 18-200 mm lens op 65 mm.
Sluitertijd 1/200e seconde (kortste synchronissatietijd i.c.m. de flitser)

Ten tweede: een nog veel lichtgevoeligere lens. Maar dan geen zoom, geen bewegingsreductie. Zelf heb ik bijvoorbeeld een 35 mm f/1.8. Verreweg de goedkoopste lens in de tas, maar wel het meest lichtsterk. Daarmee moet het lukken om ISO en sluitertijd kloppend te krijgen. Je moet wel dichterbij je onderwerp staan dan met een gemiddelde zoomlens, maar het werkt wel.

Terug naar het eerste probleem: zwemmers liggen voor het grootste deel onder water en geregeld zelfs helemaal. Kijkend naar foto's van bekende zwemmers (googel maar eens op Michael Phelps) laten de resultaten vooral foto's zien van voor de start, op het podium en juichend bij de finish (stilliggend in het water) of bij een persconferentie. Een foto, zelfs van Michael Phelps, die een baantje trekt is niet aantrekkelijk:

Boeiende race op topniveau, maar geen pakkende foto.

Maar mocht je frontaal en op ooghoogte kunnen komen, dán wordt het wel boeiend:
Michael Phelps in actie
copyright onbekend

Natuurlijk helpt het dat dergelijke atleten zich zo hard afzetten dat ze behoorlijk uit het water komen. Reken hier niet op bij (klein)kinderen die hun A-diploma gaan halen.

De meest extreme oplossing is om als fotograaf ook onder water te gaan:
Prachtig onderwaterbeeld van Michael Phelps
copyright onbekend

Dit levert een niet-alledaags beeld, maar het gaat wel heel ver.

Samengevat: kom dichtbij, zo laag mogelijk boven het water met een lichtsterke lens voor een geslaagde actiefoto in het zwembad. Gebruik de flitser indien nodig. Neem ook foto's van start, springen van duikplank, glijden van glijbaan enzovoort. Foto's van mensen in het water zijn bijna nooit leuk dus leg de andere momenten vast.

Tot een volgende keer!

Robert van Brug

Foto's van Michael Phelps, de meest gelauwerde olypiër ooit, heb ik van internet geplukt. Het is niet mijn bedoeling hiermee inbreuk te maken op de rechten van iemand.





zondag 14 oktober 2012

Concertfotografie

Niveau: expert

Ik ben met mijn vrouw naar Symphonica in Rosso geweest, wat dit keer door Doe Maar wordt verzorgd. Het was geweldig! A trip down memory lane...

Als enthousiast fotograaf leek het me leuk om ook hier wat foto's te maken. Dat had ik al 1 keer eerder gedaan, namelijk bij een optreden van K3 waar ik met mijn dochters heen ben geweest.

Nikon D90 met 18-200 mm @ 200 mm. Auto ISO, auto WB, P-stand, uit de hand.
Camera gekozen instellingen: f/5.6, 1/60e sec en ISO 720.

Het was leuk om te doen. Achteraf vind ik het jammer dat ik alles in de automatische modus van de camera heb gemaakt. Met verrassend goed resultaat, dat wel. Dit was op dat moment alle apparatuur waar ik over kon beschikken en ik had heel weinig ervaring. Ook de bewerkingen zijn van toen. Misschien een idee om dat eens opnieuw te bewerken, kijken of ik het nu al beter kan....

Camera gekozen instellingen: f/5.6, 1/100e seconde en ISO 800 @ 200 mm.
Dit nummer in het optreden is speciaal voor de aanwezige vaders.

K3 trad op in het Indoor Sportcentrum in Eindhoven en ergens op een website had ik gelezen dat ze het geen probleem vonden als je foto's zou willen maken, allemaal gratis reclame. Daar zijn ze inmiddels van teruggekomen, maar het maakte dat ik toen vrij kon rondlopen en openlijk foto's kon maken. En bij de entree zou er geen probleem ontstaan.
Er is nog een voordeel: omdat het publiek voor een groot deel uit kleuters bestaat wordt het niet echt donker in de zaal en dat maakt het een stuk makkelijker om ruisarme opnames te krijgen omdat de ISO ook laag kan blijven. En doordat je dichtbij het podium kunt komen wordt het ook makkelijker.

Terug naar Symphonica in Rosso, terug naar het Gelredome. Hier zou het wel donker zijn. En vele malen drukker. En medevolwassenen die voor je gaan staan. Maar het grootste obstakel is dat het verboden is om foto- en videoapparatuur mee naar binnen te nemen. Wat te doen?

Uiteindelijk heb ik net zolang mijn vrouw aan het hoofd gezeurd dat ze mijn telezoomlens (70-300 mm) in haar tas moest stoppen. Ook nog in een hoesje gestopt zodat het niet direct als fotografische apparatuur herkenbaar zou zijn bij controle. En de tas is gecontroleerd, maar ze hebben het niet gezien. De camera met 35 mm f/1.8 objectief voor als het echt donker zou blijken te zijn blijft dan over. Uiteindelijk heb ik die in de jaszakken van mijn winterjas gestopt, maar dat past niet. Alleen de body wel. Dus body in de ene, lens in de andere jaszak. Verplicht jas aanhouden, veel te warm, maar je moet  er iets voor over hebben. De beveiliging was dus zo lek als een mandje, er werd niet gefouilleerd. Ik had al een verhaal klaar dat het wel een heel klein lensje is voor het geval ze de camera zouden ontdekken. Maar gelukkig konden we nu gewoon doorlopen.

Binnen aangekomen waren we veel te vroeg dus gingen we op ontdekkingstocht. We hadden veldplaatsen, dus eerst maar eens kijken hoe dichtbij het podium we konden komen. Op ongeveer 30 meter van het  podium was een groot hek, met bewaking. Voor dat hek (1e vak) is voor VIP's, mensen met hele dure kaartjes (ruim twee keer zo duur!) én voor een paar geluksvogels die ook naar binnen mogen, op basis van wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Wij waren geluksvogels want we kregen een speciaal bandje en mochten naar binnen! Fantastisch natuurlijk, je ziet de band hier veel beter omdat je veel dichterbij staat. En fotografisch hoogst interessant. Van achteruit de zaal geloof ik niet dat ik fatsoenlijke foto's had kunnen maken en vanaf de tribune is het helemaal onmogelijk.

TIP: neem veldkaarten en kom vroeg, ga naar binnen zodra het kan. 
Misschien mag je in het VIP-vak en anders kun je zo zo dichtbij mogelijk komen.

Panasonic DMC-TZ1, f/3.9, 1/13e sec., uit de hand, ISO 800.
17.6 mm (in 35 mm: 118 mm: crop factor van bijna 7!)

Voor het geval de spiegelreflexcamera niet langs de bewaking zou komen had ik ook nog een toegestane compact bij me, maar al snel bleken de omstandigheden te moeilijk. ISO 800 is de hoogst instelbare waarde en het resulteert in bakken met ruis. Bovenstaande foto van DVDJ Harry de Winter (40 UP), het voorprogramma, is uitgebreid bewerkt om het er goed uit te laten zien. 

Gaaf, Symphonica in Rosso-logo in de Doe Maar-kleuren!

De zaal was nog redelijk verlicht hier om het binnenstromen te vergemakkelijken, dus dat beloofde wat. Zodra Doe Maar begon de lens op de body gedaan en begonnen met foto's maken. Diafragma vol open (f/1.8!) om geen last te hebben van een gebrek aan licht.

Nikon D90 + 35 mm f/1.8 @ f/1.8. ISO 800 resulteerde in 1/250e seconde.

Alle opnames in A-stand (diafragmavoorkeuze) om optimaal gebruik te maken van het grote diafragma. Bovendien is met deze korte lens op relatief grote afstand de scherptediepte geen punt. Zoals hierboven: het doek hangt zeker 10 meter achter de band, maar beide zijn scherp.

Ik heb heerlijk overzichtsplaatjes kunnen maken met deze lens. Bovenstaande foto toont de volledige breedte van het beeld. En met ISO 800 en soms zelfs 400 had ik redelijke sluitertijden. Mooi, niet teveel ruis dus. Ik was bang voor ISO 3200 o.i.d. maar onterecht.
Wat in bovenstaande foto opvalt is dat ik er een strook af heb moeten snijden. Ook met mijn 1.85 m lengte staan er regelmatig mensen tussen de lens en het podium.

f/1.8, 1/160e seconde, ISO 800.
2 stops overbelicht om de schijnwerpers te compenseren.
Leuk zo'n 10 meter hoge project achter het podium/orkest.

Als ik alleen was geweest had ik waarschijnlijk geprobeerd om nog een paar meter dichterbij te komen. Maar nu was ik er voornamelijk om te genieten van het concert en was het fotograferen bijzaak. Toch had ik nog een 70-300 mm lens als geheim wapen, hiermee moest het mogelijk zijn om wat portretten te schieten van de oude rockers. Er is 1 probleem, namelijk dat de lens een heel stuk minder lichtsterk is, ruim 3 stops, dus 8 keer zoveel licht nodig, of 8 * zo hoge ISO waarde. Dat is 8*800 = 6400, dat is niet best! Toch maar proberen:

70-300 mm lens @ 155 mm. f/5, ISO 800 resulteert in 1/60e seconde sluitertijd.

OK, de sluitertijd is wat langzamer geworden, maar 1/60e is acceptabel bij gelijke ISO, hoe kan dat? Nou, de belichting is niet constant en bij deze opname stond een schijnwerper vol op Henny Vrienten gericht en dat scheelt alles.

70-300 mm lens @ 300 mm, f/5.6 (vol open dus), 1/60e seconde.

En zo heb ik nog een aantal leuke foto's kunnen schieten, was echt even genieten. Maar het viel wel op: terwijl Jan en alleman met mobieltjes probeerde een foto te maken stond ik daar met een in verhouding wel heel professionele uitrusting. Verschillende andere bezoekers gingen vragen stellen, dus na een tijdje heb ik de telelens er maar weer afgehaald.

Bovendien heb ik gewisseld van geheugenkaartje. Niet omdat het vol was, maar als veiligheidsmaatregel. Inmiddels had ik al veel moeite gedaan en zou het spul nu in beslag genomen worden dan zou het voor niets zijn. Door een paar geheugenkaartjes mee te nemen en na een uurtje te wisselen van kaartje was de eerste serie in ieder geval veilig.

TIP: neem een aantal geheugenkaartjes mee als je zonder toestemming ergens fotografeert. De kans is groot dat je je foto's moet wissen, maar waarschijnlijk gaat men niet al je andere kaartjes controleren. Verstop deze goed tussen je spullen voor het geval ze dat toch doen.

En net toen ik dacht dat ik nu alleen nog maar zou kijken en genieten van het optreden, kwam de verrassing van de show: de gasten zouden om de beurt samen met Doe Maar optreden op een kar die dwars door het 1e vak heen rijdt, van de ene kant, met een boog, naar de andere kant. Die kwam vlak langs dus. Alleen achter ons langs, dus ik heb Het Goede Doel wel Vriendschap horen spelen, maar ik heb het niet goed gezien. Een minuutje vrijworstelen leverde een betere plaats op, net op tijd voor Toontje Lager met Stiekem Gedanst.
f/1.8, 1/160e, ISO 400.
En op dezelfde manier ging Frank Boeijen voor de bijl, terwijl hij Kronenburg Park zong:
f/1.8, 1/100e, ISO 400. 

Het was hier superdruk. Op bovenstaande foto is het al een beetje te zien, maar het was echt als haringen in een ton en dan nog proberen een foto te maken. Bovendien is er sinds een paar jaar het fenomeen dat heel veel mensen hun mobiele telefoon als foto- of videocamera proberen te gebruiken. Zonder veel succes denk ik want het is veel te donker.

 f/1.8, ISO 800, 1/320e seconde.

Dit is het niet bijgesneden beeld. Ik vond het wel grappig die camera's en handen ook in beeld te laten zien.

f/1.8, ISO 800, 1/250e seconde.

Na het rondje door het 1e vak kwamen alle gasten nog een nummertje meezingen. Dit leverde een uniek beeld op met naast een voltallig orkest, Doe Maar, Toontje Lager, Frank Boeijen en Het Goede Doel ook nog VOF De Kunst op het podium. Dan heb je niets aan een telelens, ben blij dat ik dit heb mogen meemaken en heb er ook nog een foto van, genieten.

Laatste gast was rapper Gers Pardoel die zijn hit Ik Neem Je Mee kwam brengen. Was helemaal goed:
f/1.8, ISO 800, 1/250e seconde.

Tenslotte nog een laatste beeld. Van Ernst Jansz die een gevoelig nummer ten gehore bracht op piano. Het is natuurlijk een optie een telelens erop te zetten, maar ik vond dit beeld veel sterker: die diagonalen in beeld en tegelijk een grote projectie van Ernst op het doek in de achtergrond:
f/1.8, ISO 800, 1/400e seconde.

Ik heb een topavond gehad en met volle teugen genoten. Ik heb veel profijt gehad van mijn 'plastic fantastic' 35 mm-lens, de goedkoopste die ik heb. Toch is het ook wel een kick om een paar opnamen van dichtbij te hebben. Dat lukt alleen met een telelens of de mazzel dat de artiesten jouw kant op komen.

En dan de nabewerking nog. Alle opnamen zijn gemaakt met de camera in Automatische Witbalans en in RAW. Op die manier kan zonder kwaliteitsverlies achteraf de juiste toon bij het beeld gezocht worden. En het is gek licht, allemaal kunstlicht, uit schijnwerpers en gloeilampen. Heel veel rood licht (Rosso!) wat het niet makkelijker maakt.
Wat opviel was dat er in veel opnamen een enorm dynamisch bereik zat. Links en rechts was het histogram geklipt. Uitgebeten wit en dichtgelopen zwart in veel van de foto's. Wat te doen? Ik heb na wat spelen besloten zoveel mogelijk het wit te herstellen. Gemiddeld hiervoor een volle stop onderbelicht. Dichtgelopen zwarte partijen bij een onderbelicht podium zijn logisch dus minder erg. Bovendien heb ik vaak de middenpartijen ook nog een paar procent (via levels in photoshop) donkerder gemaakt, wat weer iets scheelt in de zichtbare ruis.

Was het achteraf alle moeite waard? Ik vind van wel. Ben heel blij met, zelfs trots op de resultaten. Het kan natuurlijk ook anders. Er zijn behoorlijk lichtgevoelige compactcamera's op de markt die legaal mee naar binnen kunnen. De Canon Powershot G15 bijvoorbeeld, of de Nikon Coolpix P7700. Als je hiermee dichtbij kunt komen kun je legaal goede beelden schieten. Maar ze zijn niet goedkoop, verre van zelfs. Een compacte systeemcamera is geen optie vanwege de verwisselbare lenzen.

Hopelijk hebben jullie een beetje kunnen meegenieten van mijn verslag, en wellicht zelfs iets kunnen opsteken.

Tot een volgende keer,

Robert van Brug












zaterdag 6 oktober 2012

Full Frame?

Er zijn veel soorten camera te koop, zoals ik al eens heb beschreven in een artikel. Maar stel dat u besluit tot het aanschaffen van een spiegelreflex (of DSLR), dan bent u er nog niet.

MERK
Allereerste is daar de keuze van het merk. Canon en Nikon, in die volgorde, domineren deze markt al decennia. Ze ontlopen elkaar weinig. Dan weer ligt de een voor, dan de ander. Opvallend dat heel veel fotografen fervent aanhanger van 'hun' merk zijn en 'het andere merk' ook echt niets vinden. Sony komt echter, na overname van Konica-Minolta, opzetten en zet in op halfdoorlatende spiegels. Bovendien gaat Sony investeren in Olympus (500 Miljoen Euro) en er ook mee samenwerken. De overige merken bungelen hier ver achteraan.

FULL FRAME OF APS-C
Maar stel u bent eruit en kiest voor een merk. Of misschien kiest u wel voor een bepaalde techniek en is er maar 1 merk die dat biedt. Of u heeft nog een hele partij objectieven liggen van een merk en zit dus al bijna vast aan dat merk, dat kan ook. Dan nog valt er iets te kiezen, nl.: Full Frame, of crop camera (aps-c).

Een Full Frame camera heeft een beeldsensor van 24 x 36 mm, zoals alle vroegere traditionele fototoestellen dat ook hadden. Een cropfactortoestel heeft de helft van dit oppervlak (Nikon), of nog iets minder (Canon). Heel simpel gezegd is DE doorslaggevende factor voor de kwaliteit van een camera de grootte van de beeldsensor, bigger = better. Dus Full Frame.

En dat klopt: een dergelijke camera gaat beter om met ruis en heeft een hoger dynamisch bereik. Daarnaast zijn ze vaak veel steviger gebouwd (voor de pro's), sneller en voorzien van alle denkbare snufjes.

LENZEN
En duur. Ook zwaarder. En er kan alleen met Full Frame lenzen gewerkt worden. Een dergelijke lens doet het wel op een Crop Camera, maar omgekeerd werkt het niet. En die Full Frame lenzen zijn, u raad het al, veel groter, zwaarder en duurder. Bovendien mist de crop factor! Waar op een Crop Camera een 200 mm lens voldoende is, heeft u voor hetzelfde bereik een 300 mm lens nodig die veel duurder is. Bij telelenzen wordt het hierdoor al snel een heel duur verhaal. Aan de andere kant: ook deze lenzen zijn optisch veel beter, bijna altijd veel lichtsterker en gebouwd voor de eeuwigheid.
Maar lenzen presteren in het midden optimaal en niet aan de randen. Dus als zo'n professionele Full Frame lens op een Crop Camera gezet wordt zal het resultaat optimaal zijn! De Full Frame lenzen die iets betaalbaarder zijn (zoals de 300 mm f/4) zijn hiermee bijzonder geschikt voor een Crop Camera.
Met een Crop Camera is het mogelijk om speciaal voor dat type camera ontworpen lenzen te kopen. Deze zijn vaak lang niet zo goed, maar wel veel lichter, compacter en voordeliger.
Het fotograferen met een Full Frame camera levert een beperktere scherptediepte op. Als bijvoorbeeld een diafragma f/4 wordt gebruikt op een Full Frame, dan moet op een crop camera al f/4 / 1,5 (crop factor) = f/2,67 gebruikt worden om dezelfde mooie beperkte scherptediepte te krijgen. En dat is veel duurder! Ander voordeel op het gebied van lenzen is dat het eenvoudiger is om groothoeklenzen voor een Full Frame te maken.

ANDERE OVERWEGINGEN
Maar heeft Full Frame wel zoveel voordelen? Of zitten fotografen nog steeds vastgeroest in het verleden en is het niet allemaal halleluja? De hogere kwaliteit van Full Frame camera's wordt zoals al opgemerkt veroorzaakt door een veel grotere sensor. Als deze sensor echter wordt overladen met pixels (beeldpunten) dan gelden de voordelen niet meer.
Mijn eigen Nikon D90 (Crop Camera) heeft een sensor met 12,3 megapixels. Als er een sensor wordt ingebouwd die twee keer zo groot is maar meer dan twee keer zoveel beeldpunten heeft (dus 24,6 miljoen) en verder is alles gelijk, dan zal de prestatie minder goed zijn. De zeer professionele D3 van dezelfde generatie is wel Full Frame, maar had evenveel pixels. Die pixels zijn twee keer zo groot en dat levert forse kwaliteitswinst op. De opvolger van de D3, de D4, heeft 16 Megapixel. Bovendien is deze van een nieuwere generatie. De eveneens nieuwe D800(e) heeft 36 Megapixel. Hier is Nikon er blijkbaar in geslaagd om pixels dichter op elkaar te krijgen én tegelijkertijd toch een hogere beeldkwaliteit te krijgen. Opvallend te zien dat de twee keer zo dure D4 aanzienlijk minder beeldpunten heeft, maar wel veel sneller is.

Wat is ideaal? Als je een foto maakt met een camera met meer pixels, zal de foto gedetailleerder zijn. Voor bepaalde vormen van fotografie, zoals landschapsfotografie, maar ook het betere studiowerk, kan het aantal pixels niet hoog genoeg zijn. Maar een hogere pixeldichtheid bepaald ook in hoge mate het detailniveau dat bereikt wordt. Mijn 'oude' D90 doet het dan nog altijd beter dan de ultramoderne high-end D4 die 10 x zo duur is. Tegen de D800 legt hij het echter op alle fronten af.

Overigens was analoog nog niet zo gek, als het in de termen van de moderne digitale camera's wordt uitgedrukt. Niet alleen waren alle spiegelreflexen full frame, maar de resolutie lag rond de 34 megapixel, afhankelijk van lichtgevoeligheid van de film (ISO/ASA/DIN) en het merk van de film. Bij een 6x9 rolfilm uit het midden van de vorige eeuw lag dit rond de 250 megapixel. Werk aan de winkel voor de fabrikanten, we zijn er nog lang niet, op naar de gigapixels.

Voor Canon kunt u 1D-X lezen in plaats van D4 bij Nikon.
De 5D mark III is de tegenhanger van de D800(e) van Nikon, maar met minder megapixels.
De nieuw geïntroduceerde Nikon D600 (reeds leverbaar) en de Canon D6 (rond kerst 2012 leverbaar) zijn een prijsdoorbraak: rond de 2000 euro is er nu een volbeeldsensor toestel.
De ontwikkeling zal nog wel doorgaan in het voordeel van de full frame body's, waardoor een gedroomde D400 van Nikon ijdele hoop kan blijken te zijn. Ook boeiend in dit kader is dat Nikon op zijn website de D300s als professioneel toestel kenmerkt, terwijl de D600 een consumentencamera is.

De keuze voor crop camera of full frame zal afhangen van soort fotografie, persoonlijke voorkeur en budgettaire mogelijkheden. Ga ik om? Naar de winkel rennen voor een D600? Nee, hoe leuk en interessant het ook allemaal is, ik kan nog genoeg verbetering boeken zonder duurdere apparatuur denk ik. Een cursus zal me meer opleveren. Ik ben nog steeds zelf de zwakste schakel in de keten. Maar met sommige zaken begin ik wel tegen de grenzen aan te lopen. Zodra dat op in alle schakels van de keten is wordt het tijd voor een upgrade. En tegen die tijd zijn er nieuwe producten, weer veel beter en hopelijk ook een stuk minder belastend voor het budget.

Tot een volgende keer!

Robert van Brug



















woensdag 3 oktober 2012

Macro 4: productfotografie

Een aantal maanden ben ik nu bezig met macrofotografie en het bevalt me goed. Op verschillende plaatsen op internet kwam ik tegen dat het ook leuk is om iets anders dan de bloemetjes en de bijtjes te fotograferen. Juist hele gewone onderwerpen kunnen een verrassend beeld opleveren als ze met een macrolens van zeer dichtbij worden vastgelegd. In dit artikel een eerste poging om een dood onderwerp knap op de foto te zetten m.b.v. een macrolens.

Ik heb even om me heen gekeken wat een geschikt onderwerp zou zijn en ben uitgekomen op mijn horloge. Dit is mij zeer dierbaar omdat het van mijn vader is geweest en het is inmiddels meer dan 50 jaar oud. Voor de argeloze toeschouwer is het echter een horloge zoals zovele en ik wil toch proberen iets van de opname te maken.
ISO 200, 2 seconden, f/45, vanaf statief.

Mocht iemand over de gekozen instellingen vallen, dan geef ik die persoon meteen gelijk. Ik wilde op deze manier helemaal geen foto maken, maar was aan het uitproberen wat het kleinst mogelijke diafragma is op deze lens. Nou f/45 dus op korte afstand. Je moet alles proberen. het resulteert wel in een groot scherptedieptegebied waardoor niet alleen de wijzerplaat scherp is, maar ook de krassen in het glas zijn goed zichtbaar (of je dat wil is maar de vraag) en het vilt waar het horloge op lag is ook scherp. Behalve een beroerde compositie staat er ook nog een storende reflectie in het glas linksonder op. Het beeld staat zelfs scheef. Eigenlijk is dit helemaal niets, volgende poging.
ISO 100, f/16, 5 seconden, vanaf statief, met 25 mm tussenring
Bij de tweede poging ben ik nog dichter op het onderwerp gekropen. De macrolens gaf niet voldoende mogelijkheden dus heb ik ook nog een 25 mm tussenring ertussen gezet. Nog meer detail. Deze keer heb ik het horloge opgewonden zodat er beweging in de foto komt, zichtbaar aan een bewegende secondewijzer.  Ondanks het kleine diafragma van f/16 is het scherptedieptegebied hier te beperkt. Het logo is scherp, de grote wijzer ook, maar de seconden- en de kleine wijzer zijn onscherp. ISO 100 levert een prachtig ruisvrij beeld op, maar 5 seconden belichten is onnodig lang, de secondewijzer hoeft maar een beetje te bewegen. Niet goed, maar een verbetering ten opzichte van de eerste poging. We gaan door naar de derde poging.
ISO 160, f/11, 1 seconde. Vanaf statief, met 25 mm tussenring,
geflitst op het tweede gordijn.
Van de tweede poging heb ik meegenomen dat 1 seconde belichten  waarschijnlijk genoeg was. Door het horloge te draaien komt er meer spanning in het beeld. Ook heb ik het horloge op een zwarte ondergrond gelegd.
F/11 gebruikt om de juiste scherptediepte te krijgen, waar ik in ieder geval het centrum van de wijzerplaat , het logo en beeldmerk Omega en het gedeelte waar de secondewijzer zich bevinden scherp wilde hebben. En het in het glas gegraveerde Omega-logo staat er ook goed op, fijn detail.
Door nu op het tweede gordijn te flitsen is de secondewijzer in beweging, maar wordt het beeld aan het eind van de 1 seconde sluitertijd toch bevroren. De flitskop had ik op het witte plafond gericht omdat op een horlogeglas flitsen zeker ongewenste reflecties oplevert.

Tot zover de techniek, ben ik in mijn eigen opdracht geslaagd? Ja, ik vind dit namelijk een aansprekend beeld. De volledige foto, met alle details laat veel beschadigingen aan het glas zien wat ik wel mooi vindt. Het is uiteindelijk een gebruiksvoorwerp dus het heeft ook gebruikssporen. De compositie is veel spannender geworden door het horloge een kwartslag te draaien. Ook het gedeeltelijk in beeld brengen van het bandje vind ik een aardig detail.

Ik ga het zeker nog eens proberen, maar dit is lastige materie: beperkte scherptedieptegebieden, ieder stofje komt genadeloos in beeld, flitser, lange sluitertijd, statief. Natuurlijk heb ik het extra moeilijk gemaakt door ook nog beweging in beeld te willen brengen. Productfotografie is echt een vak apart. Een thuisstudiootje (zo'n witte doos) zou zeker helpen, extra flitsers erbij.... wat een leuke hobby is dit toch!

Groeten,

Robert van Brug