zaterdag 23 februari 2013

D600 of D7100?

Ik had een leuke discussie laatst met Remco van Dalen over wat nu een beter optie is: de recent verschenen Nikon D600 of de deze week aangekondigde D7100. Zowel op het gebied van specificaties als qua design zijn deze twee camera's sterk verwant. Ik denk dat beide camera's prima zijn, beide bestemd voor de semi-professional/enthousiaste amateur. Toch zitten er een paar verschillen tussen de beide camera's die de doorslag kunnen geven bij het bepalen van een keuze:
  1. De D600 is een Full Frame camera. Dit betekent een grotere sensor (2x zo groot), waardoor het dynamisch bereik en de ruisprestaties significant beter zijn. De keuze voor Full Frame betekent dat ook de gebruikte lenzen van hogere kwaliteit zijn, maar ook zwaarder, groter en duurder. Ben je in het bezit van een prima verzameling crop-lenzen, dan wordt de overstap erg duur. Heb je full frame lenzen, dan kun je deze nu ook optimaal gaan benutten.
  2. De D7100 is een crop camera. Dit heeft ook voordelen! Een crop camera gebruikt een kleiner deel van het beeld, maar dat is wel het beste deel. De randen waar doorgaans problemen met vignettering ontstaan worden niet gebruikt. Ook is het mogelijk om crop-lenzen te gebruiken die kleiner, lichter en goedkoper zijn dan de full frame varianten. Hiervoor wordt over het algemeen wel een concessie op het gebied van kwaliteit voor gedaan.
  3. De belangrijkste afweging zit in de toepassing, waarvoor gaat de camera gebruikt worden? Als dit uitsluitend vogelfotografie is, dan is de D7100 wellicht de meest voor de hand liggende keuze. Immers: hetzelfde aantal beeldpunten (24 megapixel) zit op de helft van het sensoroppervlak, dus deze camera zal meer detail geven dan de D600. Voor zo goed als alle andere vormen van fotografie is de D600 de betere, maar duurdere keuze.
  4. Specifiek voor de D7100 is het ontbreken van een Anti Alias filter. Alleen de veel duurdere D800E heeft dit ook niet. In theorie kunnen hierdoor scherpere opnamen gemaakt worden. In de praktijk zal het weinig uitmaken, maar het kan ook geen kwaad.
  5. Tenslotte: 400 a 500 Euro prijsverschil.

Verder zie ik geen grote verschillen tussen de beide toestellen.

Meer leesvoer over Full Frame t.o.v. crop camera's hier, hier en hier.

Tenslotte: Nikon heeft aangegeven dat de D7100 de opvolger is van de D7000, maar ook dat er geen D400 komt als opvolger voor de D300/D300s. De D7100 moet de honneurs gaan waarnemen.  In April 2012, 10 maanden geleden, heb ik hier al beschreven wat wat mij betreft de wensen voor een nieuwe high-end crop camera zouden zijn. Voldoet de D7100 aan mijn wensenlijstje van toen?
  • crop camera: check.
  • 24 megapixel: check
  • bij ISO 800 geen zichtbare ruis: dit zit hoogstwaarschijnlijk wel goed, het wachten is op de eerste test.
  • aantal AF-sensoren 51: check
  • tot f/8 werkzame AF: check
  • snelheid 10 fps: helaas, de D7100 blijft bij 6 steken (7 in de vreemde 1.3x crop mode)
  • U1 en U2 presets: check
  • Groter buffergeheugen: helaas, dit punt blijft lastig, bij alle merken.
  • GPS ingebouwd: ook deze feature zit er niet in.
  • Afstandbediening. Zit niet ingebouwd in de camera zoals ik hoopte, maar Nikon introduceert wel een nieuwe high end controller. Die kost echter 500 euro en eigenlijk zijn er 2 nodig. Gemiste kans.
  • Goede bouwkwaliteit: het is een consumententoestel, dus niet met de degelijkheid van een tank uitgerust, maar slecht is het ook niet. 
  • AF-ON knop op de achterzijde: deze ontbreekt, net als op de D600. Maar de AF-L/AE-L knop is in te stellen als AF-ON knop, dus geen probleem.
  • AF micro adjustment: check
  • Sluiter tot 200.000 clicks gegarandeerd. Helaas, 150.000 is het maximum, gelijk aan de D600.
  • Kortste sluitertijd 1/8000e seconde: check. De D600 gaat niet verder dan 1/4000e seconde.
  • Pop-up flitser: check.
  • 1000 euro. Hmmm, dat haalt Nikon niet, maar over een paar maanden zat het wel lukken om hiervoor een dergelijk toestel aan te schaffen.

Terugkijkend ben ik zeer positief verrast in hoeverre Nikon aan mijn wensen tegemoet is gekomen, slechts op een paar punten wordt er niet aan voldaan. En alle zaken die ik destijds noemde die er van mij niet in hoefde te zitten zitten er natuurlijk toch in. Tja, zo gaan die dingen.

Succes bij het maken van een afweging en bedankt voor het lezen.

Robert van Brug


vrijdag 8 februari 2013

CKE 11: Geënsceneerd Portret

De opdracht die ik het spannendste vond: het geënsceneerde portret. In een foto studio, met een paar grote flitsers op statieven, met softboxen. Lastig en je moet aan zoveel denken!

Ik had mijn beide dochters (Eline en Iris) als model gecharterd en daar had ik wel vertrouwen in, maar we kregen 6 uur de tijd en ik wist dat ze het niet zo lang vol zouden houden. Dus er was ruimte voor nog een model en ik wilde graag iemand voor de camera die ik niet kende: als de profs zo kunnen werken dan moet ik dat ook maar eens proberen, meet Jolanda!

Het viel me behoorlijk tegen hoe lastig dat allemaal is. Dan is de belichting niet juist, dan zit er een haar niet goed, de ogen knipperden, de pose is niet flatteus, er is altijd wat. Maar uiteindelijk ben ik tevreden met het resultaat, zeker voor een eerste keer. En ik was weer zeer plezierig verrast over het resultaat van mijn medecursisten, ontzettende gave dingen zaten er tussen.

De meer gedetailleerde opnamen zijn gemaakt met een Nikon D300s + 105 mm macrolens. De overige met een Nikon D90 met 18-200 mm zoomlens. Tenzij anders vermeld zijn alle foto's gemaakt in de fotostudio met minimaal 1 grote flitser met softbox.

Veel tijd is gaan zitten in het nabewerken. Oneffenheden in het gezicht wegwerken, huid beetje verzachten, ogen er uit laten knallen, achtergrond echt wit of zwart maken, de lijst is eindeloos, er viel altijd wel iets te verbeteren.

Wij mochten op de projector onze 7 beste foto's tonen en elkaar feedback geven. Iedereen had meer dan 7 foto's en ik kon ook slecht kiezen.

Hier de selectie:
Iris in boze pose in een Belle jurk

Iris in meer logische lieve pose

Jolanda met verleidelijke blik

Iris met klassieke belichting

Eline spontaan lachend tijdens de shoot.
Was niet de bedoeling, wel een leuke plaat


Deze foto is voor ons als ouders heel herkenbaar en hij hangt inmiddels groot uitgeprint aan de muur. Een van de weinige foto's waar het gelukt is om helemaal geen spiegeling in de brillenglazen te krijgen. Een bril is een lastig ding: het spiegelt , veroorzaakt schaduwen of bedekt de ogen. Maar iemand die altijd een bril draagt is wel een stuk herkenbaarder met bril, dus hij moet er eigenlijk bij op. Maar moeilijk is het.

Deze opname is buiten de studio gemaakt, met daglicht dat door het venster naar binnen komt. De reportageflitser heb ik er off-camera nog aan toegevoegd. Deze opname is een van mijn scherpste ooit, haar contactlenzen zijn in de grote versie zichtbaar.

De winnaars (er moest een top-3 gekozen worden):
Fotografisch, goed, mooi licht de rechterwang, iets teveel reflector nog gebruikt (licht van rechts). Achtergrond mooi diep zwart.
Bewust heel erg licht zodat vloer en achtergrond onzichtbaar worden. Nagemaakt van een voorbeeld uit een boek en dat is goed gelukt, hoewel er maar weinig tijd voor was.

Ook deze opname van Iris hangt inmiddels groot aan de muur hier thuis.

 En een extra winnaar, want het CKE heeft een thema Gouden Eeuw waar ik de volgende foto voor gemaakt heb:

Dit is bewust een afstandelijke, arrogante blik die ik opgezocht heb. Het licht is klassiek, de kleding is met een zwart t-shirt en een hydrofielluier niet Zeventiende-eeuws. Er zit nog een lichtvlekje rechts onder haar neus, die hoort er eigenlijk niet, maar ik ben er toch blij mee.

Samenvattend: dit is een vak apart, totaal niet te vergelijken met andere vormen van fotografie. Ik ben heel blij dat ik er een beetje aan heb mogen ruiken en het smaakt naar meer. In plaats van periodiek naar een fotograaf voor een gezinsportret denk ik er nu aan om af en toe een studio te huren, dan kun je voor hetzelfde geld je een paar uur helemaal uitleven, en het is nog leuk ook!

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug







woensdag 6 februari 2013

Scherptedieptetest Full Frame versus Crop Camera

In tijdschriften over fotografie (Zoom, Focus, DigifotoPro) is de laatste tijd veel aandacht geweest voor Full Frame camera's. Logisch, want met de komst van de Nikon D600 en de Canon 6D is dit type camera nog nooit zo bereikbaar geweest.
In besprekingen over de voor- en nadelen van Full Frame ten opzichte van Crop Camera's (eigenlijk: camera's met een crop factor >1) wordt vaak de beperktere scherptediepte van een Full Frame camera genoemd. Ideaal voor creatieve doeleinden, lastiger met bijvoorbeeld macrofotografie.

Maar klopt dat wel, is de scherptediepte wel kleiner? Tijd voor een testje!

Opzet: dezelfde lens (105 mm macro) op gelijke afstand van het onderwerp (rolmaat) houden, met 2 camera's (Nikon D600 en D300s) opnames maken bij gelijke instellingen (f/8, iso 200, diafragmavoorkeuze programma) en dan vergelijken. Zie hier het resultaat:

depth of field on full frame versus crop camera
Scherptediepte op Crop Camera en op Full Frame
Ik heb in beide gevallen alleen het middelste scherpstelpunt gebruikt en scherpgesteld op de '20'. Tussen 19 en 21 is het scherp, daarbuiten wordt het onscherp. Maar dat is wel in beide gevallen zo! De scherptediepte is niet afhankelijk van de grootte van de sensor!

Hoe kan dat? Zelfs op gespecialiseerde websites zoals www.dofmaster.com scheelt het wel degelijk als er een camera met of zonder full frame sensor gekozen wordt. En al die vakbladen zijn toch ook niet gek? Ja en nee.

Bovenstaande foto's zijn echt, het is geen trucage. Zoals zichtbaar is, is de linkerhelft een stuk kleiner dan de rechterhelft. Dit scheelt precies de crop factor. Een Full Frame camera levert een grotere kijkhoek, waardoor er meer in beeld staat (op de foto hierboven 16/17 cm en 23/24 cm op de rolmaat), maar het scherptedieptegebied is precies gelijk als:
  1. dezelfde lens
  2. dezelfde onderwerpsafstand en 
  3. dezelfde instellingen 
gekozen worden. Waar komt die ophef/verwarring dan vandaan?

Het vergelijk gaat mank als 1 van deze zaken veranderd wordt. Meestal zal een fotograaf proberen de kijkhoek gelijk proberen te krijgen, om daarmee een gelijke compositie te maken in beide gevallen. Dan moet er bij een Full Frame camera een kleinere afstand tot het onderwerp gehanteerd worden. Het resultaat ziet er als volgt uit:

Vergelijk Crop Camera met Full Frame
bij gelijke kijkhoek (=ongelijke afstand!)
Dan is de scherptediepte wél anders. Maar dit vergelijk is niet eerlijk, de hier gefotografeerde rolmaat maakt duidelijk dat dit meten met 2 maten is.

(Het witte randje onder de linkerhelft wordt veroorzaakt doordat de beide sensoren niet exact dezelfde beeldverhouding hebben. Geen van beide is perfect 3:2. De D300s heeft 16 beeldlijnen teveel, de D600 mist er 8. Dit heeft ongetwijfeld zijn oorsprong in de fabricagemethode).

En dan zijn er de compactcamera's, soms met cropfactor 6 of nog meer. Een van de genoemde voordelen is dat de daarmee gemaakte opnamen van voor tot achter scherp zijn, met als nadeel dat er niet creatief met de onscherpte gewerkt kan worden.
Het klopt dat bijna altijd alles scherp is met zo'n kleine beeldsensor. De uitsnede die gemaakt wordt is zo klein dat alleen het scherptedieptegebied vastgelegd wordt. In het voorbeeld hierboven alleen (een gedeelte van) de 20-cm markering.

Conclusie


Het scherptedieptegebied is onafhankelijk van het formaat van de beeldsensor, als onderwerpsafstand, focale lengte en instellingen gelijk zijn.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

maandag 4 februari 2013

Snelheidstest geheugenkaarten

"Feel the need, the need for speed!"

Er zijn situaties waarin het fijn is om de camera in de mitrailleurstand te kunnen zetten, vaak bij actie. Sport is bij uitstek hiervoor geschikt. Vliegende vogels komen echter ook in aanmerking, waardoor ik hier ook ben ingedoken.

Als die stand nodig is, is het wel zo fijn dat er zo snel mogelijk foto's gemaakt worden. Hiervoor zijn een aantal zaken van belang:
  • De burstrate: hoe snel achter elkaar kan de camera foto's maken?
Als er meer foto's gemaakt worden dan er in het buffergeheugen passen, ook nog:
  • De snelheid waarmee de camera gegevens vanuit het buffergeheugen weg kan schrijven naar de geheugenkaart
  • De schrijfsnelheid van de geheugenkaart.

Burstrate

Een Nikon D90 schiet 4.5 fps (frames per second = beelden per seconde) en dat is niet gek.
Een Nikon D300s kan er echter 7 fps aan. En sneller is beter! Drie keer raden wat ik uit de tas haal bij vluchtfoto's.
Mijn nieuwe Nikon D600 haalt 5.5 fps.

Dat zijn respectabele waarden, maar het kan sneller: er zijn camera's die 10, 11 of 12 fps halen, maar daar hangt een fors prijskaartje aan. Sommige compact- en systeemcamera's zijn nog (veel) sneller, maar die behandel ik hier niet omdat ze heel anders werken.

Buffergeheugen

Maar er zijn meer factoren van invloed, zoals de grootte van het buffergeheugen. Bij een Nikon staat op de plaats van de opnameteller (nog xxx foto's kunnen er op het geheugenkaartje) soms iets anders. Bij het half indrukken van de ontspanknop verschijnt er op die plaats r06 of een ander getal. Dit geeft de grootte van de geheugenbuffer aan die nog gebruikt kan worden bij de huidige instellingen. 6 Is minimaal, wat eraan ligt dat ik in ongecomprimeerd RAW schiet, met Adobe RGB als kleurruimte.

Er zit verschil in de grootte van de buffer van de camera's. Zeker met sommige nieuwere modellen is de buffer ook groter. Ik vraag me wel eens af waarom de fabrikanten het buffergeheugen niet veel groter maken, maar dat schijnt extreem duur te zijn.

Daarnaast zit er verschil in hoe snel de camera foto's wegschrijft naar een geheugenkaart toe. Als dit vrij langzaam gebeurd (zie de handleiding), dan heeft het geen zin om er een snelle geheugenkaart in te stoppen. Nikon claimt voor de D90 15 MB/s en voor de D300s 23 MB/s, dus er zijn aanzienlijke verschillen. Beide zijn daarmee sneller dan Class 10 geheugenkaartjes (zie verderop) wat het de moeite waard maakt in testen uit te zoeken wat echt snelle kaartjes zijn, die de camera kunnen bijbenen.

Als de camera de buffer vol heeft geschoten (bij de D300s binnen 2 seconden!), wat dan? Dan moet er eerst een foto uit het buffergeheugen naar de geheugenkaart worden weggeschreven voordat de camera weer een opname kan maken. Hier komt een snel geheugenkaartje van pas. Ze zijn er in soorten en maten:

Geheugenkaartjes

Secure Digital (SD)


De meest gebruikte kaart in fotocamera's is de SD-kaart (Secure Digital). Er zijn SD, SDHC en SDXC kaarten maar dat zegt alleen iets over de capaciteit, niet over de schrijfsnelheid. De snelheid van geheugenkaarten is extreem ondoorzichtig gemaakt om te begrijpen door argeloze consumenten. Hierbij wat uitleg:

Allereerst kan de snelheid uitgedrukt staan als een aantal keer, bijvoorbeeld 100x. Dat wil zeggen 100 x 150 kB/seconde. Er kan een verschil zijn in lees- en schrijfsnelheid. Leessnelheid is om de foto's naar de computer toe te halen fijn als die hoog is. De schrijfsnelheid is om snel de buffer te kunnen legen. De schrijfsnelheid zal nooit hoger zijn dan de leessnelheid.

Vervolgens een Class. Dit is een door de fabrikant gegarandeerde minimale snelheid, ook als er tegelijk andere bewerkingen op het kaartje worden uitgevoerd. De notatie is een hoofdletter C met een getal erin, een 2, 4, 6, 10 of 16. Hoe hoger dit getal, hoe sneller de minimale snelheid. Het getal is ook gelijk aan de overdrachtssnelheid in MB/s, dus Class 10 = 10 megabyte/seconde. Class 16 kaartjes heb ik niet kunnen vinden.
Tenslotte zijn er sinds kort ook UHS (Ultra High Speed) kaartjes op de markt. Deze hebben naast de eigen Class aanduiding ook nog een getal dat de maximumsnelheid aangeeft, met een romeins teken.
UHS Class 1 = 10 MB/sec (minimaal)
UHS Class 2 = 105 MB/sec (minimaal)
UHS-I = 104 MB/sec (maximaal)
UHS-II = 300 MB/sec (maximaal)

Voorbeeld:
Dit is het type kaartje dat ik veel gebruik: de Sandisk Ultra 16 GB SDHC. 30 MB/s. Dat is 200x. En er staat Class 10 op, wat wil zeggen minimaal 10 MB/s wat wel een stuk minder is dan de door Sandisk geclaimde 30 MB/s!
Ik heb ook nog een 8 GB 20 MB/s Class 6. Die zit dus tussen 6 en 20 MB/s.
En nog een 4 GB Class 4 waar geen maximumsnelheid geclaimd is door fabrikant Kingston. Maar het is minimaal 4 MB/s.

Een van de meest extreme SD-kaartjes van dit moment (begin 2013):



Sandisk 32 GB Extreme Pro SDHC. Maar meer interessant:
95 MB/sec = topsnelheid.
Class 10 (C met 10 erin) = 10 MB/sec = minimale snelheid (scheelt nogal met 95!)
En dit is een UHS-Class-1 (U met een 1 erin), wat ook wil zeggen minimaal 10 MB/sec.
En achter SDHC-logo staat een romeinse I, dus UHS-I: maximaal 104 MB/sec, maar Sandisk claimt zelf 95 MB/s.

Compact Flash (CF)

Compact Flash (CF) kaartjes worden tegenwoordig steeds minder gebruikt. Tot een paar jaar geleden waren ze aanzienlijk sneller dan SD kaartjes, maar tegenwoordig is het verschil verdwenen.

XQD

Erg nieuw is de XQD-geheugenkaart die alleen nog maar in de Nikon D4 gebruikt wordt. Het is de vraag of dit een nieuwe standaard wordt, maar sneller is het wel.

Er zijn mensen die de snelheid van geheugenkaarten testen op verschillende camera's. Gelukkig, dan hoef ik het niet te doen. Die verschillen zijn groot. Kijk bijvoorbeeld eens hier. Dan wil je geen SD meer, maar alleen nog CF!

Snellere kaarten zijn wel degelijk zinvol en de verschillen zijn enorm! Maar de prijsverschillen zijn ook serieus. Geheugenkaarten met een grote opslagcapaciteit hoeven niet meer duur te zijn, maar als ze dan ook nog snel moeten zijn, dan wordt het prijzig. En de duurdere zijn ook echt betrouwbaarder. Niets zo vervelend als een geheugenkaart die crasht net met die unieke beelden van bijvoorbeeld een bruiloft erop. Koop kwaliteit en snelheid als het nodig is. En koop alleen die dure snelle geheugenkaarten als die nodig zijn.

Test

Na al deze droge kost kreeg ik zin om uit te zoeken hoe snel mijn apparatuur is.

Nikon D600, RAW, 14-bit lossless compressed, Manual program, 1/1000e seconde, f/8, iso 400, manual focus, AdobeRGB. Alle foto's van hetzelfde onderwerp gemaakt.

Met deze camera heb ik 4 geheugenkaartjes getest, allemaal van het SD type:

brand capacity (GB) class UHS-I max. speed (MB/s)
Sandisk 32 10 yes 95
Sandisk 16 10 no 30
Sandisk 8 6 no 20
Kinsgston 4 4 no unknown







De eerste test was de lengte van de langste burst. De buffer is 15 opnamen met de huidige instellingen, wat bij 5.5 fps binnen drie seconden vol zit. De vraag is of en hoeveel foto's de camera kan wegschrijven naar het SD-kaartje voordat de 16e foto gemaakt wordt. Het antwoord is ontluisterend: alleen het snelste kaartje (van 32GB) schrijft een foto weg uit de buffer. De maximale burstlengte is dan 16 opnamen, bij alle andere kaartjes 15, ook bij de allergoedkoopste.

Hoe zinvol is het om een duur geheugenkaartje te kopen? Toch wel zinvol. Ik heb ook nog gekeken hoe lang het duurt om de buffer, als deze helemaal vol zit, weg te schrijven naar het geheugenkaartje:

brand capacity (GB) class UHS-I max. speed (MB/s) seconds
Sandisk 32 10 yes 95 15
Sandisk 16 10 no 30 13
Sandisk 8 6 no 20 20
Kinsgston 4 4 no unknown 36

Hier zitten aanzienlijke verschillen in. Wat ik niet kan verklaren is waarom het snelste kaartje er 2 seconden langer over doet om de buffer te legen. Maar in het geval er snel achter elkaar heel veel opnamen gemaakt moeten worden, helpt het zeker om een snel kaartje te kiezen.

Tenslotte heb ik nog een 30 seconden burst gedaan, d.w.z. een halve minuut de ontspanknop ingedrukt houden en kijken hoeveel opnamen er dan gemaakt worden:

brand capacity (GB) class UHS-I max. speed (MB/s) total shots shots minus buffer
Sandisk 32 10 yes 95 91 76
Sandisk 16 10 no 30 50 35
Sandisk 8 6 no 20 38 23
Kinsgston 4 4 no unknown 26 11


Het verschil tussen de laatste 2 kolommen is steeds 15, het aantal opnamen in de buffer. Na het loslaten van de ontspanknop zal de camera nog een tijdje doorgaan om deze weg te schrijven. In de tabel hiervoor staat hoe lang dat duurt.
In deze test komt het snellere kaartje duidelijk als winnaar naar voren, met significante verschillen tussen de verschillende soorten.

Leuk om te weten allemaal, maar terug naar de basis:
Een snel geheugenkaartje is pas zinvol als er meer opnames snel achter elkaar gemaakt worden dan de buffer van de camera groot is. Het aantal opnames dat in de buffer kan valt echter ook nog te beïnvloeden!

Tips voor het optimaliseren van het buffergeheugen:

  • Als de ruisonderdrukking voor lange belichtingsopnamen uitstaat verhoogt dat het aantal opnamen dat in de buffer kan. Deze is alleen van belang bij bijvoorbeeld nachtfotografie. Dit kan standaard uit. Dat scheelt bij mij 1 opname voor de buffer.
  • Meer winst kan er geboekt worden als de automatische correctie van lensfouten uitstaat. Bij mij voegt dit 5 opnamen toe aan de buffer. En het is niet relevant omdat ik in de nabewerking de lensfouten corrigeer, dat hoeft de camera niet voor mij te doen.
  • Niet in het verlengde bereik van de ISO instellingen werken. De zogenaamde Hi instellingen verkleinen de buffer met 5. Deze waarden moeten vanwege verlies aan beeldkwaliteit toch gemeden worden.
  • De grootste winst kan geboekt worden door niet in RAW (NEF/CR2) maar in JPEG te schieten. In JPEG large is de winst +7, JPEG normal, +20 en in JPEG small +40! Maakt u geen opnamen in RAW maar in JPEG, maakt u zich dan geen zorgen om de buffergrootte. Persoonlijk is het mij dat niet waard, ik hecht erg aan RAW, maar mocht ik een keer extreem veel snelheid nodig hebben dan weet ik wat ik moet doen.

Conclusie

Fotografen die graag snel achter elkaar veel foto's maken zijn gebaat bij:

  1. een hoge burstrate
  2. een groot buffergeheugen
  3. geoptimaliseerde camera-instellingen zodat de buffer maximaal gebruikt kan worden
  4. pas in de laatste plaats een snel geheugenkaartje.

Persoonlijk was dit voor mij nuttig. Als ik vluchtfoto's van vogels maak schiet ik veel foto's in korte tijd, maar meestal in series van 3 tot 5 foto's. Hiermee is de buffer lang niet vol. Wel maak ik soms snel dit soort series achter elkaar, maar er zit even tijd tussen de series. Het lijkt erop dat de snelste geheugenkaartjes voor mij nauwelijks iets toevoegen. En voor hetzelfde geld koop je net een klasse minder snel geheugenkaartje (45MB/s), maar dan wel met de dubbele geheugencapaciteit.

Bedankt voor het lezen, graag tot een volgende keer.

Robert van Brug

zondag 3 februari 2013

Teleconverter Stacking

In een vorig artikel heb ik al uitgelegd dat ik mijn twee teleconverters van Nikon tegelijk wilde kunnen gebruiken. De modificatie die daarvoor nodig is lijkt gelukt, nu is het tijd voor de resultaten.

Graag had ik ergens in de natuur een test uitgevoerd, maar de omstandigheden zijn dusdanig verre van ideaal (wisselend licht, veel regen, harde wind) dat ik binnen ben gebleven. Een groot voordeel is dat bij alle opnamen de omstandigheden nu exact gelijk waren. Het onderwerp van deze test is een luciferdoosje.

Testopstelling

Nikon D600 + 300 mm f/2.8 @ f/8. Ongecropt.

Testopzet

Dit is er getest:
  • Twee camera body's: een Nikon D300s (1.5x Crop/DX) en een Nikon D600 (Full Frame/FX)
  • Twee teleconverters: een 1.4x en een 2x
En dat in alle mogelijke combinaties (6 stuks) op diverse diafragma's.
Alle opnamen op ISO 400 vanaf statief met afstandbediening of zelfontspanner.
In de nabewerking alle opnamen gelijk bewerkt. Klein beetje verscherping toegepast, geen ruisonderdrukking gebruikt, uitsnede gemaakt naar 100%.

Op voorhand ben ik naar een aantal dingen nieuwsgierig:

  • Vergelijk Crop Camera (D300s) en Full Frame Camera gecropt (D600). 
  • Met een 1.4x teleconverter moet de Full Frame camera een vergelijkbare beeldhoek geven als de Crop Camera zonder. Maar hoe zit het dan met de scherpte?
  • Scherpte met 2 teleconverters
  • Scherpte verschil tussen de verschillende teleconverters onderling
We gaan het zien.

Resultaten

D300s/Crop Camera/DX


Nikon D300s + 300 mm f/2.8 @ f/2.8 (geen teleconverter) 
efl 
= 450 mm
efl = effectieve focale lengte (omgerekend naar 35mm-formaat)

Nikon D300s + 300 mm f/2.8 @ f/4 + 1.4x TC efl = 630 mm

De 1.4x teleconverter levert een verlies van 1 stop op, d.w.z. van f/2.8 naar f/4.
Met teleconverter zal een lens scherper zijn als er iets gediafragmeerd wordt, met een 1.4x is dat 1/3e stop (van f/4 naar f/4.5). Dat is hier niet gebeurd. Ik zag geen verschil tussen f/4 en f/5.6.
Nikon D300s + 300 mm f/2.8 @ f/9 + 2x TC
efl 
= 900 mm
Met de 2x teleconverter is het lichtverlies 2 stops, van f/2.8 naar f/5.6. Voor optimale scherpte dient er nog een stop gediafragmeerd te worden, naar f/8. Ik was hier doorgeschoten naar f/9 maar dat zag ik pas na afloop.
Nikon D300s + 300 mm f/2.8 @ f/11 + 1.4x + 2x TC 
efl = 1260 mm

Daar is ie dan: de combinatie met 2 teleconverters. Op f/11. Ik heb de opname ook op f/13 zonder dat dat in scherpte veel verschil uitmaakt. Uitgaande van f/2.8 + 2 stops verlies (voor de 2x TC) en nog 1 stop verlies (voor de 1.4x) en 1 stop diafragmeren maakt f/11. Het extra detail is prettig, maar de scherpte is twijfelachtig. Een nog kleiner diafragma leverde geen extra scherpte op (ik heb tot f/22 geprobeerd). 

D600/Full Frame/FX 

De Nikon D600 is een Full Frame camera waardoor de totale focale lengte een factor 1.5x (de crop factor) minder is dan bij de D300s. Daar staat echter tegenover dat de sensor 2 keer zoveel pixels telt, waardoor het vergelijk op 100% eerlijk is. 
Nikon D600 + 300 mm f/2.8 @ f/2.8 (geen teleconverter)
 efl = 300 mm
Nikon D600 + 300 mm f/2.8 @ f/5.6 1.4x TC
 efl = 420 mm
Deze combinatie zou op f/4 scherp moeten zijn, maar de foto is niet goed gelukt. 

Nikon D600 + 300 mm f/2.8 @ f/8 2x TC
 efl = 600 mm

Nikon D600 + 300 mm f/2.8 @ f/13 1.4x + 2x TC
 efl = 840 mm

De opname zou scherp geweest kunnen zijn bij f/11, maar ook die foto is niet goed gelukt. Op f/13 wel. En deze opname lijkt iets scherper dan de opname op de D300s.

Conclusie

Teleconverter stacking kán wel, maar de resultaten zijn niet best. Zelfs vanaf statief, met afstandbediening in een rustige huiskamer, had ik een aantal pogingen nodig om een redelijk resultaat te krijgen. Een betere oplossing is om 1 teleconverter te gebruiken en meer te croppen. 
De beste oplossing blijft dichter bij het onderwerp komen! 

Tenslotte kan ik nog melden dat de AF bleef werken als ik 2 teleconverters gebruikte, maar bij de D300s alleen in het middelste scherpstelpunt. Ook was er flink wat neiging tot hunten. De D600 deed dit een stuk beter, maar dat AF-systeem is dan ook een stop gevoeliger.
De EXIF-data kwam niet meer goed door. De achterste TC (de 1.4x) werd niet meer meegenomen in de data.

Bedankt voor het lezen!

Robert van Brug










zaterdag 2 februari 2013

Teleconverter modificatie

Trouwe lezers van dit blog weten inmiddels dat ik graag vogels fotografeer. Van die kleine vliegensvlugge beestjes die altijd te ver weg zitten. Dat probeer ik zo goed mogelijk met een 300 mm-lens te doen en een teleconverter helpt me daarbij. Ik gebruik er twee: een 1.4x, waarmee de focale lengte 420 mm wordt (=1.4 * 300) en een 2x zodat ik over 600 mm kan beschikken. Deze laatste combinatie zit standaard op de camera.

Recent hoorde ik van 'teleconverter stacking', het op elkaar monteren van een aantal teleconverters waardoor de focale lengte nog groter wordt. Mogelijk werkt de autofocus niet meer zo goed of helemaal niet meer en de scherpte neemt ook af, maar er kunnen prima resultaten behaald worden. Dat wilde ik ook proberen. Jammer, want Nikon maakt dat onmogelijk.



Op bovenstaande foto heb ik een palletje aangegeven dat voorkomt dat teleconverters op elkaar gezet kunnen worden. Het is dus een fysieke belemmering, een klein stukje metaal dat dwarsligt. Dat stukje metaal heeft verder geen enkele functie. Met andere woorden: als we dat eraf weten te krijgen, dan kan het wel. Onder het motto "waar een wil is, is een weg" ben ik op internet gaan zoeken hoe dat moet. Hier zal ik het beschrijven:
  1. verwijder de schroeven uit de teleconverter. De schroeven zijn gelijmd, wat wil zeggen dat ze behoorlijk vast zitten. Op bovenstaande foto zijn de schroeven al verwijderd.
  2. til de metalen ring VOORZICHTIG van de teleconverter. Onder de metalen ring zitten wat andere zaken die op hun plaats moeten blijven. Wees hierop voorbereid!
  3. Verwijder het metalen uitsteeksel van de ring. Doe dat netjes en laat geen bramen achter.
  4. Schroef de ring weer terug op zijn plaats
  5. Klaar is kees.
Converter-ring in de klauwen op een draaibank. 
Met een Dremel o.i.d. moet dit te doen zijn. Met de hand vijlen lijkt me erg veel werk. Maar als je schoonvader aanbiedt om het op zijn draaibank te doen, dan doe je dat!

Slijpsteen op 20.000 toeren slijpt het uitsteeksel weg
Teleconverter na modificatie: het uitsteeksel is verdwenen.
De rode pijl geeft aan waar deze zich bevond.

 Teleconverter na modificatie: het uitsteeksel is verdwenen.
De rode pijl geeft aan waar deze zich bevond.

En dan de proef op de som:


Camera, lens en daartussen 2 teleconverters!


In het geval jij dit ook wil doen, bedenk dat het alleen kan met 2 verschillende teleconverters. Maakt niet uit of het 1.4, 1.7 of 2x is, als het maar niet 2 dezelfde zijn. Dit zal geen probleem zijn omdat twee dezelfde teleconverters normaal gesproken niets toevoegt. Maar 2 teleconverters van 2x op elkaar kan niet.

De volgorde waarin de teleconverters gemonteerd kunnen worden maakt niet uit.
In theorie kunnen er 3 of meer teleconverters op elkaar geschroefd worden. Ik betwijfel ten zeerste of de beeldkwaliteit dan nog goed is.

Zoals ik het nu gedaan heb kan ik de 1.4 TC er tussenzetten. De volgorde staat vast omdat de 2x TC niet gemodificeerd is en is daarom altijd: lens / 2x TC / 1.4x TC / camera.

De focale lengte in dit geval wordt 300 * 2 * 1.4 = 840 mm. Op een cropfactor camera zoals hier is het zelfs 840 * 1.5 = 1260 mm. 

De echte test wordt natuurlijk of deze combinatie goed werkt in de praktijk. Levert het scherpe beelden op? Doet de autofocus het nog? 
De resultaten van die test staan in een volgende artikel, wordt vervolgd!

Bedankt voor het lezen.

Robert van Brug