maandag 31 december 2012

Foto's van 2012

niveau: beginner

naar een idee van Yvonne Vergouwe. Zij had het leuke idee om mede fotobloggers op te roepen om vlak voor het nieuwe jaar de beste foto's van dit jaar hier te tonen, 1 voor iedere maand. Vol goede moed ben ik eraan begonnen en het is zeer lastig gebleken. Niet in iedere maand heb ik even veel foto's gemaakt, soms bijna niets. In andere maanden heb ik juist heel erg veel foto's gemaakt en ook veel waar ik zelf blij mee ben. Dat is het uitgangspunt ook geworden: niet de beste foto's, maar foto's die op een manier voor mij speciaal zijn. En dan niet alleen maar vogelfoto's, beloofd.

Veel plezier bij het bekijken van deze bloemlezing en de beste wensen voor 2013.

Januari:

Mijn eerste Nederlands IJsvogel, ik was er erg blij mee. En de ijzige omstandigheden komen het plaatje ten goede vind ik. Niet de beste foto, maar dit haalt herinneringen terug aan het moment, het genieten van zo'n felgekleurd beestje in Nederland in het wild, een klein beestje ook in die kou. 2012 was een minder vogelrijk jaar dan 2011 voor mij, maar toch zaten er een paar hele speciale momenten tussen waarvan dit er zeker een was.

Februari:


In Februari werd ik door Wim uitgenodigd om mee te gaan naar het ABN AMRO World Tennis Tournament in Ahoy. Meteen maar een hele berg fotoapparatuur meegesleept zodat ik wat kon uitproberen: indoor sports fotografie. Blogje natuurlijk!

Maart:

Baby Puku. South Luangwa National Park, Zambia.

In Maart ben ik bijna 2 weken naar Afrika geweest met Wim samen. Weer een superervaring, heel veel gezien en erg veel mooie foto's kunnen maken. Daar 1 foto uitlichten was heel moeilijk. Ik heb voor deze gekozen omdat hij technisch nog niet makkelijk was en toch goed gelukt is en omdat het geen vogel is, weer eens wat anders. En natuurlijk omdat ik deze erg mooi vind, die grote onschuldige ogen...deze hangt ingelijst bij mijn oudste dochter aan de muur.

April:

Een Zwarte Ooievaar poetst zijn veren. Foto van dichtbij kunnen maken in Dierenrijk in Nuenen. Gezellig dagje met Erik samen apparatuur getest (Panasonic G3 versus Nikon 1) en daar weer een blog over geschreven.

Mei:

Europese Bijeneters, Parque Nacional de Doñana, Spanje.

Coto Doñana is een erg mooi gebied gelegen tussen Sevilla en de Atlantische Oceaan. Hier heb ik van veel soorten uitgebreid kunnen genieten, maar toch waren uiteindelijk de Europese Bijeneters de toppers. Ook dit was echter lastig kiezen: Kerkuil, Steenuil, Flamingo, Zwarte Wouw.....enzovoort.
Hier speelt ook mee dat ik hier zo lang bezig ben geweest. En ik wist ter plekke wat voor foto ik wilde nemen en na een uurtje volhouden had ik hem. Dat is iets wat me niet heel vaak gebeurd, meestal reageer ik ergens op, nu anticipeerde ik.

Juni:

Geen foto! Mijn camera en ik zijn blijkbaar toch niet onafscheidelijk.

Juli:

Tijdens onze zomervakantie zaten we in Steenwijk en van daaruit hebben we die hoek van Nederland goed verkend. Vlakbij, in Havelte, zijn Hunebedden. En een prima speeltuin aan de andere kant van de weg. Spontane foto van mijn dochter Eline, die achteraf helemaal bleek te kloppen. Omdat Eline in de schaduw van de parasol zat invulflits gebruikt.

Augustus:

En in 2012 begon ik met Macrofotografie. Gedurende de heetste maanden van het jaar zijn de vogels redelijk inactief dus is fotograferen nog lastig. Maar bloemen en insecten zijn dan juist prachtig. En wat later in het seizoen paddenstoelen. Hier een Schorpioenvlieg in de Vlindertuin in Waalre.

September:

Voor het eerst ben ik naar de bronst van de edelherten op de Hoge Veluwe gaan kijken. Spektakel, heel mooi om mee te maken, maar wel erg massaal. Maar ach, als je met dit soort platen thuiskomt, dan maakt het allemaal niet uit.

Oktober:

Ernst Jansz van Doe Maar tijdens Symphonica in Rosso in het Gelredome.

Weer eens helemaal iets anders: foto's maken bij een popconcert. Ik ben heel tevreden over het resultaat. Oktober was weer een lastige maand omdat er heel veel te kiezen viel.

November:

En in November werd ik ziek, zwak en misselijk. Heel vervelend. Toch her en der nog wat kunnen doen, o.a. bij Glow:

Heerlijk toch, die lensflare?

December:

December was somber en erg nat. Er waren maar heel weinig momenten waarop het aantrekkelijk was om erop uit te trekken. Maar 1 dag lag er sneeuw en daarvan heb ik geprofiteerd. Roofvogels in de sneeuw was het plan, maar het werden modelbouwvliegtuigen. Weer wat nieuws!

Omdat er in Juni geen foto was vond ik dat ik er toch nog een extra moest laten zien:
Vliegenzwam, foto gemaakt in oktober, op Hof van Saksen. Ik had gezocht naar een mooie rood-met-witte paddenstoel maar kon ze niet vinden. Tot ik er hier een stuk of 15 tegenkwam bij elkaar, prachtig. Deze was puntgaaf en enorm groot. Haalde de top-15 in de BBC Earth herfstfotowedstrijd.

Waar ben ik verder in 2012 bezig geweest, maar heb ik toch niet voor gekozen:
  • Kijkhut in Ravels, België
  • IJmuiden Zuidpier
  • Scheveningen Zuidpier
  • Botanische tuin, Utrecht
  • Zouweboezem
  • Mosbulten, Nuenen
  • Plompetoren, Zeeland
  • Foto's gemaakt tijdens de fotocursus
  • Foto's gemaakt voor dit blog
  • Safaripark Beekse Bergen
  • Efteling
  • Roofvogelshow bij Falconcrest in Eindhoven
  • En natuurlijk rondom huis. Gezinsplaatjes maar ook het Straatfeest bijvoorbeeld.
  • Burgers' Zoo in Arnhem
Nogmaals de beste wensen voor 2013, tot dan!

Robert van Brug


zondag 16 december 2012

Kleur en kleurruimte

Niveau: expert

recente gebeurtenissen hebben het onafwendbaar gemaakt: ik ben in het onderwerp 'kleur' gedoken. Inclusief veel hieraan gerelateerde onderwerpen.
De directe aanleiding: mijn foto's bleken bij weergave op een zogenaamde kleurechte monitor sterk afwijkend van wat ik thuis op mijn scherm zie. En dat baart zorgen. 99% van de foto's komt nooit verder dan weergave op een scherm en wat als ze er dan heel anders uitzien, anders dan ik het heb bedoeld? De vraag die ik heb proberen te beantwoorden is dan ook:

Wat moet ik doen zodat de weergave van mijn foto's overal gelijk is?

Het zoektocht naar het antwoord leidde me langs onverwachte wegen. Het bleek veel lastiger te zijn dan ik kon vermoeden. Omdat het zo complex is eerst wat theorie.

Straling
Het elektromagnetisch spectrum beschrijft de soorten elektromagnetische straling, oplopend naar steeds energierijker, met steeds kortere golflengte.
Van radiostraling (AM, gevolgd door FM), via radar en microgolfstraling (TV, mobiele telefoon, magnetron) en infraroodstraling (warmte) komen we uiteindelijk bij iets dat onze ogen kunnen waarnemen: zichtbaar licht. Hier houdt het overigens niet op, na zichtbaar licht komt ultraviolet licht, röntgenstraling, gammastraling en kosmische straling.

Zichtbaar licht
Wij gaan het natuurlijk hebben over zichtbaar licht. Dit is uiteindelijk niets anders dan straling van de juiste golflengte voor onze ogen. Vreemd genoeg kunnen wij deze straling niet zien. Denk aan een lamp die ergens op schijnt: de lichtstralen onderweg kunnen wij niet zien. Als licht onderweg stofjes in de lucht tegenkomt, dan zien we de stofjes, niet het licht zelf. Wat we wel zien is waar het licht een voorwerp raakt. En dat zien we omdat ieder voorwerp licht reflecteert. Lichte voorwerpen reflecteren bijna alle licht, donkere voorwerpen absorberen nagenoeg alles wat overigens ook de reden is dat donkere oppervlakken warmer aanvoelen in het zonlicht. Los van licht en donker hebben we met nog iets te maken: kleur.

Kleur
Wat is kleur? Kleur is elektromagnetische straling van een bepaalde golflengte (tussen 380 en 780 nanometer). Het kan "alle kleuren van de regenboog" zijn, namelijk violet, blauw, cyaan, groen, geel, oranje en rood. Maar dit zijn niet alle kleuren die voor het menselijk oog zichtbaar zijn, zo ontbreken vormen van roze en paars die alleen door menging van kleuren verkregen kunnen worden.

Kleurmenging
Het mengen van kleuren kan op twee manieren.
De eerste methode, de additieve methode, is door 3 kleuren te mengen, bijvoorbeeld door rode, groene en blauwe lichten te bundelen in 1 punt, waardoor alle kleuren in dat punt te maken zijn. Alle kleuren samen levert dan wit, geen enkele kleur levert zwart. Deze RGB-methode is zeer veel gebruikt, o.a. in camera's en televisieschermen. Een pixel op de sensor van een camera bestaat uit een rood, 2 groene en een blauw deel. Groen is oververtegenwoordigd omdat onze ogen daar het meest gevoelig voor zijn (eigenlijk voor groen/geel, kleuren die in de natuur zeel veel voorkomen en die voor ons als jagers zeer belangrijk zijn).
Dit levert het volgende mengschema:
RGB mengschema.

Rood, groen en blauw leveren de primaire kleuren. De secundaire kleuren zijn:
  • rood + groen = geel
  • groen + blauw = cyaan
  • blauw + rood = magenta
Merk ook op dat het midden wit is en de rand (waar geen van de RGB bronnen iets verlicht) zwart.

De tweede methode voor kleurmenging is subtractief. Hier gebeurt het tegenovergestelde: we beginnen met wit en door middel van filters of door stofjes in verf of inkt wordt een deel van het wit weggefilterd waardoor ook alle kleuren gemaakt kunnen worden. Deze methode komt uit de hoek van de boekdrukkunst en het schilderen. De gebruikte filters zijn Cyaan (C), Magenta (M), Geel (Y = yellow), en zwart (K = key). Het werkt als volgt:
CMY-mengschema
  • wit - magenta - geel = rood
  • wit - cyaan - geel = groen
  • wit - cyaan - magenta = blauw
In tegenstelling tot de omgeving van het RGB-mengschema is deze hier wit en niet zwart. Het midden is hier zwart omdat met alle drie de CMY-filters alle licht is weggefilterd.
In de praktijk is het in honderden jaren experimenteren met pigmenten e.d. in de schilderkunst nooit goed gelukt om zwart te krijgen. De oplossing is om zwart nog toe te voegen om het werkbaar te maken. De naam van het schema wordt dan CMYK, uitgesproken als KMIK.

Zowel de RGB als de CMYK-methode klinkt je waarschijnlijk min of meer bekend in de oren. Dit verklaart ook al een deel van de problemen bij het constant en reproduceerbaar willen houden van kleur: op het computerscherm is het RGB, ga je het afdrukken, dan wordt het CMYK. Andere methode, dus kans op kleurverschil. Maar zover zijn we nog niet, er is namelijk nog meer.

Ogen
Het menselijk oog bevat een groot aantal receptoren, de zogenaamde staafjes en kegeltjes. De staafjes zijn goed voor het zien in lichtarme situaties (zeg maar hoge ISO bij een camera), de kegeltjes hebben meer licht nodig, maar deze maken kleurweergave mogelijk. Er zijn namelijk drie types kegeltjes, die ieder gevoelig zijn voor een andere golflengte. Het menselijk oog blijkt RGB receptoren te hebben en door vermenging van rood, groen en blauw kunnen wij alle kleuren zien. 

Kleurruimte
Als we nu alle kleuren gaan beschrijven als een combinatie van bijvoorbeeld rood, groen en blauw, en dit driedimensionaal (op een x, y, z-assenstelsel) weergeven, dan krijgen we een mooi diagram.

Alle zichtbare kleuren en de verschillende kleurruimtes
weergegeven in een tweedimensionaal chromaticiteitsdiagram
(3D weergave is niet makkelijk)

sRGB
De meestgebruikte kleurruimte voor televisies, computerschermen en dergelijke is sRGB. Deze apparaten mengen rood, groen en blauw om zo tot veel kleuren te komen. Er zijn 256 tinten van deze drie primaire kleuren mogelijk (8 bits: 2*2*2*2*2*2*2*2=256). Dat wil zeggen 256 gradaties rood, maar ook groen en blauw. Hierdoor zijn er in totaal 256 * 256 * 256 combinaties mogelijk en dat levert 16,7 miljoen kleuren op. Indrukwekkend. Of niet?
Kijk maar naar het diagram hierboven. De sRGB driehoek dekt maar een beperkt deel van het hoefijzervormige totaal af. Kleuren die voor ons oog wel zichtbaar zijn maar buiten de sRGB-driehoek vallen kunnen niet weergegeven worden. Een apparaat dat met sRGB werkt zal een dergelijke onhandelbare kleur weergeven als de dichtstbijzijnde kleur op de rand van de driehoek. Dit is in de praktijk echter zichtbaar als tekortkoming en levert een wat flets beeld op.
Als je een foto maakt in JPEG, gebruik je de sRGB kleurruimte en beperk je jezelf tot 16,7 miljoen kleuren. 

AdobeRGB
Veel DSLR's bieden de mogelijkheid om de AdobeRGB kleurruimte te gebruiken. Deze is een stuk ruimer, zoals in het bovenstaande diagram zichtbaar is. Maar ook nauwkeuriger.

Terug naar fotografie: de meeste RAW-bestanden zijn 12 of 14 bits. Dat wil zeggen dat er niet 256 (8bits) tinten rood, groen en blauw opgeslagen worden, maar 4096 (12 bits) of 16384 (14 bits). Bij 12 bits levert dat ruim 68 miljard kleurcombinaties op (236). Bij 14 bits is het bijna 4,4 biljoen, oftewel 242.
Die paar bitjes extra leveren dus heel erg veel extra informatie op.

ProPhotoRGB
Er bestaat een kleurruimte die nog ruimer is, namelijk ProPhotoRGB, ontwikkeld door Kodak. Dit is echter nog niet ingeburgerd. Een van de oorzaken is dat het meer rekenkracht en schijfruimte vergt. ProPhotoRGB werkt namelijk met 281 biljoen (248) kleuren. Echt 16-bits in alle drie dimensies. Op die manier komt het SD-geheugenkaartje wel vol. Misschien als Terabytes net zo gangbaar zijn geworden als Gigabytes nu. 
Is dit de toekomst? Ja, want alleen met ProPhotoRGB krijgen we zo goed als 100% dekking van alle zichtbare kleuren (en zelfs van een aantal onzichtbare, kijk maar hoe de grootste driehoek uitsteekt buiten de "hoefijzer").

Tot nu toe heb ik in dit artikel beschreven wat zichtbaar licht is, wat kleur is en hoe wij mensen kleur waarnemen. Ook hoe kleur gemaakt kan worden is behandeld. En tenslotte de verschillende kleurruimtes. Noodzakelijke basis om kleur en hoe camera's, afdrukcentrales en computerschermen ermee om gaan te begijpen. Het verklaart echter nog maar voor een deel waar het fout kan gaan met kleur, namelijk bij verkeerd gebruik van een kleurruimte: AdobeRGB gebruiken terwijl de printer dat niet begrijpt, maar er is veel meer.
Mijn conclusie, en de conclusie van heel veel fotografen die hiermee bezig zijn, is:

Conclusie: Ga vandaag nog AdobeRGB gebruiken. 

Niet iedereen denkt er zo over, o.a. Ken Rockwell  professioneel fotograaf en vermaard blogger uit de USA, zweert bij sRGB. Er zijn voor hem twee redenen om dat te vinden. De belangrijkste is dat er geen zichtbaar verschil optreed bij gebruik van AdobeRGB. De tweede reden is dat alle apparaten in sRGB werken, dus hiermee voorkom je problemen. En hij gaat nog verder door te claimen dat de weergave in sRGB feitelijk beter is. Ik kan de claim niet beoordelen, maar voor een grondig artikel als dit wilde ik het toch noemen.

Ik ben nadat iemand mij hierop gewezen heeft overgestapt op AdobeRGB. 1 x veranderen in de camera settings en in Photoshop en klaar is kees. Ik heb er verder nooit meer bij stilgestaan. Door mij gebruikte afdrukcentrales (o.a. www.profotonet.nl) snappen beide. Maar ook een fotoboek dat ik door de Hema heb laten maken ging goed en ook foto's geprint bij een zuil in de winkel. Dus hoewel Ken Rockwell aanraadt om alleen AdobeRGB te gebruiken als je echt weet waar je mee bezig bent raad ik het iedereen aan, ik heb er zelf nooit nadelen van ondervonden. Maar een gewaarschuwd mens telt voor twee. Ik raad wel aan om voordat je foto's laat afdrukken te achterhalen wat de vereisten zijn en of een bepaalde kleurruimte een probleem is.

Belangrijk: gebruik overal dezelfde kleurruimte om problemen te voorkomen. 

Stel in Photoshop of een ander fotobewerkingsprogramma dit dan ook direct in. Als ik Photoshop Bridge open (de RAW converter) staat er een regel onder de foto met de huidige workflow opties. Door hierop te klikken kunnen die gewijzigd worden.

De workflow opties in Adobe Bridge. Selecteer AdobeRGB en 16 bits
De overige instellingen zijn cameraspecifiek, in dit geval voor mijn Nikon D90.

Dan de kleurdiepte, dat wil zeggen hoeveel bits kleur gebruik ik. Op de D90 is dat makkelijk, dat is altijd 12 bits (in RAW). De D300s echter biedt meer mogelijkheden, hier kan een keuze gemaakt worden tussen 12 en 14 bits kleurdiepte. 14 bits is beter maar het heeft ook een nadeel, de burst mode wort er een heel stuk langzamer van. In 12 bits kan de camera 7 foto's per seconde maken, in 14 bits nog maar 2,5. En dat gaat me te ver, dus hij staat op 12 bits. Ik zou liever 14 bits gebruiken en als ik dan overschakel naar snel achter elkaar foto's maken overgaan naar 12 bits, maar dit gaat niet, het zit in een menu verstopt en dat duurt te lang. Voor studiowerk e.d. kan 14 bits natuurlijk prima. Nieuwere camera's, althans van Nikon, maken geen onderscheid meer in snelheid bij 12 of 14 bits, en dat zou voor mij zeker 14 bits betekenen.

De oplettende lezer zal concluderen dat ik het probleem uit het begin van dit artikel nog niet heb opgelost. Ik heb een boel uitgelegd, maar ik gebruikte altijd al dezelfde kleurruimte, namelijk AdobeRGB en toch ging het mis. Hiervoor moeten we echter in de wereld van de kleurechte schermen en de kalibratie duiken. Dat is voor een volgende keer.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

donderdag 13 december 2012

CKE 9: Table Top

Na avondfotografie tijdens GLOW te hebben gedaan is de volgende opdracht compleet anders: table top. Het idee is om in de gecontroleerde omgeving van een fotostudio een voorwerp te fotograferen op een abstracte of vervreemdende manier. Zodat niet direct duidelijk is wat het voorwerp is. Dit kan op een aantal manieren:
  • een vreemd voorwerp
  • rare belichting
  • een rare combinatie van voorwerpen
  • extreem detail van een voorwerp
  • vervreemdende nabewerking
Voorbeelden die ter inspiratie zijn getoond zijn o.a. een paar vorken die in elkaar grijpen, broodje hamburger met rat (mét staart en pootjes!), vallende waterdruppel in bak water, rook, negatieve foto, enzovoort.

Waar sommigen direct met iets aan de gang wilden wist ik het gewoon niet zo snel. Dus heb ik het huis afgestruind op zoek naar dingen die mogelijk een interessant beeld zouden kunnen opleveren. Naast een fototoestel, macrolens, statief en afstandbediening, had ik een tas vol attributen mee naar de cursusavond: een paar vorken, een vijl, tennisbal, doos nietjes, lucifers, Leatherman multitool, stoffen (fluweel, nepbont), kristallen piramide, veters, schroefjes, boutjes, moertjes, bellenblaas, en dat soort meer.

Ik bespreek hier de selectie van 7 foto's die mij het meest aanspreken, inclusief het commentaar dat medecursisten erop hebben geleverd in de nabespreking.

De fotostudio was ingericht in verschillende tafels. Sommige met lichtbakken, andere met witte of juist zwarte doeken. Allerhande extra lampen en voorwerpen waren aanwezig. 
Ik koos voor een donker hoekje. Het enige licht kwam van de andere kant van de studio, waardoor er alleen maar zacht strijklicht op de werkplek viel. Als eerste ben ik met een vijl aan de slag gegaan, ik wilde het oppervlak in beeld brengen.

ISO 200, f/16, 34 seconden. M-stand, Manual Focus, 
vanaf statief, met afstandbediening
Foto in nabewerking 30 graden gedraaid.

Het zachte strijklicht hielp om uitgebeten stukken te voorkomen die bij meer licht zeker zichtbaar zouden zijn geweest. De kleine stukjes hout vind ik wel iets toevoegen in het beeld.

Na hier zeker een half uur mee bezig te zijn geweest ben ik verder gegaan met de veter:

 ISO 200, f/11, 1/30e seconde. M-stand, Manual Focus, 
vanaf statief, met zelfontspanner
ISO 200, f/11, 1 seconde. M-stand, Manual Focus, 
vanaf statief, met zelfontspanner

Deze twee foto's zijn van dezelfde veter. Onder verschillende hoek gemaakt en de bovenste foto is extreem onderbelicht.

Het volgende was een tennisbal. Omdat ik zelf tennis wilde ik daar wel iets mee doen, maar dat is nog lastig, het blijft een tennisbal en er zitten geen interessante hoeken aan. Behalve de naad die er overheen loopt, die is afwijkend van het vilten oppervlak. Daar moet iets mee te doen zijn. Na wat proberen kwam ik uit op een lichtbak, daar de bal op leggen zodanig dat de naad een glimlach lijkt. 

ISO 200, f/8, 1/30e seconde. M-stand, Manual Focus, 
tennisbal op lichtbak, vanaf statief, met afstandbediening
Gele kleur van de tennisbal in Photoshop met Color Replace veranderd.

Hierna op zoek gegaan naar nog een toepassing voor de lichtbak. En die gevonden in bellenblaas. Ik heb geprobeerd om een zeepbel op de lichtbak te krijgen maar ze bleven stukgaan. Bellen in vlucht vastleggen dan maar, geen statief, relatief snelle sluitertijd, ISO omhoog. Het bleek ondoenlijk om bellen te blazen en dan snel een camera te pakken. Gelukkig wilde Pia wel assisteren, bedankt Pia.
De uitvoering was zo dat Pia de bellen over de lichtbak heen blies en als er dan een redelijk grote bel mooi zweefde boven de bak, dan zou ik uit de hand snel een foto proberen te maken. Gelukkig snapte de autofocus de bedoeling, waarbij de zwarte achtergrond geholpen zal hebben.

ISO 200, f/3.2, 1/50e seconde, uit de hand. 25% Uitsnede.

De gekleurde vlakken zijn de reflecties van de lichtbak onder de zeepbel.
Ook wel geslaagd naar mijn mening, ik zie er een gezichtje in. De "ogen" zijn twee lichtbakken achter mij in de fotostudio. Ik heb een stuk of 20 foto's gemaakt van zeepbellen en ze waren bijna allemaal bewogen. Ik had toch de ISO wat omhoog moeten doen en dan 1/100e seconde bijvoorbeeld.

Vervolgens ben ik de lichtbak als lichtbron gaan gebruiken. Het volgende onderwerp is een gegalvaniseerde schroef op een ondergrond van nepbont. Op zich al een bevreemdende combinatie. 
ISO 400, f/8, 0,8 seconden belicht. A-stand. 
Naast een 105 mm macrolens ook nog een 25 mm tussenring gebruikt voor meer detail.
Lichtbak als tegenlicht gebruikt.

Het doet mij denken aan een landbouwwerktuig op een akker. Terwijl het een schroef van slechts 3 centimeter is. Nog een keer dezelfde schroef, nu in een compositionair interessantere diagonaal 
ISO 400, f/11, 1 seconde. A-stand, vanaf statief.
Ook hier 105 mm macro lens i.c.m. een 25 mm tussenring.
Omgezet in negatief in Photoshop.

Conclusie: ik vond dit heerlijk om te doen! Er was een krappe drie uur de tijd, maar ik had me ook zes uur lang kunnen vermaken. En dan heb ik zoveel dingen nog niet gedaan. Ik wil ook nog wel eens met druppels in de weer. 

Dan de feedback van de medecursisten. De top-3 foto's wordt gevormd door:

  1. unaniem: de rasp 
  2. de eerste (donkere) veter foto
  3. de schroef in normale kleur (met twijfel, de negatieve is abstracter, vervreemdender en heeft ook een sterke diagonaal, maar de andere heeft een prettigere structuur. Misschien verander ik deze laatste nog, merkt niemand, sssst)
Ik kan me er prima in vinden. Over het algemeen vond men de foto's wel goed en er werd zelfs iets van een lijn, een eigen stijl in gezien. Dat kan ook wel kloppen, want het heeft toch met de werkwijze, bewerking die ook persoonlijk is, apparatuur en eigen kijk te maken. En ik zag het ook bij anderen. Waar de een los gaat op complementaire kleuren in de achtergrond neemt de ander high key opnamen en weer een ander isoleert het onderwerp volledig van de omgeving. Leuk om te zien, maar ook goed om bij stil te blijven staan dat er altijd keuzes zijn die tot een ander resultaat lijden.

En in het artikel over de nabespreking van Glow heb ik het er ook al over gehad: bij nagenoeg alle cursisten blijken de kleuren van de eigen monitor sterk af te wijken van de kleuren op een gekalibreerd scherm bij CKE. Waar ik er bij Glow geen last van leek te hebben, was dat nu wel duidelijk het geval. Het effect kan zijn dat bovenstaande foto's op jouw (wel goede) scherm helemaal niet goed lijken, terwijl ze op mijn (eigenlijk niet heel erg geschikte, ongekalibreerde) laptopscherm prima lijken. De afwijkingen waren over het algemeen dat op het gekalibreerde scherm:
  • de foto fors lichter is (halve stop?)
  • er meer detail zit in donkere partijen, waardoor ruis meer naar voren komt
Vooral bij de zeepbelfoto was het effect vreselijk. Op mijn scherm gaat hij nog wel, al is het niet super, maar op een echt goed scherm was het niet om aan te zien.
De eerste keer dat we foto's hebben beoordeeld vanaf het scherm en niet vanaf papier. Het geeft toch te denken. Week na week kloppen kleuren en helderheid niet bij minimaal een van de cursisten. Toch maar aan de kalibratie? Of zouden de foto's prima zijn geweest als ik ze zou hebben laten afdrukken? Maar uiteindelijk doe ik dat niet vaak, bijna alles is voor weergave op een PC. En het idee dat op andere schermen mijn (hier) geslaagde opnames er vreselijk uitzien wordt ik niet vrolijker van. Wordt vervolgd!

Robert van Brug










zaterdag 8 december 2012

Vliegavonturen in Winter Wonderland

Niveau: beginner

vandaag ben ik erop uitgetrokken om roofvogels vast te leggen. Gisteren heeft het hier flink gesneeuwd en vannacht stevig gevroren. Vandaag zou een heldere dag worden, dus op roofvogelsafari naar Rosmalen, waar altijd wel een torenvalk, buizerd en kiekendief te verschalken zijn. En soms nog meer moois.

Daar aangekomen raakte ik al snel in de problemen. De Rosmalense Hoeven is een gebied bestaande uit smalle weggetjes die het akkerland doorsnijden. En daar was natuurlijk niets geveegd/gestrooid. Ongeschikt voor een tweewiel aangedreven auto die niet over terrein- of zelfs maar winterbanden beschikt.
De berm is in de zomer al een uitdaging, maar als het modderig is nog meer. Van die modder zag ik echter niets want het had gevroren en gesneeuwd, dus toen ergens een paar auto's de weg half versperden wilde ik er even door de berm omheen. Muurvast zat ik! Gelukkig wilden de heren die de blokkade veroorzaakten mij wel helpen met schoppen, matten en aanduwen. Met vereende krachten kregen we mijn auto terug op het asfalt.

Ik heb de heren hartelijk bedankt voor de hulp en toen pas viel me op dat ze met modelbouwvliegtuigen in de weer waren. Flinke dingen, van circa 1,5 meter spanwijdte. Ik heb gevraagd of ik wat foto's mocht maken en dat was geen probleem. Een flink model camera wekt al snel vertrouwen :-). Ze vertelden dat ze glijders eronder hadden gemonteerd vanwege de sneeuw en dat ze ook van het weer aan het profiteren waren. En gelijk hadden ze: zon erbij, bijna windstil en -4 graden Celcius. Heerlijk.

Een impressie:









Alle foto's zijn gemaakt met een Nikon D300s met een 300 mm f/2.8. Diafragma f/8 en ISO 400 gekozen, A-stand, belichtingscompensatie op +1 voor de sneeuw. Resulterende sluitertijd tussen 1/800e en 1/2500e seconde. Opnamen gemaakt uit de hand en vanaf monopod.


Het was echt leuk om te doen. En wat gaan die dingen hard, vooral de acceleratie is indrukwekkend. Ik was ook blij te horen dat ze rekening proberen te houden met vogels als het broedseizoen is aangebroken. Daarbuiten is het niet nodig omdat de vogels ter plaatse eraan gewend zijn geraakt. Ik heb dit zelf kunnen aanschouwen, ze waren niet onder de indruk van het mechanische gevlieg.

Na een uurtje in de wondere (winter)wereld van de modelbouw te hebben vertoefd had ik niet veel gevoel meer in mijn tenen. Terug naar de auto gelopen en wat zit er tot mijn vreugde in de boom naast de auto:
Torenvalk in een berijpte boom. 
Ze bleef gewoon zitten terwijl ik er vlakbij stond, super.
Hier  een 1.4x teleconverter ertussen gezet. Diafragma f/4.5

Conclusie 1: een keer wat anders fotograferen is leuk!

Conclusie 2: een 2WD auto, zonder terrein- of winterbanden is ongeschikt voor slecht terrein.

Tot een volgende keer,

Robert van Brug


vrijdag 7 december 2012

CKE 10: GLOW Feedback

Ik had hier nog beloofd om de feedback van de medecursisten op mijn foto's van Glow hier nog te delen. Vanavond was de bespreking, daar gaan we dan:

Allereerst moet ik zeggen dat ik onder de indruk was van het werk van mijn medecursisten. Velen hadden prachtige composities bedacht, krachtige interessante beelden die mij verrasten, zo mooi. Wonderlijk hoe een groep mensen ongeveer dezelfde dingen onder ogen krijgt en dan toch met zulke uiteenlopende beelden op de proppen kan komen.

De opzet vanavond was om in groepjes van 3 te werken. Eerst moest het eigen werk beoordeeld worden: kies uit de 12 geselecteerde foto's een serie van 5 die bij elkaar past op de een of andere manier. En kies de 5 beste. En de allerbeste en de minste. Beschrijf ook waarom. Doe dit vervolgens ook voor je 2 medecursisten uit het groepje, op papier, en geef elkaar die feedback ook.

Daarna met de hele groep al deze selecties bekijken en hierdoor leren series te maken. Niet alleen een aantal foto's die bij elkaar passen, bijvoorbeeld door het onderwerp, de sfeer of de kleur, maar ook de volgorde is enorm belangrijk. Absoluut nieuw voor mij, veel van geleerd.

Hier kan ik dan nog aangeven wat men de top 5 van mijn foto's vond:

De compositie, de lens flare, het licht, het komt hier mooi samen.
Mijn persoonlijke favoriet, fijn dat men het daar mee eens is.
Deze foto is het best passend bij het thema van Glow van dit jaar: "Faces en Façades". 
En dat was nou net de opdracht, dus dit beeld is helemaal goed.

Veel gefotografeerd, maar prima vastgelegd, knalt er echt uit.


Leuk detail is dat kind dat in die lamp hangt, geeft het net even een twist.
Verder een heel veel vastgelegd beeld, niet heel bijzonder, te registrerend.

Prachtig blauw licht door de waternevel, contrasteert leuk met geel licht in de foto.

Deze 5 komen bij de selectie voor de eindpresentatie. Samen met de 5 beste van de opdracht landschapsfotografie. En zo komt er per cursist een aanzienlijke hoeveelheid best werk beschikbaar dat na afloop getoond zal worden. 

In de feedback op mijn opnames kwam een aantal keer naar voren dat het teveel registraties zijn. Dat vond ik zelf ook al, en vooral het feit dat ik totaal niet fit was speelt daar een rol. Voor een goede foto, een aansprekend beeld is goede apparatuur alleen niet genoeg, een goede fotograaf is veel belangrijker, maar die moet ook nog in vorm zijn.

De bespreking gebeurde aan de hand van afdrukken. De meesten zijn inmiddels overgegaan op afdrukken door Profotonet, een prima adres. En dit soort werk doet het goed in de 'Pearl' afwerking, waardoor er daadwerkelijk een parelmoeren glans over de foto's komt te liggen. Normaliter over de top, hier kan het goed.

Vervelend dat een aantal medecursisten erachter kwamen dat de afdruk totaal niet overeen kwam met wat men op het scherm zag. Kleuren gingen nog wel, maar met name de donkere partijen waren in de afdrukken helemaal dichtgelopen. 2 tips om dat tegen te gaan:
  1. Kalibreer regelmatig (tweewekelijks!) het computerscherm. Hiervoor zijn oplossingen in de handel, zoals bijvoorbeeld de Spyder van Datacolor. Kost rond de 100 euro, maar voorkomt teleurstellingen. 
  2. Gebruik de juiste kleurruimte. Profotonet refereert aan AdobeRGB op hun site. Dan is het zaak dat de camera en het fotobewerkingsprogramma hier ook op ingesteld staan. Het alternatief is sRGB, dat minder uitgebreid is.
Op naar volgende week als we het werk van de Table Top opdracht zullen bespreken. Ik heb de foto's inmiddels bekeken, geselecteerd en bewerkt. Ook heb ik het al in een blogje gegoten, maar ik wil de feedback er in 1 keer in meenemen, dus dat komt over een week allemaal tegelijk. Tot dan!

Robert van Brug

woensdag 28 november 2012

Nikon 80-200mm f/2.8 AF-D NIKKOR ED

Een tijd geleden heb ik een artikel op dit blog geschreven over de nieuwe 70-200 f/4 van Nikon. Mijn conclusie was daar dat ik liever zou doorsparen voor de f/2.8-versie die weliswaar duurder is, maar die voor een paar honderd euro meer toch een paar grote voordelen biedt. Voornamelijk dat hij 2 keer zo snel is door het grotere diafragma en wat details, zoals het feit dat die lens bestand is tegen stof en vocht.

Er zijn geen wonderen gebeurd maar er ligt wel een Nikon 80-200mm f/2.8  AF-D NIKKOR ED voor me.

Het typeplaatje met de focus afstandaanduiding. Made in Japan.

Geïntroduccerd in 1997, in het analoge tijdperk. Deze is 4 generaties ouder dan de huidige 70-200 f/2.8 VR II en minstens 10 jaar oud. Huidige apparatuur wordt dankzij milieueisen gebouwd om 10 jaar mee te gaan. De solderingen zijn bijvoorbeeld minder belastend voor het milieu, maar daardoor ook minder sterk. Deze oude lens is nog gebouwd voor de eeuwigheid. En niet veel gebruikt. Ik ga testen hoe goed deze 'dinosaurus' is. Test tegen een veel nieuwere maar niet professionele 18-200 f/3.5-5.6 VR II.


Links: Nikon 18-200 mm f/3.5-5.6 VR II
Rechts: Nikon 80-200 mm f/2.8
Allebei op 200 mm met zonnekap nagenoeg even lang.


Maar uitgezoomd is de 18-200 nog maar half zo lang.

Wat valt op aan de lens?
In tegenstelling tot de 18-200, heeft deze 80-200 een constant maximaal diafragma van f/2.8 over het hele zoombereik. Dat is prettig. En al zoomend kom je er achter dat de lens hierdoor niet langer of korter wordt, het zoomen gebeurd allemaal inwendig. Hierdoor zuigt de lens ook geen troep naar binnen.
Hij is natuurlijk groot en zwaar, dat zijn al dit soort lenzen. Toch is deze oude een paar honderd gram lichter dan zijn opvolgers, terwijl deze versie één brok onverzettelijke degelijkheid is, bijna volledig van metaal gemaakt.
Hij heeft ook nog een diafragmaring (voor oudere camera's waar dat niet ingesteld kan worden).
Hoe kan het dan dat deze lichter is? Hij mist een paar zaken:
  • AF-S (de opvolger is de eerste versie die dat wel had, vanaf 1999) betekent dat de scherpstelring ook met de hand bediend kan worden, ook in autofocus mode. Bij deze kan dat niet. De scherpstelring is geblokkeerd. Er moet een knop ingedrukt worden waardoor de ring van A(uto) naar M(anueel) gedraaid kan worden en dan is handmatig scherpstellen wel mogelijk.
  • VR (Vibration Reduction) is voor het eerst 2 generaties hierna toegepast, in 2003. Het reduceert de bewegingsonscherpte door de eigen bewegingen. Prachtig feature in geval van weinig licht. 
  • Nano-chrystal coating (aangeduid door de grote N). Dit weegt uiteraard niets, maar deze coating maakt de nieuwere lenzen een slag beter, is het hier zichtbaar afwezig?

Hiermee kan tussen A(uto) en M(anueel) Focus geschakeld worden.

De lens heeft daarnaast wel een functie waarmee het focusbereik beperkt kan worden (EN: focus limiter), waardoor de autofocus sneller werkt als het onderwerp niet heel dichtbij is (>3 meter).

De focus limiter, hier op FULL ingesteld.

De diafragmabladen zijn recht waar nieuwere versies vaak afgeronde bladen hebben. Het nadeel van rechte bladen is een wat minder mooie bokeh, maar het voordeel is prachtige sterren (met 18 punten) als bijvoorbeeld de zon in een oppervlak reflecteert.


Mooie 18-puntige sterren van de zon die in de regendruppels schijnt.

Ook zit er een statiefgondel op, klein in verhouding tot nieuwe versies, maar dit was de eerste versie met statiefgondel en gezien lengte en gewicht is dat terecht. De camera kan ronddraaien terwijl de statiefgondel op een statief geklemd staat.

De statiefgondel. Met de draaiknop kan deze vast of losgezet worden.

Natuurlijk zit er een (plastic) zonnekap bij, waarvan de afmetingen meevallen.
Het geheel zit in een waanzinnig mooie ronde lederen lenskoffer, zonde om daarmee op pad te gaan!




De prachtige CL-43A lenskoffer van Nikon, speciaal voor deze lens gemaakt.

Een lens is niet alleen een verzameling eigenschappen en prestaties. Het is ook belangrijk hoe het aanvoelt. En het voelt super. De degelijkheid is van een andere orde dan nieuwere plastic lenzen, het geeft vertrouwen dat de lens wel wat kan hebben. Camera aan, A-stand, diafragma f/2.8 en scherpstellen maar. Tsjak. Ander onderwerp verder weg, weer tsjak. Snel! Oudere generaties hadden een trage autofocus, deze komt in de buurt van de nieuwste versie. Mijn 300 mm f/2.8 (uit 2011) is sneller, maar veel scheelt het niet.

Voordat ik ben gaan testen heb ik de lens schoongemaakt. Ondanks dat hij weinig gebruikt is was hij behoorlijk stoffig. De hele buitenzijde met een licht vochtig doekje afgenomen en het ziet er meteen veel beter uit. In de M-stand kraakt het behoorlijk als er aan de scherpstelring gedraaid wordt, er zit zo te horen wat zand in.
Dan de optiek zelf, die is ook niet schoon. Een combinatie van blaasbalgje, lenspen en microvezeldoekje maakt de beide uiteinden van de lens schoon zonder deze te beschadigen. Meer kan ik er niet aan doen, maar er kan ondanks de toegepaste afdichting altijd rotzooi binnenin de lens terecht zijn gekomen. Controleer dat door het diafragma handmatig helemaal open te zetten en van beide kanten er doorheen te kijken, richting een licht onderwerp. Ik heb er een foto van gemaakt, achtergrond is een wit vel papier:


Het is met het blote oog zichtbaar en ook op deze foto: er zitten stofjes op de inwendige lenzen, zeker 10 stuks (de grijze vlekjes), waarvan 1 heel erg duidelijk. Ondanks de afdichting van deze lens is die afdichting er niet bij de aansluiting op de camera, blijkbaar is het daar misgegaan. Deze vlekken zijn onmogelijk zelf te verwijderen, daarvoor moet de lens uit elkaar en alleen de fabrikant kan dat, maar dat is prijzig. Is het dat wel waard? En is het nodig? De vraag is of het zichtbaar wordt op de foto's.
Er kan binnenin een lens ook nog schimmel gaan groeien als het vochtig geweest is, maar daar is niets van te zien. Lensoppervlakken zien er allemaal onbeschadigd uit.

Het klink allemaal veelbelovend, ziet er goed uit, voelt prima, blijft er maar 1 ding over: hoe zijn de foto's die je ermee maakt? Uiteindelijk gaat het daar toch om. Alle nu volgende foto's zijn gemaakt met een Nikon D90, vanaf statief, M-stand, ISO 200, VR uit (v/d 18-200), met behulp van afstandbediening. Ik heb erop gelet dat de sensor even ver verwijderd bleef van het onderwerp. Foto's zoals ze genomen zijn (onbewerkt), alleen verkleind voor weergave in dit blog.

80-200 mm @ 200 mm, f/16

18-200 mm @ 200 mm, f/16

200 mm is niet altijd 200 mm! Er zit een groot verschil tussen de twee opnames, terwijl ze gelijk hadden moeten zijn. Nagenoeg alle zoomlenzen hebben hier last van en het effect is het sterkste als er helemaal ingezoomd is en het onderwerp staat dichtbij, zoals hierboven (beker op 1.5 meter, de minimale scherpstelafstand). De huidige versie, de 70-200 mm f/2.8 VR II, heeft hetzelfde euvel, 200 mm wordt ongeveer 135 mm. Het gevolg is dat deze oude lens meer detail zal vastleggen want het onderwerp staat groter in beeld.

80-200 mm @ 80 mm, f/11

18-200 mm @ 80 mm, f/11

Ook op 80 mm is het effect sterk aanwezig. Dat is voor mij wel een verrassing! En het is sterk in het voordeel van deze verouderde lens die daadwerkelijk altijd de juiste kijkhoek geeft.
Ik heb ook nog testen uitgevoerd met een onderwerp op 10 meter en op 100 meter afstand. Het effect werd wel minder, maar bleef aanwezig: in alle gevallen komt het onderwerp bij de 80-200 mm lens groter in beeld.

Dit is leuk en goed om te weten, maar het zegt nog niets over de beeldkwaliteit. Daarom hier ook nog een paar 100% crops van hetzelfde beeld:

80-200 mm f/2.8 @ f/16. 100% crop 600 x 400 pixels.

18-200 mm f/3.5-5.6 @ f/16. 100% crop 600 x 400 pixels.

De opname van de 80-200 bevat meer detail, maar dat is te verwachten als het onderwerp groter in beeld wordt gebracht. De opname lijkt scherper met de 80-200, maar dat kan dezelfde oorzaak hebben. Er valt niet veel van te zeggen op basis van deze opname. Ik heb geen fouten kunnen vinden die het gevolg zouden kunnen zijn van de troep in de lens. De komende tijd zal ik de lens eens flink aan de tand voelen.

Het was te verwachten dat de lens goed zou zijn. Toen Nikon de opvolger (de AF-S versie) op de markt bracht, ging men door met de productie van deze lens, opvallend. Toen de productie van de AF-S gestopt werd en de VR-I werd geïntroduceerd, ging Nikon nog steeds door met de productie van deze D-versie. Zelfs na de introductie van de VR-II is nog een tijdje de D gemaakt.
Bijna net zo goed optisch, kost de helft. Veel fotografen zullen deze lens niet in een situatie gebruiken waar VR iets toevoegt, zoals bijvoorbeeld bij actiefoto's met een snelle sluitertijd. Dan zit VR zelfs eerder in de weg. Maar in die situaties is het wel fijn een groot diafragma te hebben zodat de sluitertijd omhoog kan.
Ik vermoed dat de productie inmiddels toch gestopt is. 

En dan teleconverters. In mijn review van de 70-200 f/4-lens had ik aangegeven dat ik graag een dergelijke lens (maar dan de f/2.8) zou gebruiken en dan in combinatie met een teleconverter.
Maar Nikon maakt geen teleconverters die met deze lens werken. Er schijnt een oud model van dubieuze kwaliteit te zijn die wel past maar waardoor de autofocus niet werkt. Dat is niet wat ik zoek.
Er zijn teleconverters van 'vreemde' merken (niet Nikon) die het wel schijnen te doen, zoals Kenko. Deze zijn voordeliger dan de originele van Nikon, maar ook minder goed. Maar dan werkt het wel en daar ging het om.

TIP: kijk voor een nieuwe lens ook eens op de tweedehandsmarkt.

Er zijn voor een fractie van het geld van een nieuwe lens ook interessante dingen te koop op de tweedehandsmarkt. Dit kunnen wat oudere professionele spullen zijn die nu betaalbaar zijn geworden. Met name lenzen zijn interessant, camera's verouderen veel sneller.
Er kan soms ook een relatief nieuw product tweedehands gescoord worden. Iemand die toch maar met de hobby stopt. Of overstapt op iets anders (ander merk, van crop naar full frame).
Kijk uit voor gestolen spullen. En voor producten die niet meer goed werken. Beschimmelde lenzen of apparaten die niet meer goed functioneren. Neem eventueel iemand met verstand van zaken mee. Probeer altijd eerst uit voordat je tot aanschaf overgaat. Probeer te bedingen dat je het uitgebreid mag proberen. Of als er iets mis blijkt te zijn terug mag brengen.
Het lijkt een boel extra moeite en een behoorlijk risico, maar de besparing kan dan ook enorm zijn.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug