Duikende IJsvogels fotograferen

Ik heb de afgelopen tijd een paar keer kunnen proberen om duikende ijsvogels vast te leggen. Hiervoor heeft Glenn Vermeersch een mooie opstelling gemaakt in Kalmthout bij zijn zgn. multisoortenhut. Deze hut is tegen betaling een dag te reserveren en er kunnen 2 mensen in, of wel 3 of 4 als niet iedereen tegelijk voor hetzelfde raam (doorkijkspiegel) wil fotograferen, wat een probleem kan worden als er voor een van de ramen iets bijzonders gebeurd.

Uitzicht op de grote vijver vanuit Hut 1, met het aquarium
Nikon D90 met 70-200mm @ 70mm

Op ruim 5 meter van de hut is een aquarium geplaatst waarin een aantal visjes rondzwemmen. De lokaal aanwezige ijsvogels hebben door dat het vangen van vis hier makkelijker is dan in een slootje en dus is het voor hen aantrekkelijk om hier te komen.

Eind September 2015 heb ik samen met Michiel hier een dag doorgebracht. Voor 6 uur 's ochtends van huis, om 7 uur ter plaatse en dan maar wachten op de dingen die komen gaan. Dat was die dag bar weinig, pas rond kwart voor 5 's middags kwam de ijsvogel langs. De natuur laat zich niet dwingen dus dit hoort erbij. We hebben ons in de tussentijd vermaakt met wat Spreeuwen en Waterhoen, verder was er niet veel die dag.

IJsvogel op takje om 17:34u
Nikon D600 met 300mm f/2.8
ISO 800, f/4, 1/200e

De hele dag heb ik klaar gezeten om het duiken in het aquarium vast te leggen maar toen zij (het is een vrouwtje) zich eindelijk vertoonde was het meeste licht al verdwenen. De paar duiken die uitgevoerd werden leverden geen bruikbare actiefoto's op, wel een paar standaardbeelden met de vogel op een takje. Daar was ik ook blij mee, maar het is niet waar ik voor kwam.

Begin 2016 was het zover: tijd voor de herkansing. Zo midden in de winter is er veel minder licht op een dag maar de weersverwachting was redelijk gunstig: bewolking (mooi zacht licht) met opklaringen (meer licht/minder zacht). Weer samen met Michiel, nu gelukkig pas om 8.15u ter plaatse. En hoe anders kan het gaan: nu kwam onze vriendin voor 9u al langs en pakte direct met succes 2 visjes. Helaas was het nu nog te donker voor goede foto's, maar ik had al meer dan vorige keer en mijn geduld werd minder op de proef gesteld.

ISO 3200, f/2.8, 1/250e

ISO 3200 is op moderne camera's steeds beter bruikbaar, maar als ik kritisch naar dit beeld kijk dan mankeert er van alles aan. Het is om te beginnen niet scherp. Dat valt hier minder op, maar als ik dit op 100% bekijk dan zat de scherpstelling er naast. Het scherptedieptegebied bij deze instellingen en afstand tot het onderwerp is slechts 5 cm. Het diafragma dichtknijpen is geen optie omdat de ISO dan nog verder omhoog moet en/of de sluitertijd omlaag, terwijl beide al op het randje zijn. Het was dus wachten op een herkansing bij meer licht. Dat kan even duren, want mevrouw heeft net twee visjes op en voorlopig geen honger.

Gelukkig bleek er voldoende afleiding rond de hut zodat we ons niet hoefden vervelen. Merels, Spreeuwen, Roodborst, Houtduif, Grote Gele Kwikstaart en Koolmees hielden ons bezig.

Waterral

De Waterral die in de buurt van de hut vertoefd vertoonde zich ook aan ons. Het wolkendek was inmiddels opengebroken waardoor het een heel stuk lichter was geworden, zonder dat er keihard licht was, ideaal voor fotografie.

ISO 800, f/8, 1/200e
600 mm brandpuntsafstand

Door een 2x teleconverter te gebruiken heb ik mijn 300mm-objectief als een 600mm kunnen inzetten waardoor ik een aantal prachtige plaatjes heb kunnen maken van de IJsvogel op een van de takjes. Het nadeel hiervan is dat ik bij het duiken geen teleconverter wilde gebruiken waardoor ik regelmatig zat te wisselen. Dit heeft me een aantal kansen op actiefoto's gekost.

ISO 800, f/8, 1/200e
600 mm brandpuntsafstand

De actie heb ik dan weliswaar niet kunnen vastleggen, ik heb hierdoor wel een paar prachtige beelden van IJsvogel met vis kunnen maken. Ragscherp (zie bijvoorbeeld de druppels op de borst), met prachtige kleuren en geen uitgebeten partijen door het goede licht. De achtergrond is riet in de verte.

Hoe blij ik ook met bovenstaande foto ben, ik wilde toch meer actiebeelden. Dus vanaf dit moment heb ik de teleconverter eraf gehaald, het diafragma verder geopend (tot f/4 om de scherptediepte iets groter te maken) en de sluitertijd aanzienlijk kunnen verkorten.

Landende IJsvogel
ISO 1600, f/4, 1/1600e, 25% crop

Het was me opgevallen dat de IJsvogel af en toe achter in de vijver op een takje ging zitten om na verloop van tijd weer terug te vliegen. Door al scherp te stellen op de tak heb ik met succes geprobeerd om de landing vast te leggen. Vooral de houding ben ik tevreden over.

Uiteindelijk heb ik bij de vangst van het zevende en laatste visje uit het aquarium de beste opnames weten te maken.

De duik van de ijsvogel in 8 foto's
ISO 1600, f/4, 1/1000e
Alle foto's zijn hier ongecropt getoond

Dit zijn alle foto's van de laatste duik in de bak. Met 5,5 beelden per seconde duurt dit nog geen anderhalve seconde. Het is ook zo dat de IJsvogel op de tak bij de bak gaat zitten en dan ieder moment kan duiken, maar het kan ook een kwartier duren. Bij de serie hierboven duurde het een paar minuten waardoor ik het begin van de actie heb gemist. De foto's zijn redelijk scherp en goed van kleur en de beweging is goed bevroren. Het kan beter, met name de scherpte, maar niet heel veel.

Detail van de zevende foto uit de reeks

Tenslotte heb ik de actiefoto's nog in één foto samengebracht, iets wat in Photoshop vrij snel te doen is:

Reeks duikbeelden samengevoegd tot 1 beeld

Ik heb 3 foto's in bovenstaande samenstelling weggelaten omdat zij te veel overlapten met andere foto's. Dit resultaat ben ik erg blij mee.

Het zit in mij om altijd op zoek te gaan naar verbeteringen. Wat zijn de de mogelijkheden om met betere opnamen thuis te komen? Een aantal dingen:

• Ik had de camera met objectief op een laag statief vlak voor het raam staan. Op deze afstand is net niet het hele aquarium in beeld, op de foto boven mist een stukje rechts. Dit is op te lossen door net iets meer afstand te nemen. Dit heeft mij een paar mogelijkheden gekost waarbij de vogel in het rechterdeel van het aquarium dook. Of de vis moet worden verzocht niet in de hoeken te komen, dat kan ook.
• Mijn Nikon D600 haalt 5,5 beelden per seconde. Dat is redelijk, maar bij dit type fotografie is een hogere snelheid gelijk aan meer kansen. De zojuist aangekondigde maar voor mij onbereikbare D5 of één van de voorgangers (D3, D4) is ideaal voor dit werk. Of een tegenhanger van een ander merk.
• Een serieuze overweging zou een cropcamera met hoge snelheid zijn, zoals de eveneens net aangekondigde Nikon D500 of de Canon 7D mk II. 10 beelden per seconde geeft meer kansen. Bijkomend voordeel is dat door de cropsensor de scherptediepte waarmee gewerkt kan worden groter is. Als 300mm op een full frame camera het juiste beeld oplevert is 200mm op een crop camera voldoende. Voor mij zou dat een 70-200mm objectief betekenen. En dan de D600 ernaast houden met de grote lens met teleconverter om detailopnamen te kunnen maken, wat een luxe!
• Een grotere scherptediepte kan ook bereikt worden door het aquarium wat dichterbij te plaatsen. Dit gaat momenteel nog niet, daarvoor zouden aanpassingen gemaakt dienen te worden, maar het zou helpen.
• Het aquarium stond niet waterpas. Hierdoor moet er rekening gehouden worden met de rand van de bak en met de waterspiegel. Het zou fijn zijn als die twee samenvallen.

Al met al was de tweede dag met de IJsvogel zeer bevredigend. Heerlijk om dit van dichtbij te kunnen meemaken.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug