Teleconverters

Uit de lijst mogelijke onderwerpen kies ik vandaag voor teleconverters. Dit is altijd onderwerp van discussie, zeker onder vogelfotografen. Met dit onderwerp zal ik diep gaan, dus iedereen die hier niets mee heeft: het volgende artikel zal weer een stuk toegankelijker zijn.

Vogelfotografie brengt de volgende uitdaging met zich mee: probeer kleine objecten vast te leggen die zeer beweeglijk zijn, niet meewerken en te ver weg zitten. Wat doe je dan? Je koopt een telelens. Zelf heb ik een tijdlang opnames gemaakt met een 70-300 mm VR II zoomlens van Nikon. Dit is een relatief goedkope lens (350 Euro) waarmee het bereik behoorlijk is. Het zoomgedeelte was aan mij nauwelijks besteed: ik maakte alle opnamen op 300 mm. En bekend is dat zoomlenzen op de uiterste waarden niet optimaal meer presteren. Ook is dit objectief niet heel lichtsterk (f5.6 @300mm).

Maar 300 mm is niet genoeg, ook niet op een camera met een 1.5 cropfactor. Maar langere lenzen zijn duur. Heel erg duur. En vreemd genoeg zit er bij Nikon niets tussen. Canon heeft bijvoorbeeld een 100-400 mm zoomobjectief en een 400 mm prime f4 én een f5.6-versie.
Nikon heeft alleen een oude 300 f4, zonder vibration reduction. Daarboven zitten dan de superlenzen: 300 f2.8, 400 f2.8, 500 f4 en 600 f4. Onbetaalbaar (vanaf 5000 euro) en onhandelbaar (tussen 3 en 5 kilo per stuk en erg groot).

Een voordeel van een grote snelle prime lens naast de kwaliteit is dat er een teleconverter oppast. Dit vergroot het bereik van de lens, is niet onbetaalbaar en is makkelijk mee te nemen.
Er zijn normaliter drie types converter: 1.4, 1.7 en 2.0. Een 1.4 verlengt de brandpuntsafstand met een factor 1.4 (300 mm wordt 420 mm) en zo is het ook met de anderen. Nadeel: je verliest lichtgevoeligheid. De 300 mm 2.8 waar ik mee rondzeul, verliest met een 1.4 converter 1 stop. Het wordt een 420 mm f4.
Met een 1.7 converter is het verlies 1.5 stop (510 mm f4.8). Met een 2x converter 2 volle stops (600 mm f5.6).
Een 300 mm lens met 2x converter heeft lichtsterkte 5.6
Een 600 mm lens zonder converter heeft lichtsterkte 4. Dat is twee keer zo lichtsterk, maar ook 1.5 kg zwaarder, een stuk lomper en zo'n 2000 euro duurder.
Bovendien mag een 300 mm 2.8 lens nog mee in de handbagage in het vliegtuig, is nog uit de hand te gebruiken, en is zonder converter ook nog als 300 mm lens bruikbaar! De keuze lijkt eenvoudig.

Maar er is meer. Als je een 300 mm 2.8 met een 2x converter gebruikt, zoals ik doe, kun je op diafragma 5.6 met goed fatsoen geen foto maken. Er moet nog gediafragmeerd worden, bij voorkeur naar minimaal f8 voor een goede scherpte. Ten opzichte van de zo duur verkregen 2.8 lichtsterkte wordt 75% ingeleverd door er een teleconverter op te schroeven, dat is enorm!
Die 600 mm lens werkt wel goed op f4. Kijk voor een vergelijk eens op de volgende site. Dit zijn wel extreme details waar je hier naar kijkt, maar toch maakt dit duidelijk wat een converter doet met de scherpte van je lens. Deze site is makkelijk om te simuleren wat een goede scherpte gaat opleveren. Zo heb ik uitgezocht dat mijn lens met een 2x converter op minimaal f8 moet staan (en niet op f5.6). En met een 1.4 converter op f5.6 (en niet op f4). Houd er wel rekening mee dat de scherpteresultaten op de site berekend zijn, in werkelijkheid zal het toch weer net iets anders zijn.
Het is ook goed te realiseren dat geen enkele lens op het maximale diafragma erg scherp is. Mijn 300 2.8 knijp ik altijd een beetje af, als is het maar naar 3.3, dat scheelt al.

Deze site is tevens bruikbaar om lenzen te vergelijken en te testen zonder er vele duizenden euro's tegenaan te hoeven gooien. Ook vergelijkingen tussen merken worden zo makkelijk.

Hierboven een Zwarte Ruiter, gefotografeerd met de 300 mm 2.8 en 2x TC III op diafragma 5.6 (ISO 250, 1/1000e sec.). Ik vind het zeker geen slecht plaatje, maar de absolute scherpte ontbreekt.

Deze krombekstrandloper is op f/8 geschoten: een scherper plaatje (ISO 400, 1/750e sec.). Als je het verschil niet ziet: kijk naar de details in de veren. Hij stond ook dichterbij, maar is ook een stuk kleiner, ik denk dat het een eerlijk vergelijk is.

Tenslotte de vraag is een converter al dat gedoe wel waard? Je levert 75% v/d snelheid van je lens in en betaalt daar ook nog voor. Veel fotografen, zeker vogelfotografen gaan overstag "om de vogels zo dichterbij te kunnen halen". Dat is echter een illusie! Je haalt de vogels helemaal niet dichterbij, ze komen groter in beeld en dat is heel iets anders. Er zit nog steeds veel lucht tussen de lens en het object, met daarin luchtvervuiling en mogelijke trillingen in geval van hete lucht. Die vogel op 100 meter afstand zal dus ongeacht de lens nooit ragscherp in beeld komen. Met een langere lens, of lens met converter komt ie wel groter in beeld, maar dat is het dan ook. Wil je een echt goede opname dan zul je dichterbij moeten proberen te komen. Ben je eenmaal dichterbij (ik hou maximaal 30 meter aan voor echt geslaagde foto's) dan wordt het scherp. Zet er dan nog een converter tussen voor nog meer detail:

Afrikaanse Bonte Kwikstaart, op minder dan 8 meter, met 300 mm + 2x TC en diafragma f/8. En deze foto is bewerkt voor internetpublicatie, er zit nog meer detail in.

Samenvattend:

• kom zelf dichtbij je onderwerp om een goede opname te kunnen maken
• prime-lenzen zijn beter dan zoom-lenzen
• een converter haalt je onderwerp niet dichterbij, het komt alleen maar groter op de foto
• diafragmeer je lens voor meer scherpte, ook zonder converter.
• diafragmeer nog meer met converter

Veel plezier met deze tips, hopelijk hebben jullie er iets aan.

Robert