Nikon 70-200 mm F/4

Nikon heeft, in navolging van Canon, een nieuwe professionele lens op de markt gebracht: de 70-200 mm in een f/4-variant. Lichter, kleiner en goedkoper dan de onovertroffen f/2.8.

In dit blog bespreek ik of deze lens voor mij interessant is.

Momenteel gebruik ik een aantal lenzen, namelijk:

• 18-200 mm f/3.5-5.6 VR II (DX)
• 35 mm f/1.8 (DX)
• 105 mm macro f/2.8 VR
• 300 mm f/2.8 VR

De laatste twee lenzen zijn van wereldklasse. De tweede is ideaal in situaties met zeer weinig licht, zoals bij een popconcert. De eerste lens in deze lijst daarentegen, tevens de eerste lens die ik destijds kocht bij mijn camera, voldoet niet goed meer. Ik loop tegen beperkingen aan. De beeldkwaliteit is redelijk maar niet geweldig. Aan de scherpte ontbreekt wel het een en ander. De vertekening in het groothoekbereik is enorm, de chromatische aberratie is fors. Bovendien is de lichtsterkte met f/5.6 (in het telebereik) niet geweldig. 

De lens heeft echter ook voordelen: licht, klein, veelzijdig en voordelig. Dat is allemaal relatief natuurlijk, want waar vergelijk je dit mee?

Als de 18-200 mm lens niet meer voldoet dan ligt één bepaalde upgrade voor de hand:

• 24-70 mm f/2.8 én
• 70-200 mm f/2.8 VR II.

Een vervanging door twee andere lenzen. Van wereldklasse én 4 keer (2 stops) lichtsterker. Maar het zijn er wel twee, dat is minder handig. En deze objectieven zijn per stuk veel groter en zwaarder dan die ene lens nu, laat staan gezamenlijk. En dan de prijs: ca. 3300 euro voor de twee samen. Tegenover 600 euro voor de 'oude'. Dat is wel een hele forse stap! Overigens zal het de oplettende lezers opgevallen zijn dat je in het groothoekbereik wat mist. En dat mis je echt! De 6 mm die hier ontbreekt maakt veel verschil, kijk maar eens hier en probeer zelf het verschil tussen 18 en 24 mm. 

Terug naar het onderwerp van dit artikel: de 70-200 mm f/4. Dat lijkt een waardevolle toevoeging aan het assortiment. Ook geschikt voor Full Frame, degelijk, optische topkwaliteit, alleen met de halve lichtsterkte, f/4 in plaats van f/2.8. Maar dat is niet alles: de statiefgondel zit er niet bij en kan bijgekocht worden. Ongelooflijk dat die ontbreekt bij zo'n topproduct.

En dan zijn we er nog niet, de f/4-versie heeft namelijk geen weather-sealing. Dus spatwater en stof komt veel makkelijker in de lens dan bij de f/2.8 versie die dat wel heeft. Daarmee is het feitelijk geen professioneel objectief. De professional moet ook in de motregen door kunnen werken zonder bang voor de apparatuur te hoeven zijn. Nou ben ik geen professional, maar deze lens wordt onterecht wel zo gepositioneerd.

Het is niet alleen maar kommer en kwel, ik zie ook voordelen: zo is deze lens een heel stuk lichter (ongeveer de helft!) en iets kleiner. En hij heeft als eerste lens ooit de nieuwste versie van Nikon's Vibration Reduction, wat tot 5 stops langzamere sluitertijden mogelijk moet maken. Dat is heel mooi, maar is het genoeg?

Voor mij verder nog belangrijk: het kunnen gebruiken van teleconverters. Mijn 1.4x teleconverter is zonder problemen met beide lenzen bruikbaar, maar de 2x teleconverter werkt met een f/4 objectief alleen met een D4, D600 of D800(e). Dus niet voor mij. Terwijl ik als toepassing nou net voor me zie dat ik met deze lens op pad ga, met een 2x teleconverter bij de hand zodat, als het nodig is, ik de lens kan omtoveren in een 140-400 f/5.6 (effectief f/8 wegens scherpte). En dat zou met een f/4 niet kunnen, dat wordt dan in combinatie met een 1.4 TC een 98-320 mm f/5.6 (effectief f/6.3 wegens scherpte). En die 1.4 TC doet het ook op de f/2.8, die combinatie is alleen sneller...

En dan de prijs: momenteel kost de f/4 inclusief losse statiefgondel 1500 euro.

De f/2.8 versie, standaard mét statiefgondel kost ca. 1850 euro. Akkoord, dan krijg je een lompere lens, een zwaardere lens, maar ook een bewezen stuk topkwaliteit dat een twee keer zo groot diafragma heeft. En het zal aan mij liggen, maar ik gebruik die extreme waarden voortdurend, dus die zou ik enorm missen als ze er niet op zitten. De prijs is een misser, vind ik. Misschien dat de f/4 nog een paar honderd euro in prijs zakt, dat zou op zich terecht zijn.

Maar voor mijn doeleinden blijft de 70-200 f/2.8 op het wensenlijstje. O.a. ingegeven door het gewenste gebruik met teleconverters. Op termijn aangevuld met een 24-70 f/4 die er in 2013 ook aan schijnt te komen. En een Full Frame camera, en...

Voorlopig blijft het bij dromen, maar de 70-200 f/4 wordt het in ieder geval niet. En dat allemaal zonder met een van de genoemde lenzen ook maar 1 foto te hebben gemaakt. Dat zou namelijk de zaak nog op zijn kop kunnen zetten, misschien moet ik, als het zover is (heel lang sparen nog) toch eerst zo'n lens eens een paar dagen huren. 

Robert van Brug

Nikon 1: combinatie met spiegelreflexlenzen

Na mijn vorige artikel over de fraai Nikon 1, nu het vervolg. Specifiek over het gebruik van lenzen van de spiegelreflexcamera op deze compacte systeemcamera.

Voor iemand die al een spiegelreflex en de bijbehorende lenzen van Nikon bezit is natuurlijk het grote voordeel dat die lenzen op dit toestel bruikbaar zijn. Niet zomaar, er is een adapter voor nodig, wat eigenlijk een stuk lucht is van bijna 300 euro, maar anders werkt het niet.

Hier recht een afbeelding van deze zogenaamde TF1 adapter. Aan deze zijde kunnen de 'grote' spiegelreflexlenzen gemonteerd worden, de achterkant gaat op de Nikon 1.





Twee dingen moeten me van het hart over het gebruik van grote lenzen op de Nikon 1:

1. Het ziet er niet uit, maar:
2. Het werkt fantastisch!

Hier een voorbeeld van zo'n combinatie:

Nikon J1, door middel van een TF1-adapter gekoppeld met een 70-300 mm telezoomlens.

De TF1-adapter kan in dit geval aan het statief gekoppeld worden.

Dit is als compacte camera niet meer serieus te nemen.

Er zijn twee belanrijke redenen waarom dit toch een belangrijk voordeel is, nl.:

1. Er hoeven niet allerhande extra lenzen voor de Nikon 1 aangeschaft te worden. Als er een keer een telelens of wat dan ook nodig is en die is er al voor de spiegelreflex, dan kan deze gebruikt worden.
2. Dankzij de crop-factor van 2.7 van het Nikon 1-systeem neemt het bereik van met name de telelenzen fors toe. De 70-300 mm zoomlens van hierboven wordt een 189-810 mm zoom. Dat is waanzinnig! En in tegenstelling tot een teleconverter is er geen verlies in diafragma. De lens hierboven blijft f4.5-5.6.

Het koppelen van de verschillende onderdelen gaat erg makkelijk en voelt zeer degelijk. De Nikon 1 kan de grote lens via de adapter prima bedienen! Diafragma wijzigen? Zo gedaan! En als de ontspanner half ingedrukt wordt treedt direct de Vibration Reduction in werking. De data van de lens komt goed door op de camera en in de EXIF-data.

Noemde ik in het vorige artikel een paar nadelen van de Nikon J1, bij gebruik met DSLR-lenzen komt er nog een nadeel bij:

Bij gebruik van een hele grote telelens werkt het niet. Om te zien wat je fotografeert moet je op het display achterop kijken, wat wil zeggen dat je de camera voor je moet houden. Met een lens van een paar kilo lukt dat niet. Of je moet Schwarzenegger heten. Of een oerstevig statief hebben, óf: een zoeker, dan lukt het ook. Toch maar de V1 dan, ondanks de meerprijs?

Groot, groter, grootst 

Nikon J1, met TF1-adapter, 2x teleconverter (versie III) en 300 mm f.2.8 telelens.

Hier is uit de hand geen foto mee te maken. Daarom heb ik dat maar met wat andere lenzen gedaan.

En dan nu wat resultaten:

Brilduiker in Dierenrijk te Nuenen.

Nikon J1 + TF1 + 70-300 mm lens op 300 mm (EFL = 810 mm). Diafragmavoorkeuze programma. Diafragma f/7.1, Auto-ISO 140, Sluitertijd 1/250e sec. Uit de hand.

Zwarte Ooievaar. Dit is de hele foto, geen uitsnede gemaakt.
Zelfde instellingen als de vorige foto.

Zilvermeeuw.
Foto gemaakt met voornoemde apparatuur, alleen lens nu op 170 mm. Full frame, dus geen uitsnede gemaakt.

Deze foto's zijn stuk voor stuk messcherp en van hoge kwaliteit. Om het maximale eruit te halen heb ik alle opnamen in RAW gemaakt en achteraf bewerkt in Photoshop.

Zoals ik al zei werkt het niet om met nog grotere lenzen aan de slag te gaan. Tenzij er een degelijk statief voorhanden is en/of een zoeker (op de V1). Dat had ik niet. Maar natuurlijk wilde ik de kans niet voorbij laten gaan de maximale focale afstand te bereiken die ik kan halen.

Opstelling
Nikon 1 J1 + Adapter TF1 + Teleconverter 2x III + 300 mm f/2.8 objectief.
Resultaat: 300 * 2 * 2,7 = 1620 mm! Oftewel 1 meter 62 centimeter! Krankzinnig. En dat bij f/5.6, hoewel ik f/8 gebruikt heb in verband met de teleconverter.

Knotwilg in de achtertuin van mijn buren. Afstand ca. 15 meter. Geen uitsnede, hele foto.

Er is geen enkele reden om te twijfelen aan de kwaliteit van de combinatie: het werkt gewoon. En het werkt goed! Dit biedt perspectief voor die zotten die kleine objecten heel ver weg in alle detail willen vastleggen, beter bekend als vogelfotografen.

Wat een gaaf speelgoed is dit.

Robert van Brug

Zijn dure lenzen 't geld waard?

Verslag van een test van de Nikon 70-300 VR f4.5-f/5.6 tegen de Nikon 300 2.8 VR, die ruim 10 keer zo duur is. Als je op 300 mm brandpuntsafstand foto's wilt maken kan dat met beide lenzen. Waarom dan meer betalen?

Of beter gezegd: test van mijn oude lens tegen de nieuwe. De oude heb ik geruime tijd met veel plezier gebruikt maar ik liep tegen de grenzen aan. Ik maak met de nieuwe lens aanmerkelijk betere foto's. Waarom dan toch een test? Omdat ik dit kán testen. Omdat dit nooit tegen elkaar getest wordt. Dit is niet appels met peren vergelijken, maar druiven met meloenen. En toch.... nou, lees maar.

Aan de rechterzijde:
Flinke telezoomlens met een bereik van 70-300 mm. F4.5-5.6. Vibration reduction. Geschikt voor alle spiegelreflexcamera's (FX en DX) van Nikon. Hier heb ik een jaarlang veel plezier van gehad bij het vastleggen van vogeltjes, maar ook op safari.

Aan de linkerzijde:
Professionele primelens van 300 mm, diafragma f/2.8. Vibration Reduction. Vele malen kostbaarder. Geschikt voor alle spiegelreflexcamera's (FX en DX) van Nikon. Mede dankzij deze lens zijn mijn foto's beter geworden.

Voordelen primelens:

• Gevoeliger voor licht. Dit is zeer belangrijk. Een f/2.8 is 2 stops => 2² = 4 keer zo gevoelig voor licht als de f/5.6 van de zoomlens, en dus 4 keer snellere sluitertijden bij hetzelfde licht, of een lagere ISO waarde.
• Optisch beter. Iedere lens geeft vertekening. Betere lenzen hebben hier veel minder last van. Ook geeft een professionele lens meer detail. Afhankelijk van de soort fotografie is dit nog belangrijker dan het vorige punt.
• Meer specifiek: minder last van vignettering (donkere hoeken), met name bij een Full Frame body.
• Steviger, gaat langer mee (decennia), kan beter tegen stof, vuil en vocht (niet mee zwemmen, niet als honkbalknuppel gebruiken. Uiteraard gewoon heel voorzichtig mee zijn!) Maar als je iedere dag, de hele dag, foto's maakt, dan is dit zeer belangrijk.
• Kan gecombineerd worden met een teleconverter, waardoor de brandpuntsafstand nog groter wordt. Met eenvoudige zoomlenzen zoals in dit voorbeeld kan dit niet.

Hier beide lenzen van voren gezien. De primelens heeft een diameter die het dubbele is als die van de zoomlens. (Wiskunde: oppervlakte van een cirkel, A = πr²). Een dubbel zo grote straal is een vier keer zo groot oppervlak en daarmee vier keer zo lichtgevoelig.

Nadelen primelens:

• Kostbaar. De primelens is ruim 10 keer zo duur als de zoomlens. Dit is zoveel dat je mogelijk een verzekering wilt afsluiten, het wordt nog duurder hierdoor.
• Je kunt er niet mee in- of uitzoomen. 300 mm en that's it.
• Zwaar. Met 3 kg gewicht voor alleen de lens sjouw je je een breuk. Bovendien is het moeilijk om dit uit de hand stil te houden.
• Groot. De 300 mm lens is veel groter. Dit kan ook wel eens onhandig zijn, bijvoorbeeld als het in je handbagage wilt meenemen op een vliegreis. Er is dan niet veel ruimte meer voor iets anders.
• Extra zaken nodig, zoals: een andere tas, want door het formaat past het niet in de tas die je al had. Een duur statief, want een normaal statief kan dit niet aan. Koppelingsplaten (bijvoorbeeld van Wimberley) zijn aan te raden, maar kost ook zo weer 150 euro. Een monopod is ook een goed idee om hierbij te gebruiken.
• Een wellicht onverwacht punt: je valt op met zo'n lens. Mensen komen op je af en vragen wat je aan het doen bent. Dit is een type aandacht die niet iedereen wil.

Dit is allemaal leuk en aardig, maar zie je dat ook terug in de foto's, want daar gaat het om. Dus: test! Ik heb niet lang nagedacht over een complexe opstelling. Kom op, de ene lens is ruim 10 keer zo duur als de andere, dus het verschil moet direct zichtbaar zijn, toch?
Ik heb van ongeveer 30 meter afstand met dezelfde camera met beide lenzen een foto gemaakt van een bord van ongeveer 30 cm hoog. Alle instellingen waren bij beide foto's gelijk, net als de bewerking achteraf. Diafragma f/8 gekozen zodat ook de zoomlens goed kan presteren. Hier is het resultaat (dit is een uitsnede van het bord, er staat meer omgeving op de hele foto):

Zoals het bord op de foto al aangeeft, er geldt hier een waarschuwing: de foto's op Blogger zijn van een lage resolutie, dat wil zeggen dat de kwaliteit niet goed te beoordelen is hier. Ik heb deze opnamen in alle kleine details bekeken en dan is er weinig verschil tussen de linker- en de rechterhelft.

Ik weet niet wat jouw verwachting was, maar het verschil valt mij enorm tegen. Er zit nauwelijks kwaliteitsverschil tussen de linker en de rechterhelft van het bord! Er is meer detail, kleur is zuiverder, maar echt schokkend is het niet.
Ik heb nog twee testen van 7 en 20 meter afstand, met hetzelfde resultaat.

Hoe dit kan? Op diafragma f/8 zijn de meeste lenzen op hun best. Dus ook de zoomlens is op dat diafragma gewoon hartstikke scherp. Zo scherp dat de primelens maar nauwelijks beter is.

Er is 1 ding dat uit deze test niet blijkt en dat is de mate van vignettering op een Full Frame body. De primelens zal dit namelijk veel minder doen, maar ik bezit zo'n camera (D3/D4/D700/D800) niet dus ik kan het niet testen. De overige lensfouten heb ik door Photoshop achteraf laten corrigeren. Die waren er minder bij de primelens, maar na de nabewerking zie je dat ook niet of nauwelijks.

Gebruikers over de hele wereld zullen toch niet voor niks veel geld aan professionele lenzen uitgeven? Nee, ik zei al dat ook mijn foto's er echt beter van zijn geworden, maar hoe dan? Het staat allemaal al bij de voordelen, maar ik zal het in een aantal voorbeelden verwoorden:

1. Pure beeldkwaliteit. De prime lens is nét een tikje scherper, kleuren net iets beter, contrast wat hoger en details iets scherper. Vertekeningen zijn minder aanwezig. Op de hier gebruikte instelling van f/8 zijn deze verschillen echter marginaal. Naarmate het diafragma meer open wordt gedraaid (en op het prima objectief kan dat een stuk verder!), nemen de verschillen toe.
2. 4 keer lichtgevoeliger. Kan ik met de zoomlens tot 1/500e sluitertijd bij een bepaalde hoeveelheid licht, dan lukt het met de primelens om tot 1/2000e seconde te gaan en daarmee heb ik bijna zeker een geslaagde opname van een vogel in vlucht. En is een snelle sluitertijd niet nodig, dan kan ik een factor 4 lagere ISO-waarde selecteren, bijvoorbeeld 400 ipv 1600. Dat scheelt bakken met ruis.
3. Combinatie met een teleconverter werkt goed. In mijn geval wordt het in combinatie met een 2x TC een 600 mm f/5.6 (met crop factor van de camera meegerekend een 900 mm!) Dat betekent dat mijn onderwerp twee keer zo hoog en twee keer zo breed in beeld komt. Feitelijk 4 keer zoveel detail. Ik lever hiermee wel de hele snelheidswinst uit het vorige punt in voor meer detail. Dit is een goed punt om op te merken dat de autofocus van de meeste camera's werkt bij een diafragma van de lens, inclusief teleconverter, van f/5.6 Een f/5.6 lens met een 2x TC zou een f/11 worden en dan werkt de autofocus niet meer. Optisch is het verder geen probleem, maar dan ben je verplicht handmatig scherp te stellen. Dat zijn we met z'n allen de afgelopen jaren natuurlijk verleerd. Net als het eerste punt is dit punt dus ook te danken aan de lichtgevoeligheid van de lens.
4. Met een andere teleconverter heb ik beide voordelen een beetje. Een 1.4 TC maakt er een 420 mm f/4 van. Dat is 120 mm meer en een stop (dus twee keer) zo snel. Een 1.7 TC kan ook nog, dan wordt het een 510 mm f/4.5. Meer flexibiliteit dus dankzij teleconverters.

Conclusie: Professionele lenzen zijn beter dankzij de betere lichtgevoeligheid.

Dit lijkt namelijk nog steeds nauwelijks reden om zoveel geld uit te geven. In de praktijk echter zal een fotograaf continue op zoek zijn naar de grenzen die door de omstandigheden en de apparartuur worden bepaald. 

Vergelijken we nu de beide lenzen weer zonder de teleconverter, dan lijkt het onzinnig zo'n duur, lomp en zwaar ding aan te schaffen. Maar je kunt er met een kortere sluitertijd foto's mee maken. Of bij een lagere ISO waarde, of van beide een beetje. En f/5.6 is het maximum van de zoomlens, maar bij f/11 is de lens optisch pas optimaal maar dan komt er nog maar zó weinig licht binnen dat het gewoon niet meer werkt. Ofwel bewogen opnames, ofwel veel ruis. Of optisch niet optimaal. Bedenk dat ik f/8 heb gebruikt in de test hierboven, dat scheelt 3 stops (8 keer!) t.o.v. de f/2.8 van de primelens en die is op die waarde wél optisch goed. En op f/11 scheelt het 4 stops, dat is 16 keer. Dat wil zeggen 1/100e seconde sluitertijd ipv 1/1600, of iso3200 ipv iso200. Als fotograaf loop je dus vroeg of laat tegen deze grenzen aan.

Sinds ik de primelens gebruik zijn er maar heel weinig situaties geweest waarbij ik de zoomlens ook had kunnen gebruiken. In verreweg het grootste gedeelte van de gevallen gebruik ik de teleconverter waardoor het een 600 mm lens wordt. In de andere gevallen is er zo weinig licht geweest dat ik de zoomlens absoluut niet meer had kunnen gebruiken.

Afrikaanse Zeearend in attack mode.

Genomen met de primelens, zonder teleconverter. 1/3000e seconde op f/3.3, ISO400. 

Op 1/4e van de lichtsterkte had ik met de zoomlens hier een sluitertijd van 1/750e seconde bereikt waarmee de foto bewogen was geweest. Of 1/1500e, maar dan op ISO800 en dan had er meer ruis ingezeten en nog steeds een beetje beweging. Zelfs met het vele licht in Afrika was dit minder goed geworden met de zoomlens.

Afrikaanse Reuzenijsvogel

Foto gemaakt met de 70-300 zoomlens.
Instellingen: f/7.1, 1/640e seconde, ISO200.

Achteraf had ik beter ISO400 kunnen kiezen, maakt niet zo veel uit in ruis, en diafragma f/5.6. Sluitertijd had best naar 1/2000e seconde toegekund, ook met deze lens, en dan was de opname niet bewogen geweest.

Met de primelens had het echter altijd beter gekund! Óf op 1/2000e bij ISO400 met de 2x teleconverter ertussen voor veel meer detail, óf op 1/2000e bij ISO200 en f/4. Op dat diafragma is de lens nog scherper dan op f/2.8.


Het zal duidelijk zijn: ik heb een vreemde test uitgevoerd van 2 lenzen die nauwelijks vergelijkbaar zijn. Het zal opnieuw moeten, maar dan moet het realistisch. Dus de primelens op f/2.8 ISO400 en de zoomlens op f/5.6 ISO1600. Dan is de sluitertijd gelijk en niet het diafragma en dat is wel zo eerlijk. Hét verschil tussen de 2 lenzen zit immers in de snelheid en die komt 1:1 van het diafragma.
De uitkomst van een dergelijke test laat zich natuurlijk raden. Maar voor de lol zal ik dit nog een keer doen.

Tenslotte: in het analoge tijdperk waren primelenzen heel gewoon. Vaak met een lichtsterkte van f/2.8, of zelfs nog beter. 50 jaar geleden kochten mijn ouders al een Agfa met f/2.8 45mm objectief. De wens van de consument om zoomlenzen te willen hebben vertaalt zich dus vanzelf in allerhande problemen, of in waanzinnig dure objectieven om dat probleem weer op te lossen. Aan de andere kant: een 50 mm f/1.4 kost ongeveer 200 Euro. Het is niet moeilijk en daarmee niet duur om zo'n lens te maken. Een kwalitatief goede zoomlens is veel moeilijker en daarom veel duurder.
Een f/1.4 is 4 keer zo lichtgevoelig als een f/2.8 objectief! (2 stops => 2*2=4). Lichtgevoelige telelenzen zijn helaas erg complex en daarmee erg duur. Lichtgevoelige telezoomlenzen, zoals de 200-400 mm f/4 van Nikon geldt hetzelfde voor.

Bedankt weer voor het lezen.

Robert van Brug