Is een statief wel nodig?

Toen midden negentiende eeuw de eerste foto's gemaakt werden, duurde de belichting vaak uren. Dit werd honderd jaar geleden minuten. Er is een reden waarom onze (over)grootouders zo wazig op die sepia portretten staan: ze moesten vele minuten stil zitten, eigenlijk zijn die opnames dus allemaal bewogen, bovendien was de apparatuur gewoon niet zo scherp als tegenwoordig. De laatste jaren van de analoge fotografie was het natuurlijk al veel beter geworden, maar pas sinds de digitale camera's is een statief minder nodig. Gelukkig maar, want het zijn ondingen om mee te nemen!

Ansel Adams aan het werk

Deze grootheid uit de fotografiehistorie, de grondlegger van de landschapfotografie, had echt een statief nodig. Met een kolossale camera (platen van 4 x 5 inch of groter, nog eens wat anders dan 24 x 36 mm) en dan werken op diafragma f/64 om alles van voor tot achter scherp te krijgen. Aan zijn uniek verbouwde auto te zien had hij de apparatuur ook perfect voor elkaar.

Waarom zijn statieven tegenwoordig niet meer nodig?

1. De enorme verbetering in ruisprestatie van de laatste generatie camera's. ISO 800 is eigenlijk nooit een probleem. 1600 Met een beetje bewerking achteraf ook niet. En dat is op mijn cropcamera van een paar jaar geleden. De nieuwste generatie (vooral full frame) kan bij 6400 nog prima opnames maken. 
2. De lenzen zijn tegenwoordig veel scherper bij het maximale diafragma. Een f/2.8 lens kan ook op die maximale waarde gebruikt worden, waar er vroeger al snel 2 stops verloren ging om wat scherpte te krijgen, het zogenaamde diafragmeren. 
3. Bewegingsonscherpte bij wat langere sluitertijden wordt behoorlijk effectief getackeld door de  desbetreffende VR (Nikon) en IS (Canon) en soortgelijke systemen van andere merken. 3, 4 of zelfs 5 stops langere sluitertijden worden hiermee uit de hand mogelijk. 
4. Display achterop de camera maakt duidelijk of een opname gelukt is. Dit faciliteert een andere vorm van fotograferen dan met film mogelijk was, nl. schiet er maar een paar en dan is er wel 1 goed.

Toch zijn er mensen die zweren bij het gebruik van een statief. In een aantal gevallen terecht:

1. Natuurfotografen met grote, lange en vooral zware telelenzen. Na een tijdje is de apparatuur vanuit de hand niet meer stil te houden doordat de spieren verzuurd raken. Deze vorm van fotografie is echt sport. Een statief ondersteunt dan vooral het gewicht van de apparatuur. Maar daarvoor is er een alternatief: de monopod oftewel het eenpootstatief. Daarmee neemt de flexibiliteit ook nog eens enorm toe.
2. Bij lange sluitertijden, zoals nachtfotografie, of bepaalde vormen van meer creatieve fotografie (zoals werken met hele donkere filters, zoals de 'big stopper'.)
3. Fotografen die zonder VR/IS lenzen werken onder lastige lichtomstandigheden.
4. Fotografen die met een middenformaat camara (Hasselblad, Mamiya) werken. Deze hebben door de enorme sensor zeer beperkte scherptediepte en geen VR/IS.
5. Panoramashots worden het beste vanaf een statief gemaakt. Als het statief netjes horizontaal is neergezet treedt er geen snijverlies op bij het samenvoegen van de beelden. Bovendien kan heel nauwkeurig de overlap worden bepaald.

Uiteindelijk komt het neer op persoonlijke voorkeur, maar een statief is geen noodzaak bij de meeste vormen van fotografie.