Lenskalibratie

Lukt het niet goed om scherpe foto's te krijgen? Vooral bij grote diafragma's (laag f-getal) is het moeilijk? Staat net voor of achter het onderwerp waarop scherp is gesteld wél scherp op de foto? Dan is het mogelijk dat u last heeft van front- of backfocus.

Camera- en lensfabrikanten hanteren normen waarbinnen de autofocus moet opereren, maar het is mogelijk dat een lens niet meer scherp is. Of een combinatie van lens en camera.

Als er een vermoeden is dat er iets aan de hand zou kunnen zijn, dan is het de moeite waard dit te controleren. Dit kan aan de hand van een daarvoor ontwikkelde kaart. Standaard hulpmiddel is de Lenscal van Spyder:

Lenscal van Spyder

Dit is een perfect hulpmiddel. Het kan ook op een statief gemonteerd worden voor maximale vrijheid en het heeft een ingebouwde waterpas. Nadeel: hij kost rond de 60 Euro. Persoonlijk vind ik dat prijzig voor iets dat maar heel sporadisch gebruikt zal worden.

Er zijn andere opties. Kijkend naar de Lenscal is het feitelijk een simpel dingetje: een horizontaal vlak met grote contrasten (de zwarte en witte partijen) waarop de autofocus van de camera goed kan scherpstellen en een schaalverdeling die schuin geplaatst kan worden.

Ik gebruik die van Bas Breetveld van www.fotosloep.nl. Een A4-tje. Printen, plakken, snijden, vouwen en klaar voor gebruik.

Auto focus test chart van Bas Breetveld, klaar voor gebruik.

Handleiding:

1. Print de testkaart en lijm hem op een stuk karton.
2. Het middelste vlak moet uitgesneden worden zodat het overeind kan staan zoals op de foto
3. Leg de testkaart schuin neer, zie foto. Hoe schuin precies is niet interessant. 
4. Heel belangrijk: het middelste vlak moet rechtop staan
5. Plaats de camera met te testen lens recht voor het kleine vlakje
6. Afstand camera tot het vlak is op internetfora reden tot discussie. Wat het meest genoemd wordt is 'de afstand waarop je de lens bij voorkeur gebruikt'. Anderen zweren bij 5-10 keer de brandpuntsafstand (bij 50 mm wordt dat tussen 25 en 50 cm). Gebruik in ieder geval niet de minimale scherpstelafstand, dat gaat niet goed. 
7. In geval van zoomlenzen dient de maximale brandpuntafstand gebruikt te worden bij calibratie.
8. Zet camera met lens op een statief (of iets anders stevigs)
9. Stel het grootste diafragma in (kleinste f-getal)
10. Selecteer met het middelste scherpstelpunt (die is over het algemeen het beste) het vlakje
11. Laat de camera scherpstellen 
12. Druk vervolgens af, liefst m.b.v. afstandbediening of zelfontspanner.
13. Bekijk de resultaten. Kan in principe al achterop de camera. Voor de echte fijnafstemming is het handig de camera aan een computer te hangen zodat de foto's in het groot bekeken kunnen worden.
14. Licht de focus teveel naar voren? stel dan een plus-correctie in. Teveel naar achteren? Een min-correctie is op zijn plaats. De focus zou op de nullijn moeten liggen, met 1/3e voor de nul en 2/3e achter de nul. 

En nu maar testen.

Links voor en rechts na calibratie.

24-85 mm zoomlens op 85mm

De linkerhelft heeft een scherptedieptegebied van -2 (de 2 onder/voor de nul) tot +veel (tot het einde v/d kaart is scherp). Dit bekeken op de meest grove schaalverdeling. Dus sterk backfocus. Corrigeren in het cameramenu (zie handleiding). Het heet fijnafstelling, dus het gaat heel precies. Een correctie van 1 doet bijna niets. Begin maar met 10 (20 is maximaal) en kijk wat er gebeurd. Naarmate het scherptedieptegebied beter komt te liggen kan de de fijnere schaalverdeling gebruikt worden.
Na wat proberen kwam ik uit op een correctie van -10. Het scherptedieptegebied ligt nu een stuk beter, ongeveer van -4 tot +8.

Aanvullende opmerkingen:

• Dit dient met alle combinaties van lenzen/camera's te gebeuren. In het geval van twee dezelfde lenzen moeten zij allebei gekalibreerd worden. 
• In het geval van twee camera's moeten de lenzen op beide camera's gekalibreerd worden. 
• Teleconverters zijn weer een apart hoofdstuk: iedere lens die wel eens in combinatie met een teleconverter gebruikt wordt is ook een separate kalibratie.
• De instellingen worden in het geheugen van de camera opgeslagen, zodat de volgende keer de camera weet wat hij moet doen bij een bepaalde lens.
• In principe hoeft dit maar eenmalig te gebeuren en daarna werkt die camera goed met die lenzen samen. Maar in het gebruik kan er toch wat verschuiven in het AF-mechanisme wat het nodig maakt dit periodiek (1 x per jaar) te herhalen. Bij harde klappen is dit eerder het geval. Bij twijfel over de scherpte: opnieuw kalibreren.
• De firma Chipclean is een bekende partij in Nederland die dit tegen betaling graag voor u uitvoert. Zij hebben hier zeer ruime ervaring mee en kunnen u de zorg uit handen nemen. Kosten bedragen 10 euro per combinatie van lens en camera.
• Als deze mogelijkheid in het menu ontbreekt, dan is het mogelijk de lens door de fabrikant opnieuw te laten kalibreren. De betere spiegelreflexcamera's kunnen dit allemaal. Mijn Nikon D90 niet bijvoorbeeld, een D300(s) kan het wel. Check de handleiding of het menu van uw camera.
• Indien er een serieus probleem is en fijnafstelling levert niet het gewenste resultaat, dan is er iets mis met het objectief. In dat geval moet de fabrikant/importeur/repairshop het probleem oplossen. Dit kan een kostbare zaak zijn als het niet onder garantie kan plaatsvinden. 

Het is misschien een wat technisch verhaal, maar ik ben er een keer voor gaan zitten om mijn lenzen te kalibreren en ik was verbaasd over de resultaten. Slechts in 1 geval heb ik geen correctie uitgevoerd. En het kost niet heel veel tijd.

Het loont echt de moeite. Investeren in kennis en kunde en goede en dure apparatuur is niet voldoende. Topklasse apparatuur is nog geen garantie voor gestoken scherpe opnamen, kalibratie is nodig.

Bedankt voor het lezen, hopelijk helpt dit om nog scherpere beelden te maken!

Robert van Brug