maandag 30 april 2012

Fotobewerking

Als een productnaam een soortnaam wordt zoals bijvoorbeeld Luxaflex (horizontale lamellen) dan is dat een teken van succes. Denk ook aan Senseo in plaats van koffiepads.
Maar als het een werkwoord wordt, dan is het nog beter! Dat is aan de hand met Photoshop. Photoshop is feitelijk een product van Adobe waarmee foto's bewerkt kunnen worden. Als werkwoord (photoshoppen, zonder hoofdletter) betekent het het aanpassen van een foto. Er zijn verscheidene producten van verschillende leveranciers op de markt die min of meer hetzelfde bieden, maar Photoshop is het oerproduct. Het is er al lang, het is enorm uitgebreid, het is kostbaar en je kunt er ongelooflijke dingen mee doen.

Photoshop is buiten de fotografiewereld vooral bekend van de fotomodellen die gephotoshopt zijn, met een 't'. Een perfect egale huid, een twinkeling in de ogen, grote ogen, dito borsten, platte buik en zo nog een paar zaken waar menig tienermeisje aan onderdoor gaat. Dit artikel gaat niet om het veranderen van de werkelijkheid (of toch?) maar om het verfraaien van een foto.

Omdat ik mijn foto's schiet in RAW en niet in JPEG ben ik verplicht om de foto's verder te ontwikkelen voordat ik er iets me kan. Een JPEG-opname wordt door de camera al bewerkt, maar volgens een standaard recept (beetje meer contrast, iets verscherpen, nog wat dingetjes en klaar). Veel onwetenden claimen dan ook niets aan een foto gedaan te hebben. Dat klopt, dat heeft de camera al voor jou gedaan.
Een RAW-bestand is wat er echt voor je lens kwam en dit kun je nog helemaal ontwikkelen in de door jou gewenste richting. En als je dan toch bezig bent, kun je net zo goed een paar verbeteringen doorvoeren.

Een voorbeeld:
Een Afrikaanse Reuzenijsvogel, onbewerkte foto. 

Bovenstaande soort heb ik voor het eerst fatsoenlijk kunnen vastleggen vanuit een boot op de Luangwa rivier in Zambia. Hij zat in keihard zonlicht aan het eind van de ochtend, tussen een heleboel takken in. Er bleek een doorkijkje mogelijk waarbij deze vogel niet achter een tak zat en dit is het resultaat. Na een paar opnamen was de vogel gevlogen en dit bleek de beste opname te zijn. Ik was blij dat ik de vogel gezien had en nog wel redelijk dichtbij (12 meter) en er was een geslaagde registratie van het beest, maar is dit ook mooi?

Nou, als ik heel eerlijk ben, het gaat. Hij is niet bewogen, scherp, redelijk belicht, de vogel staat er helemaal op, er zijn geen storende takken die er nog voorlangs lopen, het oog is open en goed zichtbaar: tot zover klopt het allemaal.
Maar het licht is knetterhard. Er loopt een schaduw deels over zijn lijf. De tak waar hij op zit is enorm overbelicht. De achtergrond is rommelig door alle takken die daar zichtbaar zijn. 

Ik heb een aantal stappen in het bewerkingsproces geautomatiseerd in Adobe Bridge (de zogenaamde Adobe RAW converter of ARC). Deze zijn:
  • Lenscorrectie. Iedere lens vertekent het beeld en dit is eenvoudig weer recht te trekken achteraf.
  • Cameraprofiel. Op de camera kun je aangeven of je een portret, landschap, levendig (vivid), standaard of neutraal cameraprofiel wilt. De camera houdt hier rekening mee en het resulteert in andere kleuren en contrast. Zeer belangrijke functie en vaak vergeten. Als je in RAW fotografeert is deze ook nog achteraf in te stellen, net als de witbalans. Dat gebruik ik dus. Vaak neem ik het standaard profiel, maar voor foto's uit Afrika het neutrale profiel. Een kwestie van smaak vooral.
  • Contrast verhogen naar +40
  • Clarity verhogen naar +20
  • Vibrance [levendigheid] verhogen naar +20
  • Sharpening [verscherping] verhogen naar 55
  • Radius [straal] verhogen naar 1,5
Dan kijk ik of het naar mijn zin is, soms verander ik nog iets. De verscherping kan bijvoorbeeld teveel van het goede zijn (controleer op 100% grootte) of het kan juist nog wel wat meer gebruiken. Daarna ga ik handmatig zaken aanpassen, in deze volgorde:
  • De witbalans is het eerste waar ik naar kijk. De camera staat op Auto Witbalans en doet het vaak goed, maar niet altijd. Dit kan een rare kleurzweem opleveren in het beeld. Ook hele witte (bijvoorbeeld in de sneeuw) of zwarte onderwerpen (in de schaduw) gaan nog wel eens fout. Altijd controleren. Vaak gebruik ik hier de auto-functie om te kijken wat Adobe ervan zou maken. Bijna even vaak vind ik dat teveel van het goede en kom ik ergens halverwege uit.
  • De belichting [exposure]. Kijkend naar het histogram bekijk ik of een opname goed belicht is. Het kan zijn dat er een behoorlijke piek rechts in het histogram zit terwijl aan de linkerzijde niets zit. Dan is er waarschijnlijk overbelicht en mogelijk wordt de foto er beter van door deze in zijn geheel donkerder te maken. Lichter maken doe ik niet hier omdat dit ruis veroorzaakt, of het moet niet anders kunnen.
  • De recovery slider, oftewel de herstelfunctie. Als er overbelichte delen rood oplichten en het is niet uitgebeten wit, dan is het hiermee mogelijk dat te herstellen.
  • Fill light, het opvullicht. Doet hetzelfde als de herstelfunctie, alleen voor te donkere gebieden, die blauw aangegeven zijn. Rode en blauwe vlakken, zeker in het hoofdonderwerp v/d foto moet voorkomen worden. Als de achtergrond niet goed is is dat niet zo erg.
  • Vervolgens de ruisonderdrukking. Tot voor kort gebruikte ik eigenlijk altijd ruisonderdrukking maar daar ben ik mee opgehouden. Ruisonderdrukking en verscherping staan haaks op elkaar. De foto moet verscherpt worden en ruisonderdrukking werkt averechts, dus ik gebruik het nu alleen als er over de hele foto veel ruis zichtbaar is. Vaak bij ISO 1600 of meer. En dan zo min mogelijk, bijvoorbeeld Luminance 20 en Luminance Detail 30. 
En dan ben ik klaar. In Adobe Bridge. Ik klik nu op de knop "Open Image" en nu pas open ik Photoshop. Tot nu toe heb ik de foto niet wezenlijk gewijzigd. Het enige dat er is gebeurd is dat het er beter uit komt te zien.

In Photoshop is alles mogelijk. Ik kan hier niet ingaan op alle mogelijkheden, er zijn al bibliotheken volgeschreven over de mogelijkheden. Ik zal een paar vaak door mij gebruikte functies er hier uitlichten.
  • Bijna altijd snijd ik wat weg. Wat levert een sterke compositie op? Staat er een storend element in beeld? Wil je het hoofdonderwerp groter in beeld brengen? Snijden tot er overblijft wat je wilt hebben. Dit heet ook croppen, niet te verwarren met de crop factor van de sensor. Ik probeer minstens 25% van het oorspronkelijke beeld over te houden, maar hoe meer hoe liever. Bij deze stap hoort ook het rechtzetten van de foto. Als duidelijk is dat een foto niet rechtstaat corrigeer dat dan hier.
  • Levels adjustment layer. Hiermee wordt het histogram verdeeld over het hele spectrum. Wit- en zwartpunten worden gezocht. Hierdoor kan de foto er dramatisch beter uit gaan zien, vooral als er niet veel dynamiek in de foto zat dan wordt het hierdoor veel sprekender.
  • Lichte en donkere partijen (highlights and shadows) aanpassen. Een foto kan een deel in de schaduw hebben en een deel in de volle zon. Dat is erg lastig voor een camera, maar achteraf kan het donkere deel wat lichter gemaakt worden en het lichte deel juist wat donkerder zodat het allebei goed zichtbaar wordt.
  • Als laatste stap: verkleinen. Voor publicatie op websites als Flickr en Birdpix (zie links in de header van dit blog) gebruik ik verkleinde foto's. Een bestand van 5 tot 6 MB uploaden zou lang duren maar er zijn meer redenen. Een is bescherming. De verkleinde foto kan door mensen van internet worden geplukt en gebruikt zonder mij als rechthebbende daarvoor te compenseren. Maar de originele, niet verkleinde foto, bevat altijd meer detail. Voor drukwerk is zo'n kleine foto onvoldoende. Foto's verkleinen heeft nog een paar plezierige bijwerkingen, nl. de hoeveelheid ruis vermindert en de scherpte neemt toe door naverscherping.
Ook dit zijn allemaal globale aanpassingen, op de hele foto, zonder de foto echt te wijzigen. Voor het opslaan komen dan de kleine aanpassingen, waarbij het helemaal van de foto afhangt wat er nodig is:
  • Wegpoetsen van storende elementen. Een takje op de achtergrond dat afleidt bijvoorbeeld. Als ik mensen fotografeer en iemand heeft een pukkel dan haal ik die weg. Maar moedervlekken laat ik zitten. 
  • Tanden maak ik vaak witter dan ze zijn.
  • Ogen verscherp ik vaak apart. Mensen kijken altijd eerst naar de ogen en daar moet de foto dan ook het scherpst zijn. Als ogen in de schaduw zitten dan maak ik ze vaak een beetje lichter.
  • Lokale verscherping. Bij vogels breng ik vaak de vogel onder in een aparte laag en verscherp die extra. 
  • De rest van de foto ontruis ik extra.
Al deze zaken zijn sterk afhankelijk van de foto in kwestie en wat ik voor ogen heb. En van mijn persoonlijke smaak. Door deze zaken verandert de foto wel degelijk: het is niet meer de foto die ik gemaakt heb.

En hoe ziet het er dan uit?
Dit was een eerste poging. Het geautomatiseerde deel gedaan, uitsnede gemaakt, paar kleine aanpassingen en klaar. Paar minuutjes werk. Maar de foto oogt nog erg hard. En die tak op de achtergrond die vlak voor die snavel zit is ook niet mooi. En de schaduwband over het lijf zorgt voor donkere en lichtere partijen. Geen slechte foto, maar kan beter. Overigens goed genoeg voor plaatsing op Birdpix. Maar er kwam niet veel feedback op.

Poging twee:
Deze opname heeft meer balans tussen de lichte en donkere partijen. Veel storende elementen op de achtergrond zijn op magische wijze verdwenen. En door wat te spelen met kleurbalans (color balance) is de foto zachter geworden. Het oog extra verscherpt. De tak waarop hij zit een stuk donkerder gemaakt. Dit kostte een half uur extra, vooral voor het veranderen van de achtergrond. Fotobewerking kan veel meer tijd kosten dan het maken van de foto. Dit is de voornaamste reden dat alleen foto's die het waard zijn zo uitgebreid worden aangepakt.

De foto is weliswaar vrij sterk gewijzigd door mijn toedoen, maar de vogel staat er alleen maar meer op zoals ik hem graag zou hebben vastgelegd. Ik heb geen visje in zijn snavel gephotoshopt. Of er nog een tweede vogel bijgekloond. En die takken op de achtergrond voegden toch al niets toe, ze leidden alleen maar af, dus weg ermee.

Een half uur werk voor 1 foto is een boel tijd. Is het nu een perfecte opname? Nee, zeker niet, maar ik vind dat hij wel beter is geworden, ik heb er nu uitgehaald wat erin zit. Als bij het maken van de opname alles klopt hoeft dit ook allemaal niet. Mijn beste foto's zit maar een paar minuten bewerking in. Maar zoals in de situatie hierboven, je bent een keer op een exotische bestemming, je ziet iets aparts, dan wil je dat zo goed mogelijk maken. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor trouwreportages, sportwedstrijden, enzovoort. Je kunt moeilijk aan een speler vragen het winnende doelpunt over te spelen omdat jij de witbalans niet goed had staan.

Iedereen moet zelf weten wat hij of zij doet met fotobewerking. Ik wilde hier graag een keer laten zien wat ik ermee doe en waar voor mij de grenzen liggen. Ik hoop dat het een duidelijk verhaal is. Als iemand er vragen over heeft dan stuur me maar een berichtje of laat een reactie achter.

Tot een volgende keer,

Robert van Brug

2 opmerkingen: