Glow 2017

Glow 2017

als ik dit artikel schrijf is Glow dit jaar alweer over de helft.
De laatste jaren is Glow een steeds groter succes geworden: de bezoekersaantallen lopen inmiddels in de honderdduizenden. Fijn dat zoveel mensen nu van dit lichtspektakel kunnen genieten, maar tegelijk zorgt dit voor een paar nadelen:

• Nu het zo druk is geworden is het bijna onmogelijk om nog vanaf statief te werken. Waar dit in de eerste paar jaren goed te doen was is het inmiddels op veel plekken veel te druk en zelfs ronduit gevaarlijk om in het donker een statief te plaatsen. Gevaarlijk voor de overige bezoekers, maar ook voor de kwetsbare apparatuur op het statief.
• Glow heeft al jaren een paar grote projecten, de eyecatchers waarvan men onder de indruk is en waar nog lang over nagepraat wordt. Maar een deel van de charme zit in de vele kleinere projecten. Op een enkel woonhuis, of in een smalle steeg of een etalage werden vaak verrassende projecten getoond. Ik zeg werden, want deze kleine projecten zijn voor dit grote publiek niet meer geschikt. 
• Zeker de grote projecten zijn de laatste jaren dynamische projecties, d.w.z. dat er beweging in zit. Vaak is het een multimediale beleving, waarmee met beeld én geluid in korte tijd iets gepresenteerd wordt. Voor fotografie is dit niet geschikt. Allereerst omdat in een foto het bijbehorende geluid ontbreekt, maar ook omdat door de beweging niet met een lange sluitertijd gewerkt kan worden.

De vraag lijkt gerechtvaardigd of Glow nog wel interessant is vanuit een fotografisch perspectief.

Wat mij betreft is het antwoord een volmondig JA.

Voorop staat dat de beleving steeds beter wordt door de voortschrijdende techniek, maar zeker ook door de ontwikkeling van de kunstenaars. Dit maakt het de moeite om eenmaal per jaar hiervan te genieten.  Er is dan nog geen foto gemaakt, maar zonder fototoestel is het ook mooi.

De technische ontwikkeling van de camera's maakt het echter mogelijk om op vrij hoge ISO-waarden nog behoorlijk ruisarme foto's te maken. ISO 1600 en 3200 kunnen inmiddels op veel camera's gebruikt worden zonder dat hierdoor de foto direct verpest is. Als dan van een relatief lichtsterk objectief gebruik gemaakt wordt dan is de resulterende sluitertijd acceptabel. Zeker als er een vorm van vibration reduction (VR bij Nikon, IS bij Canon) gebruikt wordt. Statieven zijn dus niet langer per se nodig.

De dynamische projecties zijn in een aantal gevallen wel degelijk de moeite van het fotograferen waard. Door het fotograferen vanuit de hand is de sluitertijd al redelijk kort, waardoor een snapshot uit de presentatie gemaakt kan worden. Een kwestie van timing of dit er goed uitziet.

Maar genoeg gefilosofeerd, de foto's:

(alle foto's gemaakt met Nikon D600 i.c.m. Nikon 16-35mm f/4, uit de hand, op f/4, vibratiereductie aan)

Blob the Bulb
Nieuwe Emmasingel, nabij Lichttoren en Admirant
Manueel, ISO 1600, f/4, 1/20e sec. 

Een overzichtsfoto die duidelijk maakt hoe de projectie in het stadsaanzicht van Eindhoven eruit ziet. En ook maakt dit duidelijk hoe druk het was. De foto's zijn gemaakt op de eerste dag van Glow, bij prima weer. Dit was achteraf misschien niet heel handig omdat het de drukste dag is.

Het was hier zó druk dat we even gewacht hebben en na het einde van de voorstelling een betere plek hebben kunnen uitzoeken, meer centraal.

Manueel, ISO 1600, f/4, 1/30e sec

De tijd tussen de voorstellingen werd goed benut. Als inwoner van Eindhoven en ex-Philips medewerker vond ik de oude Philipsreclames wel een leuk beeld. 6 seconden later begon de show, waar ik een aantal beelden uit heb gekozen:

En zo leeft 'meneer Frits' dan toch voort, in een peertje geprojecteerd voor de Lichttoren in de Lichtstad.

Een klein stukje verder in de Expeditiestraat achter de bioscoop Vue, een vrij simpel idee met maximaal effect: een steegje met rook, lage bastonen en felle spots. Al lopende geprobeerd toch een foto te maken en dat lukte nog redelijk:

Manueel, ISO 1600, f/4, 1/25e sec
Glowing
Expeditiestraat

Op het Stadhuisplein bevindt zich vaak een van de hoogtepunten van Glow. Dit jaar wat het een overdaad aan schijnwerpers die op rustige muziek een ballet van licht uitvoerden. Vorig jaar was dit achter de Witte Dame hét hoogtepunt. Dit jaar heette het dan ook 'Step into the Light 2.0'. Het was echter zó groot en over al om je heen dat het nauwelijks vast te leggen was. Een 360-graden videocamera had hier goed van pas gekomen. Dan maar geen foto en gewoon genieten.

En zo waren en meer zaken waar ik geen foto's heb gemaakt. Waar ik dat zeker wel heb gedaan was bij de Catherinakerk, waar voor het eerst in jaren weer eens een statische projectie werd toegepast. Fijn voor de fotografen, maar nu had ik geen statief bij me. 

'Windows'
Catherinakerk
Manueel, ISO 1600, f/4, 1/15e sec

Zelfs met 1/15e seconde gaat het uit de hand nog goed. De 4 stops VR levert een virtueel 16-voudig snellere sluitertijd op, dus 1/250e seconde, wat bij een groethoeklens goed uit de hand te  doen is.

De uitdaging zat er hier meer in om dit zeer hoge onderwerp helemaal in beeld te krijgen.

Catherinakerk
recht van voren

Recht van voren lijkt de kerk achterover te vallen. Dit moet normaal gesproken vermeden worden, zeker bij architectuurfotografie, maar het is wel een natuurlijke perspectiefvertekening: iemand die hier staat en omhoog kijkt denkt zelf achterover te vallen en ziet ook het bovenstaande beeld.

Catherinakerk
met perspectiefcorrectie

Indien perspectiefcorrectie in Photoshop wordt toegepast past de kerk niet meer in beeld. Bovendien ziet dit er onnatuurlijk uit. 

'Story of Light'
Villa De Laak, Parklaan
Manueel, ISO 1600, f/4, 1/15e sec

Op 'De Laak', voorheen de woning van Anton Philips, was een fraaie lichtshow te zien. De tijd tussen de shows was veel te lang waardoor het daar een opstopping ontstond.

Deze dynamische projectie leverde veel beelden op. Uiteindelijk heb ik deze daaruit gepikt, maar in dit geval was een video, met geluid, een betere optie geweest.

Conclusie: Glow leeft nog volop. Het is een van de leukste zaken om te bezoeken en het is nog gratis ook, op een paar sideshows na. Ik ga volgend jaar zeker weer en ik zal ook weer proberen er leuke foto's van te maken.

Geniet van Glow en bedankt weer voor het lezen.

Robert van Brug

Beeldstabilisatie: nuttig of onzin?

In een vorig artikel had ik het al over het bevriezen van beweging. Korte herhaling, er waren vier soorten beweging:

1. de trilling van je hand. En je hand trilt altijd al is het maar door je eigen hartslag. Dit is een van de redenen om foto's vanaf een statief te nemen, dat is veel stabieler.
2. de beweging van het object waar je je op/in bevindt, bijvoorbeeld een rijdende auto of trein.
3. het object zelf beweegt. Een vogel die naar je toe vliegt heeft een voorwaartse snelheid, dat is ook beweging, en wel met 50-80 km/u. Een formule 1 auto kan 300 km/u halen net als een slechtvalk in duikvlucht, een straaljager ruim 1000 km/u.
4. Beweging in het object zelf: in het vorige voorbeeld zou dat het klappen van de vleugels zijn. Deze beweging gaat nog veel sneller dan de vorige en is dus moeilijker te bevriezen. 

Vorige keer ben ik ingegaan op nummers 3 en 4 in het artikel over sluitertijd. Nu gaan we het hebben over nummers 1 en 2: beeldstabilisatie.

Eerst de term beeldstabilisatie. Nikon noemt het Vibration Reduction (VR). Canon heeft het over IS: Image Stabilisation. Sony noemt het Super Steady Shot en Panasonic over Optical Image Stabilizer of OIS. Het komt allemaal op hetzelfde neer. Maar wat is het, wat doet het en wat doet het niet?

De beeldstabilisatie in moderne apparatuur vermindert het effect van de trilling van de apparatuur zelf. Het heeft helemaal niets te maken met beweging van je onderwerp! Over het algemeen is het een extra optisch element in de lens (soms in de camera zelf) die de trilling probeert te compenseren die het waarneemt.

In een van mijn eerste artikelen over diafragma en sluitertijd leg ik uit dat de minimale sluitertijd 1 gedeeld door de brandpuntsafstand moet zijn. Dus met een 50 mm lens 1/50e seconde, met een 500 mm lens 1/500e. Dat klopt ook, maar het is niet het hele verhaal.
Er moet namelijk nog gecorrigeerd worden voor de crop factor. Met mijn camera met een crop factor van 1,5 en een 300 mm lens moet ik dus minimaal 1/450 halen. Dat zit niet op de camera, het wordt 1/500.
Ik gebruik ook nog vaak een 2x Teleconverter en ook daar moet rekening mee gehouden worden. Het wordt nu 1/(300*1,5*2)= 1/900e seconde. Afgerond 1/1000e seconde. En dat is erg kort! Vroeger was dit vaak de kortste sluitertijd die op een camera zat, en dat alleen maar om de trilling van het toestel tegen te gaan.

Maar stel nu dat ik met deze apparatuur iets wil vastleggen wat niet of nauwelijks beweegt. Voor wat betreft de bewegingsonscherpte van het onderwerp zou misschien 1/60e seconde prima zijn, maar met deze lange lens erop kom ik op 1/1000e. En met een kortere lens komt het onderwerp niet zo groot in beeld. Als er genoeg licht is om de opname bij 1/1000e seconde te maken dan doe je dat gewoon, maar als dat er nou niet is? Als het schemert bijvoorbeeld, wat dan? Dan komt beeldstabilisatie om de hoek kijken.

De fabrikanten claimen 2 tot 4 stops langere sluitertijden door beeldstabilisatie. Dat betekent 2² tot 2⁴ langere sluitertijden, dat wil zeggen 4 tot 16 keer zo langzaam. Terug naar het voorbeeld en uitgaande van 4 stops: 900/16=56, dus het wordt 1/60e seconde. En misschien is daarvoor wél genoeg licht.

Natuurlijk kun je in bovenstaande geval zonder beeldstabilisatie de ISO-waarde verhogen. Maar die moet dan wel 16 keer zo hoog worden. Bijvoorbeeld van ISO 200 naar ISO 3200. Dat levert bakken met ruis op, ook op de high-end camera's.
Andere optie is een statief, dat reduceert immers de trilling van de apparatuur. En inderdaad is dat in veel gevallen verstandig om te gebruiken, maar soms kan het gewoon niet of je hebt het statief weer eens niet bij je. Dan blijft beeldstabilisatie als redmiddel over.

Verreaux' Oehoe, foto gemaakt in Malawi. Dit prachtbeest zat verscholen tussen de bladeren, onmogelijk geplaatst in een heel donker deel van de boom met een superlichte achtergrond v/h licht dat door de bladeren valt.

300 mm f/2.8 lens. 1,5 crop factor. 1,4x teleconverter, wordt: 1/630e => 1/640e seconde. Dat was niet mogelijk ivm het weinige licht. Gelukkig is er beeldstabilisatie! Dan wordt het 1/16e deel is 1/40e seconde. Opname gemaakt op 1/50e seconde, uit de hand! Gelukkig zitten uilen extreem stil, dus voor bewegingsonscherpte hoefde ik niet bang te zijn.
ISO 200 ingesteld om ruis te minimaliseren.
Opname gemaakt in A-stand, diafragma f/5,6, zwaar overbelicht (+2,33) om te compenseren voor de lichte lucht in de achtergrond.




Ik durf wel te beweren dat bovenstaande foto zonder deze feature mislukt zou zijn, hier voegt het absoluut iets toe.

Conclusie 1: als door de lengte van het objectief je gedwongen wordt tot snelle sluitertijden terwijl het onderwerp zelf nauwelijks beweegt, dan lost beeldstabilisatie dat probleem op.

Maar wat nu als je onderwerp wél beweegt? Zoals deze jagende Velduil in Zeeland.

300 mm f/2.8 lens, zonder converter, met 1,5 crop-factor camera. 1/450e mét VR = 450/16=  28 => 1/30e seconde. Maar dan is een vliegende vogel helemaal bewogen! Zie het  vorige artikel.
Het was hier regelrechte schemering (half 6 's middags in Januari), zodat ik de ISO heb verhoogd naar 1600.
Resultaat: 1/500e seconde sluitertijd. Voldoende om de vluchtbeweging (bewegingssoort #3) van deze prachtige uil vast te leggen, maar in de vleugels (bewegingssoort #4) zit wel degelijk nog beweging. Meer kon ik niet doen. Nog hogere ISO resulteert in aanzienlijk meer ruis.
1/1000e seconde of sneller zou hier ideaal zijn geweest....

Zoals je kunt zien voegt de beeldstabilisatie hier eigenlijk niets toe. Immers: de beweging van mijn onderwerp dwingt me tot een sluitertijd (1/500e of minder) die sneller is dan de 1/450e die ik zonder beeldstabilisatie had kunnen bereiken. Toch had ik het hier aanstaan, uit gewoonte.

Sinds kort weet ik dat bij sluitertijden van 1/500e of sneller de beeldstabilisatie eigenlijk uitgeschakeld moet worden. Dit heeft te maken met het stukje techniek dat dit regelt, dat is gewoon niet snel genoeg om bij dergelijke sluitertijden nog iets toe te voegen, sterker nog, het vermindert dan de kwaliteit. Er is aangetoond dat een foto op 1/2000e seconde zonder beeldstabilisatie scherper is dan dezelfde foto met.

Nu zijn er ook objectieven in de handel met een veel kortere brandpuntsafstand met beeldstabilisatie. Bijvoorbeeld de professionele groothoekzoom van Canon 17-55 mm 2.8 (vanaf 800 euro!). Op maximaal 55 mm zou er dus 1/55 nodig zijn, plus cropfactor 1,6x =1/88e => 1/100e seconde. Daarna komt de beeldstabilisatie om de hoek kijken die dit naar beneden haalt. Maar dat hoeft toch niet? 1/100e seconde is toch een hele normale waarde? Natuurlijk kan het zijn dat je mensen bij schemering wilt vastleggen en dan helpt het absoluut, maar over het algemeen is beeldstabilisatie meer iets voor de lange lenzen.

Conclusie 2: Het nut van beeldstabilisatie neemt recht evenredig toe met de lengte van de lens

Het is ook een middel voor fabrikanten om de prijs en daarmee de marge op te schroeven. Een 70-300 mm lens van Nikon bijvoorbeeld is met en zonder beeldstabilisatie te koop. Zonder is deze verkrijgbaar voor 150 euro, met voor 300 euro. En verder zijn ze gelijk! Als je deze lens nu alleen gebruikt bij snelle sluitertijden, dan heb je er niets aan om de dure aan te schaffen. Denk hieraan.

Er zijn ook mensen die foto's maken vanaf een degelijk statief. En dan met de zelfontspanner of een afstandbediening. Wat moet je dan nog met beeldstabilisatie? Antwoord: niets. Kan het echter kwaad om dit dan aan te hebben staan? Ja dus. Blijkbaar probeert de beeldstabilisatie beweging te compenseren die er niet zijn en dat is niet goed voor het uiteindelijke resultaat.

TIP: zet de beeldstabilisatie uit bij fotograferen vanaf statief

Gebruik je echter wel een statief maar druk je handmatig de ontspanknop in, dan moet het aan staan. Gebruik je geen statief maar een monopod (eenpootstatief), dan moet het ook aan staan. Ontstaat er wat trilling door de wind of langsdenderende vrachtauto's, ook dan moet het aan staan. Pas als je zeker weet dat die trilling er niet is mag het uit.

Het hele voorgaande stuk gaat uitsluitend over spiegelreflexcamera's, maar ook de moderne compactcamera's claimen beeldstabilisatie. En waar bij spiegelreflexcamera's er beeldstabilisatie is óf niet wordt bij compactcamera's een heel scala aan marketingkreten opengetrokken om indruk te maken op de argeloze consument. Feit is echter dat momenteel alleen de duurdere compactcamera's over lens-shift techniek (Nikon kreet) beschikken, wat echt het beeld stabiliseert. Het gros van de compactcamera's echter verhoogt de ISO zodra het moeilijk wordt. En vanwege de veel kleinere sensoren vaak met rampzalig resultaat. Vaak is boven de ISO800 op deze toestellen de ruis niet meer te overzien, op de goedkopere toestellen ook hieronder al.
Er zijn nog andere gadgets zoals Nikon's Best shot selector (BSS) die automatisch 10 opnames maakt en zelf de beste kiest. Ik moet toegeven dat ik geen idee heb of het goed werkt. Mij lijkt het dat veel consumenten die een compactcamera kiezen dat onder andere doen om niet met zo'n complexe spiegelreflex aan de gang te hoeven. En dan krijg je een hele berg van dit soort verwarrende onzin. Zorg liever dat de kwaliteit hoger is en laat die onzin achterwege.

Afsluitend nog de compactcamera's met megazoom, soms tot een 600 of 800 mm lens equivalent aan toe. Dát in combinatie met de veel kleinere sensor smeekt om beeldstabilisatie. Anders heb je 36x zoom of zoiets, maar je kunt er geen fatsoenlijke foto mee maken. Dan blijft het verstandig dichterbij je onderwerp te komen en minder te zoomen, maar dat geldt altijd!

TIP: zoom niet in, ga dichterbij je onderwerp staan

Bijkomend voordeel is dat er minder lucht met allerhande vervuiling zit tussen de lens en het onderwerp, nog een reden waarom de foto beter zal worden. En als het eigenlijk  altijd wel lukt om dichterbij te komen heb je ook geen dure telelens nodig. Tjonge, ik bespaar mijn lezers vandaag veel geld.

Hopelijk heb ik hiermee wat meer duidelijkheid geschapen over het gebruik, de zin en onzin, van beeldstabilisatie.

Bedankt weer voor de aandacht!

Robert van Brug