RAW versus JPEG

Alle spiegelreflexcamera's, veel systeemcamera's en zelfs een aantal compactcamera's bieden de mogelijkheid om foto's in RAW te schieten. Ik zal behandelen wat het is, wat de voor- en nadelen zijn en met een uitgewerkt voorbeeld het grootste voordeel demonstreren.

Wat is 't?
Een digitale camera kan op verschillende manieren een geschoten beeld opslaan. Grofweg zijn er twee opties:

1. In JPEG. Op deze manier bewerkt de camera op een geavanceerde manier de foto alvast een beetje. Standaard wordt het contrast verhoogd, het beeld wordt verscherpt en nog wat meer van dit soort zaken. Vervolgens, en dat is heel belangrijk te begrijpen, wordt de foto opgeslagen met gebruikmaking van compressie. Hierbij gaat informatie verloren. Er kan gekozen worden wat de mate van compressie is. Hoe meer compressie, hoe kleiner het bestand maar des te meer informatie zal er verloren gaan. De foto krijgt .jpg als extensie.
2. In RAW. Er vindt geen enkele bewerking plaats en alles wat de camera heeft waargenomen wordt ook vastgelegd in het uiteindelijke bestand. Hierdoor is dat bestand ook groter. De foto krijgt bijvoorbeeld .nef (nikon), crw of .cr2 (canon) of .arw (Sony) als extensie. Ieder merk heeft zijn eigen formaat, .raw bestaat niet.
3. Een combinatie van beiden is ook vaak mogelijk, waarbij de camera de opname zowel in RAW, maar ook in JPEG vastlegt.

Nadelen van het RAW-formaat:

• RAW-bestanden zijn voor niet-fotografen onbruikbaar. Om iemand een opname te sturen die bruikbaar is moet de foto omgezet worden in JPEG! Dit betekent een boel meer werk dan gewoon in JPEG opnames maken. Bovendien creëert dit van iedere opname een kopie in een ander formaat, dit kan verwarring geven.
• De bestanden zijn een stuk groter, dus er past minder op het geheugenkaartje en op de harde schijf van de computer.
• Misschien wel het grootste nadeel is dat de standaardbewerkingen die een moderne digitale camera wel uitvoert op JPEG bestanden, hier achterwege blijven. Dit resulteert in een heleboel extra werk voor de fotograaf.

Kortom: onbruikbare bestanden die ook nog eens veel groter zijn en een boel extra bewerking vragen! Waarom zou je het gebruiken? Omdat er ook voordelen zijn. Eigenlijk maar 1, maar die is zeer belangrijk: 

Voordelen van RAW: 

• er gaat geen informatie verloren door compressie. Hierdoor blijft achteraf de witbalans en voor een deel de belichting goed te herstellen.
• De manier waarop kleuren worden geregistreerd is veel beter. In JPEG wordt per hoofdkleur (rood, groen en blauw) 256 (= 2⁸ = 8 bits) gradaties opgeslagen. In RAW zijn dit er 4096 (= 2¹² = 12 bits) of 16384 (= 2¹⁴ = 14 bits). De kleuren zijn hierdoor veel preciezer.

Aan de hand van een voorbeeld zal ik het op een rijtje zetten, waarbij ik me op de belichting zal concentreren.

Een meeuw met vangst, op het strand.

Deze opname heb ik zowel in JPEG als in RAW gemaakt. Dit is de onbewerkte versie voor dit voorbeeld en omdat een RAW-file onbruikbaar is om hier te laten zien, is dit de JPEG-versie.

Ik heb deze foto uitgezocht omdat hij wat overbelicht lijkt. Maar zo met dat visje in zijn snavel is het wellicht de moeite om te proberen er nog wat van te maken.

Dit is het histogram van de foto hierboven. Duidelijk te zien hoe dat rechts tegen de rand aanzit, een teken dat de foto overbelicht is. 

Dit histogram komt uit de RAW-converter van Adobe's Photoshop, maar het zit tegenwoordig praktisch op iedere camera. Controle van het histogram direct na het nemen van de foto had dan ook uitgewezen dat de opname overbelicht is. Maar inmiddels heeft de meeuw het visje doorgeslikt en er is geen herkansing.

Zelf heb ik in Photoshop de waarschuwing voor overbelichting (rood) en onderbelichting (blauw) aanstaan. Deze foto geeft duidelijk een aantal delen weer als overbelicht.

Eerst zal ik de JPEG-versie bewerken.

In Photoshop heb ik de foto vervolgens onderbelicht (een halve stop), en de recovery (NL: herstel) schuif heb ik helemaal naar 100% toegeschoven om van die rode vlekken af te komen. Als die weg zijn is de belichting namelijk goed. 

Zoals hier te zien is is de 'berg' aan de rechterkant van het histogram bijna helemaal verdwenen en wordt nu ook de linkerkant van het histogram helemaal benut.

Dit lijkt goed, maar hoe ziet de foto er inmiddels uit?

Geen rode en blauwe waarschuwingsvlakken meer dus de belichting is goed.

MAAR: er is een helemaal witte vlek onstaan op de schouder van de vogel, waar eerst veel rood te zien was. Dit is het zogenaamde 'uitgebeten wit': een puur wit vlak waar geen enkel detail, geen doortekening meer zichtbaar is.

Jammer, maar er is niets meer aan te doen. Doordat de camera er een JPEG van heeft gemaakt, zit deze informatie niet meer in de foto.

Nu een herkansing met de RAW-versie.

Hier het histogram van de RAW-versie, ná bewerking. Wat opvalt is dat ik veel minder recovery (17 in plaats van 100) nodig heb om de overbelichting (de rode vlekken) weg te krijgen. Wel is er ook hier een halve stop onderbelicht. Het histogram is aan de linkerzijde nog niet helemaal benut, maar de 'berg' aan de rechterzijde is helemaal weg.

En hoe ziet deze foto er inmiddels uit?

Vergelijk deze eens met de JPEG-versie hiervoor. Wat een enorm verschil!

Hier is geen uitgebeten wit zichtbaar. Alleen op het visje zit nog wat rood waar de zon reflecteert op de schubben, maar ik heb ervoor gekozen dat zo te laten. 

Doordat er geen uitgebeten wit is, is dit een veel beter resultaat. Bovendien oogt de foto een stuk helderder omdat er veel minder gebruik is gemaakt van de recovery functie, een bijkomend voordeel. 

Hoe kan dit? Zit er zoveel extra informatie in een RAW-bestand? Ja dus. Voorbeeld: deze opname in JPEG is 4,55 MB groot. De RAW-versie is 9,28 MB groot, ruim het dubbele. Niet minder dan de helft van de informatie is in dit geval weggegooid in de JPEG-versie, informatie die niet terug te halen is.

Nu heb ik dit voorbeeld uitgewerkt aan de hand van een overbelichte foto, maar voor een onderbelichte foto geldt hetzelfde: als de donkere partijen eenmaal dichtgelopen zwart bevatten is er met JPEG geen redden meer aan. Maar in RAW kom je een heel eind.

Dit gaat niet eindeloos goed. Tot ongeveer een stop over- of onderbelichting is perfect te corrigeren. Als het veel meer dan een stop wordt is er ook in RAW geen redden meer aan. 

Wat meer uitdaging biedt een foto die in sommige delen is onderbelicht en in andere delen is overbelicht. Ook dat is op te lossen mits het een RAW-opname is.

Het opnames maken in RAW brengt extra werk met zich mee en wat overige nadelen, maar voor mij is het dat meer dan waard. De flexibiliteit neemt enorm toe! Opnamen die anders de prullenbak in hadden gekund, zoals deze meeuw, zijn nu nog helemaal te herstellen.

Ik ken bijna geen fotografen die niet in RAW schieten. Er zijn er wel een paar, die vinden het te veel gedoe. Ook zijn er die in RAW én in JPEG opnames maken. Maar bijna alle serieuze fotografen gebruiken RAW. Het is een afweging die iedereen voor zichzelf moet maken, maar als kwaliteit vooropstaat, dan ontkom je niet aan RAW.

Tenslotte: nog een keer de meeuw, het eindresultaat. Vanzelfsprekend op basis van de RAW-versie.

Bedankt weer voor de aandacht, tot een volgende keer!

Robert van Brug

Belichten

Niveau: gevorderde
Belichten, bibliotheken zijn erover volgeschreven. Vandaag een korte uitleg over wat het is, de techniek erachter en hoe je ermee om moet gaan. En een voorbeeld hoe het niet moet!

Wat is 't?
Het kan twee dingen zijn: 1. belichten van een onderwerp met lampen en/of flitsers. 2. de belichtingsopties op de camera zo instellen dat het onderwerp er zo goed mogelijk opstaat. Ik heb het hier over het laatste van de twee.

Welke techniek zit erachter?
als je met de camera op een onderwerp richt kaatst er licht van dat onderwerp op de beeldchip in je camera. Dit licht wordt doorgemeten door de camera en de camera stelt zich hierop in. De truc is, dat de camera van een gemiddelde waarde uitgaat, hij verwacht een gemiddeld beeld en zal zich dan ook zo instellen. Dit is ook logisch, de camera moet toch iets? En meestal is dat ook goed, maar niet altijd!
Wat zal er gebeuren, als je iets probeert te fotograferen dat voornamelijk heel licht van kleur is, zoals bijvoorbeeld witte vogels? Je raadt het al: dat gaat niet goed. De camera, met z'n gemiddelde instelling meet het beeld, ziet wel een lichte vogel, maar ook een donkere achtergrond, middelt dat en hop: het beeld wordt té licht. Gevolg is dat de vogel zgn. uitgebeten wit vertoont wat wil zeggen dat er geen enkele doortekening meer inzit, het is een wit vlak geworden. Hier een voorbeeld:

Deze steenloper zat heerlijk te badderen wat een spectaculair beeld oplevert met rondvliegende waterdruppels. De vogel is voornamelijk wit, de achtergrond is vooral donker. Hoewel het een mooi plaatje oplevert is de vogel uitgebeten wit. Leuke foto, maar geen hele goede foto en dat is balen als je hiervoor een heleboel moeite hebt gedaan en er thuis pas achterkomt. Zoals ik.

Hoe ga je ermee om?
Het makkelijkste is om de belichtingsinstelling te wijzigen. Je kunt op bijna iedere camera, ook de compactcameraatjes, de belichting instellen middels de +/- knop. Pak desnoods die handleiding er toch nog even bij. Een van de grote voordelen van digitale fotografie is dat het resultaat van je inspanningen direct zichtbaar zijn. Dus als je op het schermpje ziet dat het uitgebeten wit is geworden, dan moet je iets onderbelichten (- dus), dan wordt de foto gemiddeld iets donkerder, net zolang totdat er detail in het wit zit.
Omgekeerd is ook waar: een zwarte kraai op een hagelwit strand: overbelichten! Anders wordt het geheid een zwarte vlek.

Kan ik nog meer doen?
Ja, dat kan, maar alleen met de wat serieuzere camera. Het heet RAW. Achtergrond: als je dit niet gebruikt gebeurt het volgende: je maakt een foto, de camera analyseert het beeld, zal dit zelf gemiddeld bewerken (beetje contrast verhogen, kleur bijstellen, beeld verlevendigen, verscherpen, enzovoort) en het resultaat op je geheugenkaart wegschrijven als JPEG (extensie: .jpg). Nogmaals: meestal doet de camera het goed, maar als het onderwerp extreem licht of donker is gaat het fout. Dit is allemaal niet zo'n groot probleem, maar als je in JPEG foto's maakt gooit de camera na het zelf bewerken alle niet gebruikte informatie weg. En dat is veel, zo ongeveer de helft. Zonde natuurlijk. Voordeel is wel dat er meer foto's op je geheugenkaart passen.
Als je de camera instelt op RAW (.CR2 extensies bij Canon, NEF bij Nikon) dan wordt er niets bewerkt en niets weggegooid. Alle informatie blijft beschikbaar. Groot nadeel: je kunt niets met RAW-bestanden, deze moet je verder bewerken in daarvoor bestemde software zoals Capture NX2 van Nikon, of Paint Shop Pro, of, de bekendste: Photoshop van Adobe. Het is dus veel meer werk, maar je kunt er ook veel mee. Photoshop bevat bijvoorbeeld een herstelmogelijkheid (recovery slider) waarmee je verloren gegaan detail terug kunt halen, het is net toveren. Dit gaat best ver, maar er zitten grenzen aan, bij sommige foto's, zoals de steenloper hierboven, is het wit zó uitgebeten dat er geen redden meer aan is, ook al is dit een RAW-opname. Onderstaand een voorbeeld van wat nog net goed ging:

De linkervleugel van deze ralreiger was puur wit geworden, maar na wat Photoshopmagie zit er weer doortekening in het verenkleed. Voor de kenners: de linkervleugel heb ik 4 stops onderbelicht, dat is extreem, maar het werkt, nog net.

Beter is natuurlijk om goed te belichten en Photoshop niet nodig te hebben. Maar soms is er plotseling iets moois te zien en is er geen tijd om allerhande instellingen te gaan aanpassen, zoals bij deze reiger.

Tenslotte: wat moet je doen bij een zwart/witte vogel? En die zijn er veel! Bijvoorbeeld: kieviten, meerkoeten, de meeste meeuwensoorten, zwanen en ooievaars. Om heel eerlijk te zijn: dat lukt niet. Althans, niet zolang de zon er lekker op schijnt. Dan wordt de foto of onder- of overbelicht of allebei tegelijk. De huidige camera's hebben niet een dermate groot dyamisch bereik dat ze hiermee om kunnen gaan. De enige oplossing dan is wachten op minder licht. Bewolking, dat filtert enorm veel zonlicht weg, of nog beter: het licht van de opkomende of ondergaande zon, dat is veel minder krachtig en ook nog warmer van kleur waardoor de foto's sowieso al mooier worden.

Deze lepelaar toont zowel in de witte als in de zwarte delen veel detail. Hij is midden overdag gemaakt dus het was hier bewolkt wat ook te zien is aan de afwezigheid van een schaduw. Voor veel vogelfotografen is (sluier)bewolking een zegen!

Ik heb nu het verhaal toegespitst op vogels, maar het geldt natuurlijk voor alle vormen van fotografie.

Samenvattend, de tips van de dag:

1. blijf kijken naar de de foto's die je genomen hebt. Zodra je details mist ga je onder- en overbelichten. Ook op compactcamera's.
2. Indien mogelijk: maak alle foto's in RAW. Dit levert meer werk op, maar ook veel meer vrijheid en het is het echt waard. Veel camera's kunnen zelfs alle foto's als JPEG én als RAW opslaan, dan heb je het beste van 2 werelden, kost alleen meer geheugenruimte. Bovendien biedt fotograferen in RAW meer voordelen, maar die zijn voor later.

Tot de volgende keer, Robert