Glow: tips voor fotografie bij lichtfestivals

Dit jaar is het alweer 10 jaar geleden dat het het lichtfestival Glow in Eindhoven voor de eerste keer werd georganiseerd. Toen nog kleinschalig met enige tienduizenden bezoekers in een week. In 2014 heeft het festival een waanzinnige 650.000 bezoekers mogen verwelkomen. Ook Amsterdam heeft inmiddels een lichtfestival (Amsterdam Light Festival), net als vele steden over de wereld.

Vanaf het begin is het voor de fotograaf een uitdaging om hier mooie opnames te maken. Het oefent een enorme aantrekkingskracht uit op fotografen en het is vaak struikelen over de statieven. Toch zijn er ontwikkelingen: traditioneel waren er vooral vrij statische projecties op gebouwen. Er is een ontwikkeling naar meer en meer dynamiek. Dit vraagt ook om een aanpassing van de techniek in de fotografie.

Ik geef in dit artikel kort wat adviezen over hoe te werk te gaan om tot mooie resultaten te komen.

TIPS TRADITIONELE AVONDFOTOGRAFIE:

1. Niet flitsen. In mijn allereerste artikel op dit blog heb ik al opgeroepen niet te flitsen. Toch zie ik 4 jaar later nog steeds mensen dit doen. 
2. Statief: in plaats van te flitsen dient een lange sluitertijd gebruikt te worden. Om geen bewogen foto te krijgen dient er vanaf een stevig statief gewerkt te worden.
3. ISO: Stel deze zo laag mogelijk in, d.w.z. 100 of 200.
4. Diafragma: Als het onderwerp weinig diepte heeft, zoals een projectie op een gebouw, dan kan het diafragma helemaal open.
5. Zonnekap: doe de zonnekap altijd op de lens, ook 's avonds. Het voorkomt allerhande problemen in het beeld en het beschermt de lens.
6. Oculair dop. Als er sprake is van lange sluitertijden dan is het verstandig om het oculair (beter bekend als de zoeker) tegen ongewenste lichtinval  af te sluiten met de daarvoor meegeleverde oculairdop. Sommige high-end camera's hebben hiervoor een schakelaar.
7. Vibratie-reductie uit op statief. Als de camera op een stevig statief is gemonteerd zijn er geen ongewenste trillingen en werkt VR/IS/OS contraproductief.
8. Afstandsbediening/zelfontspanner: Om trillingen uit te bannen is het verstandig om niet de ontspanknop te gebruiken om een opname te maken, maar in plaats daarvan de afstandsbediening te gebruiken. Of de zelfontspanner, dat is een redelijk alternatief.
9. Ruisonderdrukking bij lange sluitertijden: dit is in veel camera's een optie in het menu. Ik gebruik deze niet vaak. Reden is dat de camera dan afloop van een foto nog een foto maakt met dezelfde instellingen maar de sluiter helemaal dicht. De hierin ontstane ruis/dode pixels worden uit het oorspronkelijke beeld verwijderd. Heel effectief, maar bij lange opnames bijzonder irritant als er iedere keer dubbel zo lang gewacht moet worden.
10. Schiet uitsluitend in RAW. Zelf gebruik ik dit altijd, maar bij avondfotografie  is het noodzaak. Er zijn enorme contrasten tussen de lichten en de donkere lucht/schaduwpartijen en het dynamisch bereik van een RAW-opname is veel groter dan die van een JPEG-opname. Bovendien kan hierdoor achteraf zonder kwaliteitsverlies de witbalans bijgesteld worden.
11. Camera/lens: vanzelfsprekend leidt gebruik van hogere kwaliteit apparatuur tot hogere kwaliteit foto's. Maar bij deze vorm van fotografie is het minder belangrijk dan bij veel andere. Op lage ISO-waarden en vanaf statief moet het met alle apparatuur mogelijk zijn prachtige foto's te maken. 

Glow 2010, Luminarie De Cagna
ISO 200, f/22, 0.8 sec.
Nikon D90 + 18-200mm f/3.5-5.6, vanaf statief

Mijn eerste editie van Glow bevatte dit verpletterende beeld: een zee van licht door enorme hoeveelheden LED-lampjes. Er zit heel veel diepte in het beeld, daarom heb ik het diafragma maximaal dichtgeknepen. F/22 is niet nodig, maar dat wist ik toen nog niet. ISO 200 is op een Nikon D90 de basiswaarde. Hoe indrukwekkend dit beeld ook is: het is statisch. Niets beweegt, het zijn alleen maar heel veel lampjes.

Glow 2013
ISO 100, f/2.8, 1 sec.
Nikon D600 met 50mm f/1.4G, vanaf statief

Ook in 2013 waren er nog statische beelden. Feitelijk was dit een dynamisch beeld, maar de veranderingen voltrokken zich maar langzaam, dus alle tijd om met 1 seconde sluitertijd een geslaagde opname te maken.

TIPS BIJ DYNAMISCHE BEELDEN:

Er is een trend naar meer gebruik van bewegende beelden in plaats van een statisch beeld. Dit biedt een uitdaging voor de fotograaf: als er een momentopname van een bewegend beeld gemaakt moet worden dan zal de sluitertijd omlaag moeten. Dit betekent automatisch dat dit gecompenseerd moet worden in ISO, er even vanuit gaande dat het diafragma al goed staat ingesteld.

Glow 2013
ISO 1600, f/2, 1/200e sec.
Nikon D600 met 50mm f/1.4G, vanaf statief

Dit is een mooi voorbeeld: een monster wordt geprojecteerd op een waterstraal. Dit beeld veranderde continue.  

Glow 2014, DELA-gebouw
ISO 1600, f/4, 1/80e sec.
Nikon D600 met 24-70mm f/2.8

Deze opname van het DELA-gebouw is uit de hand gemaakt. Met 1/80e seconde sluitertijd op 24mm is dat ook geen probleem. 

Ten opzichte van de meer traditionele vorm zijn er een paar dingen gewijzigd:

• Hoge ISO. 1600 geeft 16x versterking van het licht t.o.v. ISO 100. Hoge ISO-waarden betekenen meer ruis, zeker in de donkere partijen. Maar anno 2015 zijn er een behoorlijk aantal camera's op de markt waarmee veel beter een hoge waarde ingesteld kan worden. Full Frame camera's zijn hier over het algemeen beter in. Dit betekent ook dat het nu wel loont om een dure camera in te zetten.
• Groot diafragma. Hier is f/2 gebruikt, wat 2x zoveel licht betekent als bij f/2.8. En 128x zoveel licht als bij f/22. Lichtsterke objectieven zijn over het algemeen veel duurder dan de minder lichtsterke varianten. Een 50mm f/1.4 of f/1.8 is relatief betaalbaar.
• Statief: bij een sluitertijd van 1/200e seconde is dat niet per se nodig.
• Afstandsbediening/zelfontspanner/oculairdop: ook niet meer nodig.
• Vibratiereductie VR/IS/OS: als er geen statief meer wordt gebruikt is het nu juist wel raadzaam om de eigen bewegingen te corrigeren hiermee.

Glow 2015: Eindhoven vergaapt zich aan reusachtige lamp
ISO 1600, f/4, 1/20e sec., vanaf statief
Nikon D600 met 24-70mm f/2.8

Een andere oplossing kan zijn om van het dynamische beeld geen foto te maken, maar een film. Vrijwel alle camera's bieden de functionaliteit en zo worden ook de aanwezige geluidseffecten meegenomen. In 2014 heb ik zo een film gemaakt van Flashback.

Meer creatieve foto's

Terug naar de fotografie.

Al het voorgaande zijn technische tips. Welke instellingen zijn nodig, welke apparatuur is handig. Maar dit levert slechts technisch geslaagde beelden op, de vraag is of deze aansprekend zijn. En of ze onderscheidend zijn. Ik ben altijd blij met een goed geslaagde opname, maar als ik vervolgens op social media zie dat bijna iedereen eenzelfde foto heeft gemaakt, dan baal ik toch een beetje. En dus probeer ik me te onderscheiden. Ik ga op zoek naar een andere invalshoek. Ik hoop toch op uniek materiaal, wat een serieuze uitdaging is met zoveel fotografen op de been. Hier onder van ieder jaar een voorbeeld:

Glow 2010
ISO 200, f/8, 2.3 seconden

Het spectaculaire beeld hierboven is ontstaan door uit te zoomen tijden de 2,3 seconden dat de sluiter openstond. Dit is een truc, maar wel een met af en toe mooie resultaten.

Glow 2011, Tunnel of Love
ISO 200, f/6,7, 8 seconden, vanaf statief

De 8 seconden sluitertijd zorgen ervoor dat de tunnel verlaten lijkt, terwijl hij bomvol bezoekers was.

Glow 2012, hoofdbureau van politie
iso 200, f/6.3, 2.5 sec.

Dit was een leuk schouwspel: er klom een poppetje uit de cel en die werd achtervolgd. Het is niet voor niets het politiebureau. Dit ging vrij snel. Hierdoor kwam ik op het idee om het hele verhaal in één beeld te vangen. Dit zegt mij meer, die poppetjes zijn per stuk fotografisch niet heel interessant. 

Glow 2013
iso 100, f/11, 0.5 sec.

Deze boom met paarse LED-kristallen stond voor het Temporary Art Center. Lastig te fotograferen met het gebouw er vlak achter. Ik heb gekozen om het Philips Stadion aan de overkant van de straat mee te nemen, vandaar het kleine diafragma. Het standpunt en de achtergrond maken het hier creatief.

Glow 2014
ISO 6400, f/4, 1/30e sec.

In 2014 was er een 3D-kunstwerk waarvoor brilletjes werden uitgedeeld. Dit was op Stratumseind en het was een zeer druk gedeelte van de route. Creativiteit uitte zich hier door de kijkers en niet het kunstwerk vast te leggen. En 3D is toch niet vast te leggen, maar het publiek wel. Het was knap donker, korte sluitertijden verplicht omdat er zoveel mensen opstaan, en geen schijn van kans op het gebruiken van een statief. Vandaar ISO 6400. 

Glow 2015, Stadswandelpark
ISO 800, f/11, 1/6e sec.

Deze ca. 15 meter hoge toren van vlammen was een eyecatcher van jewelste. De twist zit hier in het standpunt: door vanaf de andere kant (buiten de route) te werken, kon ik ook een reflectie meepakken in de aanwezige vijver. Twee constructies voor de prijs van één. Bovendien staat het kunstwerk (rechtsboven) dat aan die kant van de vijver staat ook in beeld, wat voor kenners van het Stadswandelpark herkenbaar zal zijn. 

Al 6 jaar fotografeer ik bij Glow, en ik hoop er komende jaren ook bij te zijn. Het is leuk om te ervaren en een uitdaging om er fotografisch iets van te maken. 

Bedankt voor het lezen, veel plezier bij Glow!

Robert van Brug