CKE Fotogroep 5: opdracht complexe belichting

Na een aantal avonden met theorie en uitproberen in de fotostudio, en daarna nog een avond studiowerk, werd het tijd om aan de opdracht te werken. Die luidde:

Maak 1 foto waarbij zichtbaar tenminste drie soorten licht zijn gebruikt.

Dat lijkt misschien niet zo moeilijk, maar het is lastig. De uitdaging zit in twee zaken: de kleurtemperatuur van de diverse soorten licht is verschillend, en de lichtbronnen moeten met elkaar in balans worden gebracht.

Omdat verder niets is vastgelegd, heb ik allerhande ideeën de revue laten passeren: maanlicht, sterrenhemel, flitser, langsrijdende auto's: de mogelijkheden zijn enorm. Ik had op een gegeven moment iets bedacht waarbij de sterrenhemel 1 lichtbron zou zijn, maar dit was lastig te realiseren. Bovendien was het erg vaak bewolkt en regenachtig. Uiteindelijk gekozen voor een alternatief.

Basis voor de uiteindelijke foto was een portret, van wie stond niet vast, waarbij de persoon belicht wordt door een kaars. Een kaars is een continue lichtbron met een kleurtemperatuur van rond de 1200K. Extreem lage waarde dus.
Geïnspireerd in de fotostudio van CKE zou de tweede lichtbron kunnen bestaan uit een flitser die door het haar van het model heen schijnt, waardoor een lichtkrans ontstaat. Een flitser is een discontinue lichtbron met een kleurtemperatuur van 5500K.
Maar het moesten er drie zijn. De kerstverlichting moest uitkomst bieden. Dit is ook een continue lichtbron die vrij zwak licht verspreid (niet instelbaar) met een redelijk warme kleurtemperatuur van rond de 5000K. Door deze in de achtergrond op te hangen, ver buiten het scherptedieptegebied, zouden mooi onscherpe lichtbollen ontstaan in de achtergrond. Dit lukt alleen maar als het gekozen diafragma heel groot zou zijn, een klein diafragma zou juist sterren opleveren. Het karakter van de onscherpte wordt bokeh genoemd. Bij betere objectieven ziet deze er fraaier uit.

Als locatie zou mijn eigen huiskamer dienen, waarbij naast de genoemde lichtbronnen alle overige verlichting uit zou moeten en de gordijnen dicht. Tijdstip wordt dan 's avonds om verder licht uit te sluiten. In de voorbereiding had ik al wat uitgeprobeerd, de kerstverlichting opgehangen en getest met welk objectief ik hoe moest scherpstellen om mooie lichtbollen te krijgen. En op welke afstand moet het model dan staan? Mijn buurmeisje Anne wilde wel als model optreden, wat uiteindelijk tot de volgende foto leidde:

Nikon D600 + 50 mm f/1.4G
ISO800, f/1.8, 1/25e sec. uit de hand gemaakt

Ten opzichte van het plan heb ik uiteindelijk nog 1 ding gewijzigd: de flitser is vervangen door een LED zaklamp. Op half vermogen leverde deze de juiste hoeveelheid licht en doordat dit ook een continue lichtbron is was het voor mij veel makkelijk positie bepalen. Nu had ik echter niets meer aan het statief met flitser achter Anne, maar gelukkig wilde mijn vrouw de zaklamp wel vasthouden.
En er was nog een reden om voor de zaklamp te kiezen: de flitser wordt op afstand bediend door de ingebouwde flitser van de camera, maar als er zo dichtbij het model gewerkt wordt dan wordt het gezicht onherroepelijk teveel belicht, het overstraalt de kaars. Ook als de pop-up flister op -3EV wordt ingesteld wat de laagste waarde is. De zaklamp loste ook dit probleem op.
De combinatie van instellingen leverde het beeld op dat ik voor ogen had. Nu was het alleen nog zoeken naar een aansprekend beeld, want alleen drie lichtbronnen is weliswaar lastig maar nog geen mooie foto. Ik heb verschillende dingen geprobeerd en op een gegeven moment zag ik de kaarsvlam weerspiegelt in Anne's ogen en toen wist ik dat ik goed zat.

Enige probleem was dat ISO800 nodig was onder andere om de bokeh mooi over te laten komen. Gevolg was dat mijn halve woonkamer goed zichtbaar in beeld kwam, want ik had geen zwart achtergronddoek gebruikt. In de nabewerking heb ik de achtergrond daarom een paar stops onderbelicht om alle elementen die afleiden uit beeld te laten.
Ander punt in de nabewerking was de verschillende kleurtemperaturen. De kaars is heel anders dan de andere lichtbronnen. In theorie moet geprobeerd worden met bijvoorbeeld kleurfilters over lampen om de kleurtemperatuur op elkaar af te stemmen. Ik heb dit uiteindelijk niet gedaan omdat het hoofdlicht, het enige licht dat het gezicht verlicht, leidend was.

Toen de opdracht geslaagd was ben ik nog aan het stoeien geslagen met wat varianten, zoals deze, waarbij de kaars door een smartphone vervangen is:

Vervolgens leek het mij leuk als Anne de kaars zou uitblazen. De rook die dan zou ontstaan zou door de zaklamp van achter verlicht worden waardoor deze mooi in beeld zou komen. Maar dan is wel het hoofdlicht weg, waardoor het gezicht een zwarte vlek zou worden. Dit heb ik geprobeerd op te lossen door een tweede kaars vlakbij de eerste te zetten. Deze stond echter verderaf waardoor er minder licht op haar gezicht viel, maar ik vind het resultaat toch leuk genoeg om te laten zien:

Als de nasmeulende kaarspit als lichtbron telt zijn er hier dus 4 lichtbronnen. En de rook geeft ook zelf nog wat licht: 5 zelfs! In de nabewerking de woonkamer weer donkerder en het gezicht juist lichter gemaakt.

Als afsluiter hebben we toen iets heel anders geprobeerd: met een ventilator het mooie lange haar in beweging brengen en daar van achter doorheen flitsen waardoor een dynamische glamourvolle foto ontstaat.

Nikon D600 + 50 mm f/1.4G
ISO 800,  1/30e sec, f/4

Hier is maar 1 soort licht gebruikt: flitslicht. Zowel de pop-up flitser die het gezicht belicht als de reportageflitser die door het haar heenflitst zijn van dezelfde soort. Het resultaat van een ventilator is onvoorspelbaar dus hier dienen een paar pogingen gedaan te worden voordat er iets moois tussenzit. Het valt buiten de opdracht, maar ik vond het resultaat te leuk om niet te laten zien.

Veel dank aan Anne voor het poseren en geduld. En dank aan de lieftallige assistente met de zaklamp.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug