Snelheidstest geheugenkaarten

"Feel the need, the need for speed!"

Er zijn situaties waarin het fijn is om de camera in de mitrailleurstand te kunnen zetten, vaak bij actie. Sport is bij uitstek hiervoor geschikt. Vliegende vogels komen echter ook in aanmerking, waardoor ik hier ook ben ingedoken.

Als die stand nodig is, is het wel zo fijn dat er zo snel mogelijk foto's gemaakt worden. Hiervoor zijn een aantal zaken van belang:

• De burstrate: hoe snel achter elkaar kan de camera foto's maken?

Als er meer foto's gemaakt worden dan er in het buffergeheugen passen, ook nog:

• De snelheid waarmee de camera gegevens vanuit het buffergeheugen weg kan schrijven naar de geheugenkaart
• De schrijfsnelheid van de geheugenkaart.

Burstrate

Een Nikon D90 schiet 4.5 fps (frames per second = beelden per seconde) en dat is niet gek.
Een Nikon D300s kan er echter 7 fps aan. En sneller is beter! Drie keer raden wat ik uit de tas haal bij vluchtfoto's.
Mijn nieuwe Nikon D600 haalt 5.5 fps.

Dat zijn respectabele waarden, maar het kan sneller: er zijn camera's die 10, 11 of 12 fps halen, maar daar hangt een fors prijskaartje aan. Sommige compact- en systeemcamera's zijn nog (veel) sneller, maar die behandel ik hier niet omdat ze heel anders werken.

Buffergeheugen

Maar er zijn meer factoren van invloed, zoals de grootte van het buffergeheugen. Bij een Nikon staat op de plaats van de opnameteller (nog xxx foto's kunnen er op het geheugenkaartje) soms iets anders. Bij het half indrukken van de ontspanknop verschijnt er op die plaats r06 of een ander getal. Dit geeft de grootte van de geheugenbuffer aan die nog gebruikt kan worden bij de huidige instellingen. 6 Is minimaal, wat eraan ligt dat ik in ongecomprimeerd RAW schiet, met Adobe RGB als kleurruimte.

Er zit verschil in de grootte van de buffer van de camera's. Zeker met sommige nieuwere modellen is de buffer ook groter. Ik vraag me wel eens af waarom de fabrikanten het buffergeheugen niet veel groter maken, maar dat schijnt extreem duur te zijn.

Daarnaast zit er verschil in hoe snel de camera foto's wegschrijft naar een geheugenkaart toe. Als dit vrij langzaam gebeurd (zie de handleiding), dan heeft het geen zin om er een snelle geheugenkaart in te stoppen. Nikon claimt voor de D90 15 MB/s en voor de D300s 23 MB/s, dus er zijn aanzienlijke verschillen. Beide zijn daarmee sneller dan Class 10 geheugenkaartjes (zie verderop) wat het de moeite waard maakt in testen uit te zoeken wat echt snelle kaartjes zijn, die de camera kunnen bijbenen.

Als de camera de buffer vol heeft geschoten (bij de D300s binnen 2 seconden!), wat dan? Dan moet er eerst een foto uit het buffergeheugen naar de geheugenkaart worden weggeschreven voordat de camera weer een opname kan maken. Hier komt een snel geheugenkaartje van pas. Ze zijn er in soorten en maten:

Geheugenkaartjes

Secure Digital (SD)

De meest gebruikte kaart in fotocamera's is de SD-kaart (Secure Digital). Er zijn SD, SDHC en SDXC kaarten maar dat zegt alleen iets over de capaciteit, niet over de schrijfsnelheid. De snelheid van geheugenkaarten is extreem ondoorzichtig gemaakt om te begrijpen door argeloze consumenten. Hierbij wat uitleg:

Allereerst kan de snelheid uitgedrukt staan als een aantal keer, bijvoorbeeld 100x. Dat wil zeggen 100 x 150 kB/seconde. Er kan een verschil zijn in lees- en schrijfsnelheid. Leessnelheid is om de foto's naar de computer toe te halen fijn als die hoog is. De schrijfsnelheid is om snel de buffer te kunnen legen. De schrijfsnelheid zal nooit hoger zijn dan de leessnelheid.

Vervolgens een Class. Dit is een door de fabrikant gegarandeerde minimale snelheid, ook als er tegelijk andere bewerkingen op het kaartje worden uitgevoerd. De notatie is een hoofdletter C met een getal erin, een 2, 4, 6, 10 of 16. Hoe hoger dit getal, hoe sneller de minimale snelheid. Het getal is ook gelijk aan de overdrachtssnelheid in MB/s, dus Class 10 = 10 megabyte/seconde. Class 16 kaartjes heb ik niet kunnen vinden.
Tenslotte zijn er sinds kort ook UHS (Ultra High Speed) kaartjes op de markt. Deze hebben naast de eigen Class aanduiding ook nog een getal dat de maximumsnelheid aangeeft, met een romeins teken.
UHS Class 1 = 10 MB/sec (minimaal)
UHS Class 2 = 105 MB/sec (minimaal)
UHS-I = 104 MB/sec (maximaal)
UHS-II = 300 MB/sec (maximaal)

Voorbeeld:

Dit is het type kaartje dat ik veel gebruik: de Sandisk Ultra 16 GB SDHC. 30 MB/s. Dat is 200x. En er staat Class 10 op, wat wil zeggen minimaal 10 MB/s wat wel een stuk minder is dan de door Sandisk geclaimde 30 MB/s!
Ik heb ook nog een 8 GB 20 MB/s Class 6. Die zit dus tussen 6 en 20 MB/s.
En nog een 4 GB Class 4 waar geen maximumsnelheid geclaimd is door fabrikant Kingston. Maar het is minimaal 4 MB/s.

Een van de meest extreme SD-kaartjes van dit moment (begin 2013):

Sandisk 32 GB Extreme Pro SDHC. Maar meer interessant:
95 MB/sec = topsnelheid.
Class 10 (C met 10 erin) = 10 MB/sec = minimale snelheid (scheelt nogal met 95!)
En dit is een UHS-Class-1 (U met een 1 erin), wat ook wil zeggen minimaal 10 MB/sec.
En achter SDHC-logo staat een romeinse I, dus UHS-I: maximaal 104 MB/sec, maar Sandisk claimt zelf 95 MB/s.

Compact Flash (CF)

Compact Flash (CF) kaartjes worden tegenwoordig steeds minder gebruikt. Tot een paar jaar geleden waren ze aanzienlijk sneller dan SD kaartjes, maar tegenwoordig is het verschil verdwenen.

XQD

Erg nieuw is de XQD-geheugenkaart die alleen nog maar in de Nikon D4 gebruikt wordt. Het is de vraag of dit een nieuwe standaard wordt, maar sneller is het wel.

Er zijn mensen die de snelheid van geheugenkaarten testen op verschillende camera's. Gelukkig, dan hoef ik het niet te doen. Die verschillen zijn groot. Kijk bijvoorbeeld eens hier. Dan wil je geen SD meer, maar alleen nog CF!

Snellere kaarten zijn wel degelijk zinvol en de verschillen zijn enorm! Maar de prijsverschillen zijn ook serieus. Geheugenkaarten met een grote opslagcapaciteit hoeven niet meer duur te zijn, maar als ze dan ook nog snel moeten zijn, dan wordt het prijzig. En de duurdere zijn ook echt betrouwbaarder. Niets zo vervelend als een geheugenkaart die crasht net met die unieke beelden van bijvoorbeeld een bruiloft erop. Koop kwaliteit en snelheid als het nodig is. En koop alleen die dure snelle geheugenkaarten als die nodig zijn.

Test

Na al deze droge kost kreeg ik zin om uit te zoeken hoe snel mijn apparatuur is.

Nikon D600, RAW, 14-bit lossless compressed, Manual program, 1/1000e seconde, f/8, iso 400, manual focus, AdobeRGB. Alle foto's van hetzelfde onderwerp gemaakt.

Met deze camera heb ik 4 geheugenkaartjes getest, allemaal van het SD type:

brand capacity (GB) class UHS-I max. speed (MB/s) Sandisk 32 10 yes 95 Sandisk 16 10 no 30 Sandisk 8 6 no 20 Kinsgston 4 4 no unknown

De eerste test was de lengte van de langste burst. De buffer is 15 opnamen met de huidige instellingen, wat bij 5.5 fps binnen drie seconden vol zit. De vraag is of en hoeveel foto's de camera kan wegschrijven naar het SD-kaartje voordat de 16e foto gemaakt wordt. Het antwoord is ontluisterend: alleen het snelste kaartje (van 32GB) schrijft een foto weg uit de buffer. De maximale burstlengte is dan 16 opnamen, bij alle andere kaartjes 15, ook bij de allergoedkoopste.

Hoe zinvol is het om een duur geheugenkaartje te kopen? Toch wel zinvol. Ik heb ook nog gekeken hoe lang het duurt om de buffer, als deze helemaal vol zit, weg te schrijven naar het geheugenkaartje:

brand	capacity (GB)	class	UHS-I	max. speed (MB/s)	seconds
Sandisk	32	10	yes	95	15
Sandisk	16	10	no	30	13
Sandisk	8	6	no	20	20
Kinsgston	4	4	no	unknown	36

Hier zitten aanzienlijke verschillen in. Wat ik niet kan verklaren is waarom het snelste kaartje er 2 seconden langer over doet om de buffer te legen. Maar in het geval er snel achter elkaar heel veel opnamen gemaakt moeten worden, helpt het zeker om een snel kaartje te kiezen.

Tenslotte heb ik nog een 30 seconden burst gedaan, d.w.z. een halve minuut de ontspanknop ingedrukt houden en kijken hoeveel opnamen er dan gemaakt worden:

brand	capacity (GB)	class	UHS-I	max. speed (MB/s)	total shots	shots minus buffer
Sandisk	32	10	yes	95	91	76
Sandisk	16	10	no	30	50	35
Sandisk	8	6	no	20	38	23
Kinsgston	4	4	no	unknown	26	11

Het verschil tussen de laatste 2 kolommen is steeds 15, het aantal opnamen in de buffer. Na het loslaten van de ontspanknop zal de camera nog een tijdje doorgaan om deze weg te schrijven. In de tabel hiervoor staat hoe lang dat duurt.
In deze test komt het snellere kaartje duidelijk als winnaar naar voren, met significante verschillen tussen de verschillende soorten.

Leuk om te weten allemaal, maar terug naar de basis:
Een snel geheugenkaartje is pas zinvol als er meer opnames snel achter elkaar gemaakt worden dan de buffer van de camera groot is. Het aantal opnames dat in de buffer kan valt echter ook nog te beïnvloeden!

Tips voor het optimaliseren van het buffergeheugen:

• Als de ruisonderdrukking voor lange belichtingsopnamen uitstaat verhoogt dat het aantal opnamen dat in de buffer kan. Deze is alleen van belang bij bijvoorbeeld nachtfotografie. Dit kan standaard uit. Dat scheelt bij mij 1 opname voor de buffer.
• Meer winst kan er geboekt worden als de automatische correctie van lensfouten uitstaat. Bij mij voegt dit 5 opnamen toe aan de buffer. En het is niet relevant omdat ik in de nabewerking de lensfouten corrigeer, dat hoeft de camera niet voor mij te doen.
• Niet in het verlengde bereik van de ISO instellingen werken. De zogenaamde Hi instellingen verkleinen de buffer met 5. Deze waarden moeten vanwege verlies aan beeldkwaliteit toch gemeden worden.
• De grootste winst kan geboekt worden door niet in RAW (NEF/CR2) maar in JPEG te schieten. In JPEG large is de winst +7, JPEG normal, +20 en in JPEG small +40! Maakt u geen opnamen in RAW maar in JPEG, maakt u zich dan geen zorgen om de buffergrootte. Persoonlijk is het mij dat niet waard, ik hecht erg aan RAW, maar mocht ik een keer extreem veel snelheid nodig hebben dan weet ik wat ik moet doen.

Conclusie

Fotografen die graag snel achter elkaar veel foto's maken zijn gebaat bij:

1. een hoge burstrate
2. een groot buffergeheugen
3. geoptimaliseerde camera-instellingen zodat de buffer maximaal gebruikt kan worden
4. pas in de laatste plaats een snel geheugenkaartje.

Persoonlijk was dit voor mij nuttig. Als ik vluchtfoto's van vogels maak schiet ik veel foto's in korte tijd, maar meestal in series van 3 tot 5 foto's. Hiermee is de buffer lang niet vol. Wel maak ik soms snel dit soort series achter elkaar, maar er zit even tijd tussen de series. Het lijkt erop dat de snelste geheugenkaartjes voor mij nauwelijks iets toevoegen. En voor hetzelfde geld koop je net een klasse minder snel geheugenkaartje (45MB/s), maar dan wel met de dubbele geheugencapaciteit.

Bedankt voor het lezen, graag tot een volgende keer.

Robert van Brug