Flits 3: high-speed flash

In de belichtingsdriehoek sluitertijd, diafragma en ISO willen fotografen zo flexibel mogelijk zijn voor maximaal resultaat. In het geval van sluitertijd willen we daarom tussen 30 seconden en 1/4000 of nog korter kunnen belichten, afhankelijk van het gewenste resultaat en type fotografie. Maar bij weinig licht komt dat in het gedrang. Er bestaat namelijk zoiets als minimale synchronisatietijd. Bij de ingebouwde flitser is dat doorgaans 1/60e seconde en bij een reportageflitser is het 1/200e of 1/250e. Het kan wenselijk zijn om de sluitertijd korter dan dat te houden en tegelijkertijd toch te flitsen. Dat kan!

Eerst terug naar de basis. Wat gebeurt er precies als we een foto maken in termen van belichting? Zodra wordt afgedrukt gaat het eerste gordijn van de sluiter de sensor blootstellen aan licht. Korte tijd later (de sluitertijd) komt het tweede gordijn in beweging, deze sluit de lichttoevoer weer af. Gedurende de sluitertijd is de sensor belicht. Mocht het onderwerp of de camera in de tussentijd bewogen hebben, dan is er een bewogen opname. Laten we voor het voorbeeld zeggen dat de sluitertijd 1/100e seconde is.

De foto blijkt echter te donker, er zijn niet veel opties om hier iets aan te doen, en de flits wordt ingezet om als extra lichtbron te fungeren. De duur van een flits is echter extreem kort, in de richting van de 1/1000e seconde. Wat er in dit voorbeeld gebeurd is dat het omgevingslicht 1/100e seconde lang de sensor belicht, terwijl tegelijkertijd vrijwel aan het begin ook de flits nog afgaat gedurende 1/1000e seconde. Samen moet dit een mooie belichting opleveren.

Stel dat nu een belichting van 1/500e seconde wordt gehanteerd, met flits. Deze zeer korte sluitertijd bereikt een camera door het tweede gordijn alweer te sluiten voordat het eerste gordijn helemaal open is. Er ontstaat een lichtspleet die over de sensor heengaat en zo de belichting realiseer. Hoe korter de belichtingstijd, des te smaller de lichtspleet. Eén enkele flits zal alleen de lichtspleet van dat moment belichten. Het effect zal een zwarte balk zijn in de opname. Dit is een van beide gordijnen die zich ten tijde van de flits voor de sensor bevindt.

De oplossing is om in het menu (ik gebruik Nikon als voorbeeld, andere merken hebben iets vergelijkbaars) de instelling voor synchronisatietijd aan te passen.

Nikon menu voor flitssynchronisatiesnelheid

In het menu in dit voorbeeld kan maximaal 1/1250e seconde ingesteld worden. Maar er zijn nog twee extra mogelijkheden, nl. 1/250e sec (Auto FP) en 1/320e sec (Auto FP). FP staat voor Focal Plane, zeg maar gordijnsluiter. Als dit ingesteld wordt en de sluitertijd komt onder de 1/250e seconde, dan gaat de flitser anders reageren. Er zal niet meer 1 flits afgegeven worden (los van de zgn. voorflits), maar de flitser gaat als een stroboscoop werken: heel veel extreem korte flitsen achter elkaar. Een aantal van deze flitsen zorgen ervoor dat toch de hele sensor ook met flitslicht belicht wordt. En dan is er plotseling geen beperking meer in sluitertijd.

Normale flits en Auto FP uitgelegd

Nogmaals: onder de maximale synchronisatiesnelheid zal de flitser zich normaal gedragen. Dat wil zeggen dat dit standaard zo ingesteld kan worden. Toch kleeft er wel een nadeel aan het zo werken en dat is dat het bereik van de flitser enorm afneemt. De flitser moet zo hard werken in deze stroboscoopmode dat de output lang niet maximaal is. Ook de batterijen doet het geen goed. Maar het doet meer goed dan kwaad, dus ik adviseer om dit standaard zodanig in te stellen.

Overigens heeft dit niet in alle gevallen zin: de ingebouwde (pop-up) flitser bijvoorbeeld kan dit niet aan. De sluitertijd zal dan automatisch naar 1/200e of 1/250e seconde gaan en niet korter willen. Een aantal reportage flitsers kan het echter wel aan, nl. de SB-R200, SB600, SB700, SB800, SB900 en SB910.

Tenslotte een foto waar dit in de praktijk is gebracht:

Nikon D600 met 70-200 f/2.8 en SB600 flitser
instellingen ISO 100, f/2.8 en 1/1000e sec.
Camera en flitser in Auto FP mode, ingeflitst

Deze tegenlicht opname zorgt voor een mooie gloed door het haar. Zonder licht vanaf de kant van de camera zou dit een silhouet worden. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn een reflector, maar die is misschien niet voorhanden. Ik wil dit met een groot diafragma en vol zonlicht toch oplossen, dus inflitsen. Dankzij de AutoFP instelling in het menu doet de flitser wat er van hem verlangt wordt. Aan de reflectie in de bril is ook te zien dat er een flitser gebruikt is, net als aan de pupillen waar ook een lichtje in de ogen zichtbaar is. Dit kan een voordeel zijn, iets dat de foto levendiger maakt en niet met een reflectiescherm bereikt kan worden.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

CKE 6: avondfotografie

Als voorbereiding op het jaarlijkse terugkerende hoogtepunt voor de fotograaf, GLOW, hebben we met de cursisten alvast wat geoefend in avondfotografie.

Tips:

• Ga NIET flitsen. Zie ook mijn artikel over Glow 2011, waar ik dat al heb uitgelegd met voorbeelden.
• Neem een statief mee! De sluitertijden zullen dermate lang zijn dat fotograferen uit de hand onmogelijk is. Ook een monopod (of eenpootstatief) is niet voldoende.
• ISO op de laagst mogelijke waarde instellen .
• Diafragma op f/11 of f/16, als er wat diepte in het onderwerp zit, anders groter (=lager f-getal)
• Scherpstellen kan lastig zijn voor de autofocus, gebruik eventueel manuele focus.
• UV-filter ter voorkoming van lensflare verwijderen.
• Zonnekap, ook al is er geen zon, zeker monteren.
• Afdrukken m.b.v. afstandsbediening of de zelfontspanner.
• Vibration Reduction/Image Stabilization uit vanwege statief (behalve als het hard waait)
• Neem van tevoren even door hoe de BULB-mode werkt (zie handleiding camera)
• Neem een plastic zak mee om je spullen droog te kunnen houden als het gaat regenen. Een regenjas voor de fotograaf is ook een goed idee. Of iemand die wil assisteren met een paraplu.
• Vanwege de lange sluitertijden zal de batterij van de camera snel leeg zijn. Zorg ervoor dat hij helemaal opgeladen is en neem een reserve mee.
• In het menu is in te stellen dat er 'ruisonderdrukking voor hoge ISO' toegepast moet worden. Dit komt de kwaliteit ten goede, maar iedere opname duurt zo wel twee keer zo lang, en dat scheelt bij deze vorm van fotografie aanzienlijk. Ik heb dit aanstaan.
• Bij veel opnames tijdens Glow zal er licht van veel soorten lichtbronnen zijn. De juiste witbalans instellen is daardoor lastig. Stel AWB/Automatische Witbalans in, fotografeer in RAW en regel het in de nabewerking!
• De lichtmeter van de camera kan in verwarring raken doordat er geen oog tegen het oculair gedrukt wordt. Er komt nu langs deze kant plotseling licht de camera binnen waardoor de lichtmeting anders uit zal vallen. Maar dat is niet erg omdat een BULB-opname toch in de M-stand plaatsvindt. Nog meer dan anders geldt daarom hier: controleer het resultaat van de opname goed achterop de display van de camera. Controleer ook het histogram. Het is dus niet nodig om de zoeker af te sluiten.

Een heleboel van de zaken die hierboven genoemd staan kunnen ook met een eenvoudige compactcamera wel gerealiseerd worden. Belangrijkste blijft het statief en niet flitsen.

Er zullen echter ook een aantal bewegende beelden zijn die de moeite waard zijn. In dat geval geldt:

• Diafragma wijd open (laagste f-getal)
• ISO zo hoog als je durft. Test dit op voorhand. 
• Lukt het dan nog niet, ga dan filmen, voor de afwisseling sowieso leuk.
• Als het echt niet anders kan: gebruik de flits. Maar dan wel in combinatie met een lange sluitertijd van bijvoorbeeld 1/10e seconde, dan blijft er nog wat van de sfeer over. Binnenkort een heel artikel over invulflits.

Maar ook als er geen Glow o.i.d. is kun je 's avonds leuke dingen doen. Hierbij wat voorbeelden van afgelopen donderdagavond. Locatie: het parkeerterrein voor CKE:

f/11, iso 160, 29 seconden (!).

Cursusleidster Hanneke stond hier achter Teus (in Yale jas) en volgde de contouren van zijn lichaam met een zaklamp. De hoorntjes op zijn hoofd maken het af!

f/11, iso 200, 13 seconden

Dit krijg je als iemand met een zaklamp in de lucht gaat schrijven. Na iedere letter snel weer een hand voor de zaklamp. In spiegelschrift geschreven, is nog lastig! Je kunt natuurlijk ook de foto spiegelen na afloop, maar dan staat de rest in spiegelbeeld. Let op dat Hanneke (die ook dit deed) zelf niet zichtbaar is op de foto. Maar als je goed kijkt zie haar toch nog een beetje.

Dit is ook geschikt om (met een mooiere achtergrond) iets voor een nieuwjaarswens o.i.d. te maken.

f/7.1, iso 200, 2.5 seconden.

Ik was nog niet klaar en heb alleen de laatste paar seconden van het zwaaien met sterretjes. Hanneke is op deze foto wel zichtbaar omdat ik heb geflitst. De flits duurt echter maar ongeveer 1/1000e seconde en de rest van de 2,5 seconde is dan de zwaai.

Detail: dit is geflist met als instelling 'rear' of 'tweede gordijn'. Als je dit gewoon flitst (front/eerste gordijn) dan ziet dat er heel vreemd uit. Probeer maar!
Ook met sterretjes kun je in de lucht schrijven, voor een nog leukere uitstraling dan met een zaklamp.

Nog meer gespeeld? Ja hoor!

f/11, iso 400, 30 seconden.

hier is de boom midden in beeld zolang de sluiter openstond met een krachtige zaklamp beschenen. Zou het anders een silhouet worden, nu zit er weer kleur in het beeld. De opvallende lucht is een gevolg van lichtvervuiling: verstrooiing van licht door luchvervuiling. Wat verwacht je anders boven de lichtstad?

f/16, iso 400, 10 seconden.

Hier had ik scherpgesteld op de boomtop en heb ik die 10 tellen lang beschenen. Ik vind dit gaaf!

De mogelijkheden zijn eindeloos, wees creatief en leef je uit!
Overigens hebben we ook nog geoefend op het gebruik van een invulflits, maar daar maak ik een apart artikel van.

Mocht je het nog niet kennen: ik raad een bezoek aan Glow in Eindhoven van harte aan, zeer de moeite waard, ook om gewoon te beleven en niet te fotograferen.

Volgende week Glow, een verslag daarvan komt er dus ook binnenkort aan.

Robert van Brug