Revolutie in telelenzen?

Tijdens gadgetbeurs CES 2015 in Las Vegas heeft een kleine revolutie plaatsgevonden op het gebied van telelenzen. Er is in ieder geval iets bijzonders gebeurd, wat te maken heeft met de introductie van de nieuwste telelens van Nikon, de Nikkor AF-S 300 mm f/4E PF ED VR:

Het nieuwe model 300 mm f/4
Foto copyright Nikon

Nikon had al jaren een uitstekende 300 mm f/4, maar die begon op leeftijd te komen. Deze was van veel metaal gemaakt, had nog een ouderwetse diafragmaring, geen stabilisatie in de vorm van VR. Maar het was voor een aantal doeleinden een prima lens.

Het vorige model 300 mm f/4
Foto copyright Nikon

De revolutie zit in het gewicht: waar de oude 1440 gram weegt, komt de nieuwe niet verder dan 755 gram. Iets meer dan de helft dus! Hoe is dat mogelijk?

De letters PF, die staan voor Phase Fresnel, dat doet de truc.

uitleg werking Phase Fresnel
copyright uitleg: Nikon

Dit is een oude optische techniek, die lang geleden al werd toegepast in vuurtorens:

Lamp in vuurtoren, zichtbaar door de fresnel-lens (het geribblelde stuk) ervoor

Copyright afbeelding onbekend

Het is een lichte en eenvoudige manier om licht te bundelen. Weliswaar met ongewenste effecten tot gevolg, maar die zijn door gebruik te maken van een refractief element (zie hierboven) nagenoeg op te lossen. Het geheel van deze twee elementen is zo goed dat de rest van de constructie vrij compact gemaakt kan worden. Waarvan akte: de helft van het gewicht is een prestatie van formaat.

Er zijn mogelijk wat keerzijdes:

1. Optische prestatie: in theorie is het zo dat er halo's optreden door het fresnel-element, specifiek in tegenlicht situaties. Deze lijken mee te vallen en kunnen softwarematig bestreden worden. Nu is de lens net geïntroduceerd, dus de toekomst zal  uitwijzen hoe goed hij is.
2. De prijs: de oude kost 1299€, de nieuwe krijgt een adviesprijs van 2099€. Dat is 60% duurder (of 800€). Dat is een prijzige gewichtsafname. Maar door toevoeging van VR, Fluoriet-coating en wat andere modernere zaken zou de lens toch al duurder geworden zijn. En het betreft nu een adviesprijs, vaak zakt de marktprijs hier onder.

Resultaat is een 300 mm f/4 ter grootte van een 24-70 mm f/2.8 lens (op langste stand). En dan is hij nog lichter ook. Zowel de 70-200 f/4 als de 14-24 f/2.8  zijn ook zwaarder. Plotseling is gewicht geen belemmering meer om een wat grotere telelens mee te nemen, waar nu velen het bij 200 mm (van de 70-200) voor gezien houden. Kansen!

Maar wat als nu andere grote primes ook hiervan voorzien gaan worden? Een 500 mm f/4 van 2 kg lijkt me wel wat. Die is dan plotseling ook veel beter uit de hand te bedienen i.p.v. vanaf een statief. Maar misschien is juist een 600 mm f/2.8 nu haalbaar, of een 1000 mm f/4! Ik fantaseer maar om aan te geven dat er nu meer mogelijkheden zijn.

Vreemd genoeg is het helemaal niet nieuw. Niet alleen vuurtorenbouwers kenden deze truc al heel lang, ook Canon. Al 10 jaar geleden (in 2005) kwam er een 400 mm f/4 DO (diffractive optical) op de markt. Deze lens is nog steeds verkrijgbaar maar is nooit een verkoopsucces geworden.

Canon EF 400 mm f/4 DO IS II USM
Copyright: Canon

Canon heeft 3 400 mm primes in het assortiment:

	gewicht	prijs
400 mm f/2.8 II	3850 gr.	9,789€
400 mm f/4 DO	2100 gr.	4,995€
400 mm f/5.6	1250 gr.	1,174€

(prijzen zijn laagste prijzen op kieskeurig.nl op 8 januari 2015)

Wat mij opvalt is dat de DO-versie feitelijk veel te zwaar is. Op basis van het maximale diafragma van f/4 zou dit gewicht al verwacht mogen worden: ongeveer het dubbele van de f/5.6 en de helft van de f/2.8. Bij Nikon is echter de nieuwe 300 mm even lichtsterk (nl. f/4) als de oude en wel veel lichter. 

De komende periode zal moeten uitwijzen of dit een succes gaat worden. Als dat gebeurd kunnen we hier nog veel van verwachten, ik ben benieuwd.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug