Diffractie

Een objectief is met het diafragma helemaal open (kleinste f-getal) niet op zijn scherpst. Er kan scherpte gewonnen worden door te 'diafragmeren', dat wil zeggen het diafragma te verkleinen (hoger f-getal). Maar boven een bepaalde waarde, vaak f/8 of f/11, loopt de scherpte weer terug. Dit heet diffractie.

TEST

De volgende foto's zijn alle gemaakt vanaf statief met afstandbediening met een Nikon D600 voorzien van 105 mm f/2.8 macrolens op ISO 400. Van boven naar onder heb ik een steeds kleiner diafragma gekozen (groter f-getal).

Vanzelfsprekend heeft het dichtknijpen van het diafragma ook gevolgen voor de sluitertijd en de scherptediepte, maar die laat ik hier buiten beschouwing.

Opstelling

Het onderwerp is een lens die op mijn aanrecht staat:

Er komt wat daglicht van voor en van boven en TL-licht van rechtsboven. Het geselecteerde scherpstelpunt, waar de opname optimaal scherp zou moeten zjn, was op het getal 70 gepositioneerd. Alle opnames zijn in batch verwerkt in Photoshop met exact dezelfde instellingen. Vervolgens zijn er uitsneden gemaakt van een detail om de scherpte goed te kunnen beoordelen.

Resultaten

F/3

1/25e sec.

Ik had met f/2.8 willen beginnen, maar afhankelijk van de onderwerpsafstand kan de macrolens dat soms niet aan. In dit geval (onderwerp op ca. 1 meter) was het grootst mogelijke diafragma f/3.

De rechterkant, bijvoorbeeld het cijfer 35 is niet scherp hier. Dit ligt aan de zeer beperkte scherptediepte bij dit grote diafragma. Dat moet steeds beter worden als het diafragma geknepen gaat worden.

F/4

1/5e sec.

35 is al scherper.

F/5.6

1/8e sec.

35 is nog beter scherp.

F/8

1/4e sec.

F/11

1/2e sec.

F/16

1 sec.

F/22

2 sec.

Hier vind ik voor het eerst goed zichtbaar dat diffractie optreedt. Het getal 70 dat midden in het scherpstelpunt lag is iets minder scherp hier. Het is niet slecht, maar wel zichtbaar.

F/32

4 sec.

Hier is het effect nog wat sterker waarneembaar. Ook lijkt de opname wat doffer te zijn geworden.

Diffractie en ook onscherpte bij een maximaal geopend diafragma zijn hier zichtbaar. De verschillen zijn echter niet heel groot wat te danken is aan de kwaliteit van het objectief. Macrolenzen staan erom bekend optisch zeer goed te zijn en dat is hier zichtbaar. Optimale prestatie is er in dit geval van f/4 tot f/16. De meeste 'normale' lenzen presteren over een minder groot diafragmabereik. Bij weinig licht zou ik echter met een gerust hart het diafragma helemaal openzetten. 

Dit is bij iedere lens weer anders, maar een aantal zaken geldt altijd:

• Diafragma maximaal geopend resulteert in onscherpte. Vuistregel is om 1 stop het diafragma te knijpen (in dit voorbeeld van f/2.8 naar f/4).
• De meeste lenzen bereiken hun maximale scherpte bij f/8 - f/11.
• Daarboven treedt diffractie op. Nog kleinere diafragma's zijn niet aan te raden.

Bedankt voor het lezen!

Robert van Brug