Lytro Illum

Bij City Foto in Eindhoven was er zaterdag 10 januari 2015 de gelegenheid kennis te maken met de Illum van Lytro, de tweede generatie lichtveldcamera voor  consumenten.

Lytro Illum
copyright foto Lytro

Een lichtveldcamera werkt totaal anders dan andere camera's. Het is niet mijn bedoeling hier diep op de achterliggende techniek in te gaan. Voor de geïnteresseerden verwijs ik graag naar Wikipedia.

Belangrijk voor de fotograaf is dat scherpstellen feitelijk gebeurd in de nabewerking. Daarmee is een onscherpe foto omdat er niet goed werd scherpgesteld onmogelijk geworden. Dat betekent totaal anders fotograferen: netjes compositie bepalen en afdrukken, daar komt het eigenlijk op neer.

Ik heb ook zelf wat opnames mogen maken:

Lytro Illum, f/2, iso 160, 1/40e sec., 30 mm.
Achteraf scherpgesteld op de statiefkop in de voorgrond (linksonder)

Het bij deze foto genoemde diafragma van f/2 is vast. De zoomlens (niet verwisselbaar) heeft over het hele bereik deze lichtsterkte. Er zijn in traditionele camera's zoomlenzen met de halve lichtsterkte (f/2.8), maar over een bereik van 30-250 mm is het ronduit indrukwekkend.

Lytro biedt op de eigen website gratis software aan die noodzakelijk is om de door de camera geleverde bestanden te kunnen bewerken. Het software pakket zal voor iedereen die met Photoshop of Lightroom of iets vergelijkbaars werkt zeer bekend voorkomen. Wat anders werkt is het klikken op de opname op het punt waar de focus gewenst is. Het voelde voor mij een beetje als magie, op verschillende punten klikken en zien dat de scherpstelling wijzigt.

Lytro Illum, f/2, iso 160, 1/40e sec., 30 mm.
Achteraf scherpgesteld op het achterste statief

Deze opname is dus dezelfde als hiervoor, alleen op een ander punt scherpgesteld. De statieven in de voorgrond zijn plotseling behoorlijk onscherp.

Lytro Illum, f/2, iso 160, 1/40e sec., 30 mm.
Achteraf scherpgesteld op het middelste (rode) statief

Ook is het mogelijk te spelen met het diafragma, zoals deze derde opname aantoont. Bij de opname is er van f/2 gebruikgemaakt, maar achteraf heb ik dat gewijzigd in f/16 waardoor alles scherp is. Bij een traditionele camera had bij f/16 bij de opname de ISO-waarde enorm omhoog gemoeten, daar is hier geen sprake van. Ook kan achteraf het diafragma nog naar f/1 gewijzigd worden, wat bij traditionele camera's niet haalbaar is.

Ook kan met behulp van de gratis software heel eenvoudig een filmpje gemaakt worden. Hier het resultaat van de standaardinstellingen, losgelaten op de hiervoor gebruikte foto.

Ik zie hiervoor zeker toepassingen voor productpresentaties op websites e.d.

Fotografen zijn altijd geïnteresseerd in specificaties. Deze staan allemaal op de website van Lytro beschreven, maar ik pik er toch een paar dingen uit:

• Resolutie: Lytro spreekt hardnekkig over 40 "megarays". Wat is dat? De uiteindelijke foto's zijn 2450 bij 1634 pixels, wat neerkomt op 4 megapixel. Dat steekt schril af bij de huidige standaarden van spiegelreflexcamera's.
• De lichtsterkte van f/2 over een zeer allround zoombereik van 30-250 mm. Feitelijk is het niet-verwisselbare objectief echter een 9,5-77.8 mm, met een cropfactor van iets meer dan 3 (veroorzaakt door een sensor van 10,82*7,52 mm, waardoor deze slechts 1/10e v/h oppervlak heeft van een full frame camera). Dit verklaart ook waarom het objectief relatief compact kan zijn: de achterliggende sensor is minuscuul. Hierdoor is echter ook een hanteerbaar objectief met dit zoombereik mogelijk. De afmetingen zijn vergelijkbaar met een 18-200 mm-lens op een crop camera. Maar die produceert wel een grotere afbeelding (5*zo groot).
• File formaat: LFR (light field raw). Alleen uit de lezen met de software van Lytro. En het is altijd RAW. De bestanden zijn, dankzij de voornoemde 40 megarays, maar liefst rond de 50MB per stuk.
• Snelheid: max 3 beelden per seconde.
• Minimale scherpstelafstand: 0 mm vanaf de lens. Eigenlijk zelfs IN de lens. Geweldig voor macro. Dat is toch een vorm van fotografie waarbij scherpstellen een grote uitdaging is, maar dat is hiermee verleden tijd. Een zweefvlieg in vlucht scherp vastleggen wordt een fluitje van een cent.
• Bediening: middels een paar knoppen en het touchscreen.
• Programmastanden: P,I,S en M. I staat voor ISO. De A-stand ontbreekt, dat gebeurt zoals eerder gezegd achteraf. In de M-stand is het mogelijk om het bij de opname al in te stellen, maar waarom zou je?
• Opslag medium: SD-kaart. Vanwege de 50 MB-bestanden met max. 3 fps is een UHS-1 kaartje aan te raden, van een aanzienlijke omvang. 
• Een rappe PC is nodig, Lytro raadt een i5 processor met minimaal 8GB intern geheugen aan. Mijn eigen PC voldoet hier ruimschoots aan maar had toch aanzienlijk tijd nodig om de bestanden in te lezen (ca. 30 seconden per foto).
• Flitser kan in de flitsschoen geplaatst worden, niet ingebouwd. 
• Wordt behoorlijk compleet geleverd, waarbij het meest opvallende item een 4 stops grijsfilter is. Deze is vaak buiten overdag nodig vanwege de permanente diafragma van f/2.
• Verkoopadviesprijs: € 1599,=

Dit is een tweede generatie lichtveldcamera. De eerste generatie was revolutionair, maar met een veel te lage resolutie (11 megarays, ca. 1 megapixel foto's). Nu is het 4 MP en het toestel is verder enorm veel volwassener geworden. En feitelijk op een veel te kleine sensor. Maar de gebruikte lens bevat geen speciale schokkende optiek, de vernieuwing zit in de camerabody. Wat ook betekent dat het in theorie mogelijk moet zijn om een systeem met verwisselbare lenzen te maken. Misschien zelfs gebruik te maken middels een adapter van alle prima Canon, Sony en Nikon objectieven die er al zijn. En die sensor is klein, maar dat zal ook steeds minder een probleem zijn. De systeemcamera's zijn al nauwelijks meer minder dan DSLR's en die ontwikkeling zal doorgaan. Ik denk dat een derde generatie wel eens heel interessant zou kunnen worden. Het zal ook interessant zijn te zien wat de gevestigde orde dan gaat doen. Lytro kopen? Ik ga het in de gaten houden.

Gaat Lytro in de tussentijd hier de wereld mee veroveren? Nee, dat denk ik niet. Maar er zijn wel toepassingen te bedenken. De relatief lage resolutie mag dan geen probleem zijn. Bijvoorbeeld  voor websites. En dan kan in de vorm van korte filmpjes in plaats van een productfoto een kort filmpje gemaakt worden uit een foto. Ik heb het gezien en het ziet er prachtig uit.

In de tussentijd droom ik van een lichtveldcamera met een 500 mm lens waarbij ik met gemak vluchtfoto's van ijsvogels kan maken. En die dan allemaal perfect scherp zijn...

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Revolutie in telelenzen?

Tijdens gadgetbeurs CES 2015 in Las Vegas heeft een kleine revolutie plaatsgevonden op het gebied van telelenzen. Er is in ieder geval iets bijzonders gebeurd, wat te maken heeft met de introductie van de nieuwste telelens van Nikon, de Nikkor AF-S 300 mm f/4E PF ED VR:

Het nieuwe model 300 mm f/4
Foto copyright Nikon

Nikon had al jaren een uitstekende 300 mm f/4, maar die begon op leeftijd te komen. Deze was van veel metaal gemaakt, had nog een ouderwetse diafragmaring, geen stabilisatie in de vorm van VR. Maar het was voor een aantal doeleinden een prima lens.

Het vorige model 300 mm f/4
Foto copyright Nikon

De revolutie zit in het gewicht: waar de oude 1440 gram weegt, komt de nieuwe niet verder dan 755 gram. Iets meer dan de helft dus! Hoe is dat mogelijk?

De letters PF, die staan voor Phase Fresnel, dat doet de truc.

uitleg werking Phase Fresnel
copyright uitleg: Nikon

Dit is een oude optische techniek, die lang geleden al werd toegepast in vuurtorens:

Lamp in vuurtoren, zichtbaar door de fresnel-lens (het geribblelde stuk) ervoor

Copyright afbeelding onbekend

Het is een lichte en eenvoudige manier om licht te bundelen. Weliswaar met ongewenste effecten tot gevolg, maar die zijn door gebruik te maken van een refractief element (zie hierboven) nagenoeg op te lossen. Het geheel van deze twee elementen is zo goed dat de rest van de constructie vrij compact gemaakt kan worden. Waarvan akte: de helft van het gewicht is een prestatie van formaat.

Er zijn mogelijk wat keerzijdes:

1. Optische prestatie: in theorie is het zo dat er halo's optreden door het fresnel-element, specifiek in tegenlicht situaties. Deze lijken mee te vallen en kunnen softwarematig bestreden worden. Nu is de lens net geïntroduceerd, dus de toekomst zal  uitwijzen hoe goed hij is.
2. De prijs: de oude kost 1299€, de nieuwe krijgt een adviesprijs van 2099€. Dat is 60% duurder (of 800€). Dat is een prijzige gewichtsafname. Maar door toevoeging van VR, Fluoriet-coating en wat andere modernere zaken zou de lens toch al duurder geworden zijn. En het betreft nu een adviesprijs, vaak zakt de marktprijs hier onder.

Resultaat is een 300 mm f/4 ter grootte van een 24-70 mm f/2.8 lens (op langste stand). En dan is hij nog lichter ook. Zowel de 70-200 f/4 als de 14-24 f/2.8  zijn ook zwaarder. Plotseling is gewicht geen belemmering meer om een wat grotere telelens mee te nemen, waar nu velen het bij 200 mm (van de 70-200) voor gezien houden. Kansen!

Maar wat als nu andere grote primes ook hiervan voorzien gaan worden? Een 500 mm f/4 van 2 kg lijkt me wel wat. Die is dan plotseling ook veel beter uit de hand te bedienen i.p.v. vanaf een statief. Maar misschien is juist een 600 mm f/2.8 nu haalbaar, of een 1000 mm f/4! Ik fantaseer maar om aan te geven dat er nu meer mogelijkheden zijn.

Vreemd genoeg is het helemaal niet nieuw. Niet alleen vuurtorenbouwers kenden deze truc al heel lang, ook Canon. Al 10 jaar geleden (in 2005) kwam er een 400 mm f/4 DO (diffractive optical) op de markt. Deze lens is nog steeds verkrijgbaar maar is nooit een verkoopsucces geworden.

Canon EF 400 mm f/4 DO IS II USM
Copyright: Canon

Canon heeft 3 400 mm primes in het assortiment:

	gewicht	prijs
400 mm f/2.8 II	3850 gr.	9,789€
400 mm f/4 DO	2100 gr.	4,995€
400 mm f/5.6	1250 gr.	1,174€

(prijzen zijn laagste prijzen op kieskeurig.nl op 8 januari 2015)

Wat mij opvalt is dat de DO-versie feitelijk veel te zwaar is. Op basis van het maximale diafragma van f/4 zou dit gewicht al verwacht mogen worden: ongeveer het dubbele van de f/5.6 en de helft van de f/2.8. Bij Nikon is echter de nieuwe 300 mm even lichtsterk (nl. f/4) als de oude en wel veel lichter. 

De komende periode zal moeten uitwijzen of dit een succes gaat worden. Als dat gebeurd kunnen we hier nog veel van verwachten, ik ben benieuwd.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug

Test Nikon D750

Het is een tijdje geleden dat ik een artikel op mijn blog heb geplaatst, maar hier is er dan weer een. En omdat het de eerste is in 2015: allemaal de beste wensen voor het nieuwe jaar. Dat we maar mooie beelden mogen maken in goede gezondheid.

Begin December 2014 plaatste Nikon Nederland een oproep op social media. Wie belangstelling had om de enige tijd geleden geïntroduceerde D750 te testen tijdens het Amsterdam Light Festival, moest een paar vragen beantwoorden en een motivatie insturen waarom hij/zij mee zou moeten mogen.

Het leek me leuk, ik was al een tijd van plan dat lichtfestival te bezoeken en ik had tijd. De D750 is maar een kleine upgrade vanaf mijn D600 als ik naar de specificaties kijk, maar toch is die inmiddels twee jaar oud en de ontwikkelingen gaan hard. Dus ik heb gereageerd, maar helaas: ik werd niet geselecteerd.

Totdat ik een dag van tevoren bericht kreeg dat er wegens een afzegging plaats was en ik kon alsnog mee. 's Middags om 16.00 uur mochten we ons melden bij het Europese/Nederlands hoofdkantoor van Nikon in Amsterdam. Er werd o.a. verteld dat er enorm veel reacties waren geweest (ik meen 1500) voor de 2 keer 10 plaatsen die beschikbaar waren.

Nikon Europe/Nederland
Gemaakt met Samsung Galaxy SIII, nabewerkt in Snapseed

Er volgde een uur met uitleg door Olga van de afdeling MarCom en trainer Emile, waarbij alle aanwezigen een D750 uitgereikt kregen, voorzien van 24-85 mm kitlens. Ik had zelf ook nog wat apparatuur meegenomen, maar uiteindelijk heb ik alleen een 16-35 mm lens daarvan gebruikt. En natuurlijk het statief en de afstandsbediening.

Uitleg over de avond door Emile en Olga van Nikon
eerst kennismakingen met de andere fotografen en de D750

Daarna volgde een snelle maaltijd (lasagne) en toen was het tijd om per tram naar het centrum te gaan, eindelijk aan de slag.

Ik was gerustgesteld tijdens de uitleg: de D750 lijkt uiterlijk erg veel op mijn camera, dus het moet lukken om deze in het donker te bedienen. Daarnaast heb ik al 5 jaar foto's gemaakt tijdens Glow in Eindhoven, dus dit is niet nieuw.

Goede prestaties met hoge ISO (6400)

Dit was het eerste kunstwerk waar wij langskwamen en ik wilde de ruisprestatie wel eens testen. De D750 is door verschillende instanties uitgeroepen tot wereldkampioen hoge ISO-prestatie. Bovenstaande foto is een voorbeeld: op 6400 (beeld nauwelijks nabewerkt) ziet het er zeer bruikbaar uit. Natuurlijk is er wel ruis, maar deze is niet overheersend, de kleuren kloppen nog heel behoorlijk.

De mogelijkheden lopen echter nog verder door met ISO, ook 12800, Hi1 (25600) en Hi2 (51200) zijn beschikbaar. Ik verwachtte hier niet veel van, maar dit was een testavond, dus vooruit, proberen maar, ISO Hi2, uit de hand. Beeld van een langsvarende rondvaartboot:

100% crop op ISO Hi2 (51200) @ f/5.6, 1/50e sec.

Deze uitsnede is maar een beetje nabewerkt. Er is geen ruisonderdrukking toegepast, alleen de kleurruis is onderdrukt. De hoeveelheid ruis is erg hoog, maar het beeld is nog wel bruikbaar. Vooral als bedacht wordt dat dit maar een detail van het totale beeld is. Hier de totale foto:

Hele foto @ ISO Hi2 (51200), f/5.6, 1/50e sec

Hier heb ik een beetje ruisonderdrukking op losgelaten (20%), auto tone, verkleind (wat zeer veel scheelt in ruis) en naverscherpt. Deze foto is zonder meer goed bruikbaar. Dus indrukwekkende prestaties. Dat was van tevoren bekend, maar altijd leuk om zelf te testen.

En toen was ik het al snel zat om op torenhoge ISO foto's te maken. Ik had er wel vertrouwen in dat de camera dat goed aankon, maar ik wilde andere beelden maken, met een langere sluitertijd. Waar het water glad wordt en langskomende auto's/boten lichtsporen op het beeld achterlaten. En ik had niet voor niets een statief en een afstandsbediening meegenomen.

f/11, ISO Lo1 (50), 27 seconden

f/11, ISO 100, 15 seconden

Ook heb ik uitvoerig zitten spelen met de bracketing-functie, die uitgebreider is op deze camera, er kunnen maar liefst 9 opnames gemaakt worden (of 3, 5 of 7) waar ik er zelf maar 3 heb. Ik gebruik het zelden, maar het werkte prima.
Ook de ingebouwde HDR heb ik getest. Deze is logischerwijs alleen in JPEG-mode beschikbaar en werkt prima. Tot mijn verbazing kwam ik er na afloop achter dat deze functie ook op mijn eigen camera zit.

f/8, ISO 100, 1.6 sec.

f/5.6, ISO 800, 0.5 sec.
Ingezoomd tijdens de belichting

f/5.6, ISO 100, 30 seconden
Bij de kas van de Hortus Botanicus

f/11, ISO 200, 3 sec.
Theater Carré met de daar geplaatste vuurtoren

En toen zat het er bijna op. Rond 9 uur werd de laatste foto gemaakt, een groepsportret van de deelnemers.

Groepsfoto bij nacht op de Magere Brug
Ingesteld door Emile: f/5, ISO 6400, 1/13e sec, ingeflitst
Helemaal rechts staat Emile, ik ben derde van rechts.

Waarna we weer terug zijn gegaan voor de evaluatie. Ik vond het heel leuk om te doen, maar ik was al een fan van avondfotografie. De camera beviel uitstekend, maar het verschil is niet groot genoeg om een overstap te rechtvaardigen. En de groep was gezellig, maar het wordt al snel leuk met mensen met dezelfde passie.

Samenvattend: de sterke punten van de Nikon D750 zoals ik die zie:

• Semi-professionele FX- (Full Frame) camera. Nikon pocht nogal met het gewicht (ja hij is licht, maar het scheelt geloof ik 10 gram met de D610) en de greep (die is iets dieper. Ik heb het verschil niet gemerkt, maar het is prima)
• Bouwkwaliteit: door toepassing van carbon voelt de camera stevig aan terwijl het gewicht niet omhoog gaat.
• Fabelachtige prestaties bij hoge ISO-waarden.
• Kantelbaar scherm: dit heeft zich voor mij echt bewezen. De D5000-serie heeft schermen die ook zijwaarts draaibaar zijn, maar die hebben een lagere resolutie.
• Menu. Het menu is bekend voor gebruikers van een recente andere Nikon camera, maar toch net weer even iets anders, maar wel beter. Veel functies bieden net een extra instelmogelijkheid, zoals de auto ISO waar veel aan ingesteld kan worden. De enthousiasteling kan de camera behoorlijk naar eigen inzicht inrichten.
• De Auto Focus. Dit was door mij aangegeven richting Nikon als reden om te willen testen. De D600 is niet slecht, maar het AF-systeem van de D750 is het beste van ALLE Nikon camera's v.w.b. gevoeligheid en aantal scherpstelpunten. Dit is zó goed dat een aantal Nikon-gebruikers inmiddels geüpgrade is van een D800/810 naar een D750 (!) Ik heb in het donker geen problemen gehad om scherp te stellen, indrukwekkend goed.
• RGBW-scherm: kijkt heel prettig dankzij de extra witte pixel. Dit zal vooral bij felle zon zijn kracht moeten bewijzen en nu was het juist donker.
• Bij het wijzigen van instellingen in het menu kan ook in via de grote display gekeken worden wat er gewijzigd wordt. Dit werkt erg goed.
• 91.000 pixel lichtmeter, geleend uit de D810. De 600-serie moet het met 'slechts' 2048 punten doen.
• Videofanaten kunnen zich weer wat meer uitleven: het diafragma is traploos al filmend goed instelbaar. Ik heb dit niet zelf getest, maar een korte demo zag er goed uit.
• U1 en U2 settings: heel fijn, die gebruik ik ook op mijn D600 en is een gemis op de hoger gepositioneerde D810/D4S.
• Group-AF. Zelfs in het donker pakte de AF het mede hierdoor snel op, handig.
• Ingebouwde WiFi. Interessante feature in sommige situaties, maar ik mis het nu niet.

Nadelen:

• Heeft een AA (anti-aliasing) filter voor de sensor. Dit staat haaks op de overige recente camera's die dat filter niet hebben. Het filter heeft een functie maar beperkt ook de scherpte.
• AF-systeem: hoewel het beste van alle Nikon's mogen er nog meer sensoren van het kruistype worden (of allemaal, zoals de Canon 7D mark II) waardoor hij nog beter zou zijn. Maar nog belangrijker voor mij zou een betere verdeling over het beeld zijn.
• 6.5fps. Dat is zeker niet langzaam, maar voor sommige vormen van fotografie, zoals sport en vogels in vlucht is meer beter.
• En verder een aantal details die wel in de D800/810 aanwezig zijn. 36 MP resolutie is het meest voor de hand liggend om te noemen, maar 24 MP is voor vrijwel alle toepassingen afdoende. 

Dit artikel was een verslag van een gezellig avondje fotograferen in Amsterdam (met foto's van de resultaten), uitleg over avondfotografie én een producttest. Hopelijk werkt de combinatie niet verwarrend.

Bedankt voor het lezen,

Robert van Brug